Της Ναταλίας Κωσταδήμα,
Στη σημερινή κοινωνία των μεγάλων αποστάσεων, των γρήγορων ρυθμών ζωής και της πιεστικής καθημερινότητας, ο άνθρωπος φθείρεται σωματικά και πρωτίστως ψυχικά, με αποτέλεσμα τη σταδιακή «έκπτωση» του επιπέδου ζωής του. Η ψυχοθεραπεία αποτελεί ανέκαθεν μία αποτελεσματική, μη παρεμβατική μέθοδο, μέσω της οποίας ο καθένας μπορεί με τη βοήθεια ειδικών να βιώσει θετική αλλαγή, να μετριάσει ενοχλητικές πεποιθήσεις, καταναγκασμούς και συναισθήματα και να τα αντικαταστήσει με πιο λειτουργικές και όσο το δυνατόν ευχάριστες εναλλακτικές λύσεις.
Η χρήση του διαδικτύου, ως μέσο για τη διεξαγωγή ψυχοθεραπειών, διαδόθηκε ευρύτατα με αφορμή την τήρηση κοινωνικών αποστάσεων που επέβαλε η πανδημία της λοίμωξης COVID-19. Το ερώτημα είναι το εξής: Μπορεί το διαδίκτυο να αποτελέσει μια πραγματικά επάξια λύση υποκατάστασης μιας φυσικής συνάντησης θεραπευόμενου και ψυχοθεραπευτή, ώστε να διατηρηθεί στα πλαίσια μιας μη επιβεβλημένης απομόνωσης;
Η διαδικτυακή ψυχοθεραπεία άνοιξε νέους δρόμους στην αυτονομία των συμμετεχόντων. Κάθε άτομο έχει τη δυνατότητα να συνδέεται στην πλατφόρμα ψυχοθεραπείας από έναν χώρο στον οποίο αισθάνεται οικεία, όπως είναι το σπίτι του ή το γραφείο του, ενώ η δυνατότητα μετακίνησης σε οποιαδήποτε τοποθεσία για τη διεξαγωγή της συνεδρίας μπορεί να προσφέρει αίσθημα ιδιωτικότητας από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, ιδίως αν το ζήτημα το οποίο θέλει να μοιραστεί το άτομο αφορά τον οικογενειακό ή συζυγικό του βίο.
Η χρήση διαδικτυακών μέσων ευνοεί την ομαδική ή οικογενειακή ψυχοθεραπεία, καθώς η επιλογή για πολλαπλές εικόνες – εικονικά «παράθυρα» στην ίδια πλατφόρμα καθιστά ικανή τη σύγκλιση των μελών μίας οικογένειας, δύο συντρόφων και, γενικότερα, ανθρώπων τους οποίους μπορεί να χωρίζουν τεράστιες χιλιομετρικές αποστάσεις στον πραγματικό κόσμο. Επιπρόσθετα, όσοι μετέχουν σε διαδικτυακή ψυχοθεραπεία μπορούν να εκδηλώνονται σταδιακά και στον βαθμό που οι ίδιοι επιθυμούν στα υπόλοιπα μέλη μίας ομαδικής συνάντησης ή και στον ίδιο τον θεραπευτή, καθώς οι ψηφιακές πλατφόρμες δίνουν τη δυνατότητα συμμετοχής με ανοικτά ή κλειστά την κάμερα και το μικρόφωνο, αλλά και την ελευθερία αποχώρησης από την κλήση, οπότε ο χρήστης το επιθυμεί.
Η διαδικτυακή ψυχοθεραπεία, όπως και η πλειονότητα των υπηρεσιών παρέχονται πλέον διαδικτυακά, εξασφαλίζει στους χρήστες τόσο οικονομία χρόνου όσο και χρημάτων, εξισώνοντας τις αποστάσεις και προσφέροντας ίσες ευκαιρίες σε ανθρώπους, που λόγω της διαμονής τους σε απομακρυσμένες περιοχές, πιθανώς δεν θα είχαν πρόσβαση σε αυτές υπό άλλες συνθήκες. Τέλος, είναι σημαντικό να σημειωθεί πως το διαδίκτυο αποτελεί ιδιαίτερα προσφιλές μέσο για τους νέους ανθρώπους, το οποίο πιθανώς να λειτουργήσει σαν προτρεπτικός για αυτούς παράγοντας, ώστε να αναζητήσουν βοήθεια για οποιουσδήποτε προβληματισμούς ή σκέψεις τους ταλαιπωρούν. Εξάλλου, η διεξαγωγή της ψυχοθεραπείας μέσω μεθόδων που είναι πιο γνωστές στα νεαρά άτομα, παρά στους γονείς τους, προσφέρει το αίσθημα ότι η αναζήτηση ψυχολογικής στήριξης δεν είναι καθοδηγούμενη από το οικογενειακό τους περιβάλλον και αποτελεί δική τους πρωτοβουλία.
Εν τούτοις, υπάρχουν αρκετοί προβληματισμοί γύρω από την ψηφιοποίηση μιας τόσο ευαίσθητης και διαπροσωπικής διαδικασίας, όπως είναι η ψυχοθεραπεία. Το μείζον πρόβλημα που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν θεραπευτές και θεραπευόμενοι είναι τεχνικές δυσκολίες, όπως αργή και ασταθής σύνδεση ή διακοπές στη σύνδεση που διαταράσσουν την ομαλή ροή και το κλίμα της συζήτησης. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι η απόσπαση της προσοχής των συμμετεχόντων, ιδιαίτερα με τις πολλαπλές εικόνες στην οθόνη τους, ήταν αισθητά πιο εύκολη με τις διαδικτυακές συνεδρίες.
Η πολυπλοκότητα στη διαχείριση όλων των εικονικά παρευρισκομένων, καθώς και το να ανταπεξέλθουν στις ιδιαίτερες ανάγκες του καθενός ξεχωριστά, αποτελεί πρόκληση ακόμα και για τους πιο εξοικειωμένους, με τις νέες τεχνολογίες, ειδικούς. Ο κύριος, όμως, ανασταλτικός παράγοντας για τη διεξαγωγή διαδικτυακών ψυχοθεραπειών είναι η αποστέρηση της εξωλεκτικής επικοινωνίας μεταξύ των συμμετεχόντων. Η γλώσσα του σώματος και η οπτική επαφή αποτελούν πολύτιμα εργαλεία στην αποκωδικοποίηση των συναισθημάτων του συνομιλητή και στη βελτίωση της μεταξύ τους αλληλεπίδρασης, τα οποία, όμως, είναι αδύνατο να αξιοποιηθούν χωρίς τη φυσική συνύπαρξη.
Εκτός αυτού, εγείρονται έντονες αμφιβολίες σχετικά με την εμπιστευτικότητα μιας μη δια ζώσης συνεδρίας, καθώς δεν είναι εύκολο να γνωρίζει κανείς τον βαθμό στον οποίο γνωστοποιούνται ή όχι τα προσωπικά του δεδομένα μέσω της κάθε πλατφόρμας συζήτησης, αλλά και κατά πόσο υπάρχει εχεμύθεια μεταξύ των μελών μιας ομαδικής συνομιλίας, τα οποία μπορούν με ευκολία να ηχογραφήσουν ή να κρατήσουν στιγμιότυπα οθόνης, που θα εμπεριέχουν ευαίσθητες πληροφορίες. Τελικώς, η ευκολία μιας ψηφιακής συνεδρίασης συνεπάγεται και την ευκολία μιας ψηφιακής απάτης, επειδή μέσω του διαδικτύου, δυσχεραίνεται ο έλεγχος για την αξιοπιστία του εκάστοτε ψυχοθεραπευτή, γεγονός πολύ σημαντικό εφόσον ο καθοδηγητικός αυτός ρόλος πρέπει να αναλαμβάνεται μόνο από καταρτισμένους ειδικούς, που θα ακούσουν με προσοχή και θα παρέχουν εξατομικευμένες λύσεις στα άτομα που απευθύνονται σε αυτούς για βοήθεια.
Συνοψίζοντας, στη διαδικτυακή πραγματικότητα δεν υπάρχει μόνο ένα περιβάλλον θεραπείας, αλλά πολλά περισσότερα (ο προσωπικός χώρος κάθε οικογένειας και κάθε θεραπευτή), γεγονός που δημιουργεί νέες προκλήσεις και νέες δυνατότητες. Η απόφαση των ειδικών ψυχικής υγείας για την παροχή ή μη διαδικτυακής ψυχοθεραπείας επηρεάζεται καταλυτικά από την αξιολόγηση της ανταπόκρισης των συμμετεχόντων στις διαδικτυακές συνεδρίες, ώστε να μπορέσει να σχεδιαστεί το κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα για τη βέλτιστη δυνατή ψυχολογική ενίσχυση όλων όσων την έχουν ανάγκη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Νέες τεχνολογίες και Ψυχοθεραπεία: Δυνατότητες και Προβληματισμοί, Τρίμηνη, ηλεκτρονική έκδοση του Τμήματος Νοσηλευτικής Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. Διαθέσιμο εδώ
- Κατάθλιψη και σύγχρονοι τρόποι αντιμετώπισης, Πτυχιακή εργασία της Κωνσταντάκου Ελένης, Τεχνολογικά Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Δυτικής Ελλάδας, Διαθέσιμο εδώ
- Online Psychotherapy During the COVID-19 Pandemic: The Good, the Bad, and the Ugly, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
