Του Στέλιου Καραγεώργη,
Οι εκλογές του 1958, ανέδειξαν πρώτο κόμμα, για δεύτερη συνεχόμενη φορά, τη συντηρητική Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις (ΕΡΕ) του Κωνσταντίνου Καραμανλή, με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) να καταλαμβάνει τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, και τους κεντρώους να καταποντίζονται στην τρίτη θέση. Αυτό το αποτέλεσμα θα θορυβήσει τους πολιτικούς ιθύνοντες της χώρας, και θα καταστήσει αναγκαία τη δημιουργία ενός εθνικού κόμματος, που θα εμπόδιζε την αριστερά να ξαναβρεθεί στα αντιπολιτευτικά έδρανα, ή να διεκδικήσει την εξουσία στο μέλλον.
Το 1961, δημιουργείται το κόμμα Ένωσις Κέντρου (ΕΚ) υπό την αρχηγία των Γεωργίου Παπανδρέου και Σοφοκλή Βενιζέλου. Στον παράδοξο πολιτικό σχηματισμό συμμετείχαν μη αριστεροί που δεν ήθελαν να συμπράξουν με τη συντηρητική δεξιά, καθώς και όλοι οι διάδοχοι των βενιζελικών Φιλελευθέρων. Χαρακτηριστικό των αντιθέσεων που υπήρχαν μέσα στο κόμμα, είναι η συμμετοχή τόσο του Στέφανου Στεφανόπουλου παλαιού Λαϊκού και Αντιπροέδρου του Ελληνικού Συναγερμού του στρατάρχη Αλέξανδρου Παπάγου, όσο και του Ηλία Τσιριμώκου, ο οποίος προερχόταν από την εαμική αριστερά.
Στις εκλογές που θα διενεργηθούν τον Οκτώβριο του 1961, μόλις έναν μήνα μετά την ίδρυσή της, η ΕΚ θα καταλάβει τη δεύτερη θέση με ποσοστό 33,6%, με την ΕΡΕ να αναδεικνύεται νικήτρια με ποσοστό που ξεπερνούσε το 50%. Ο Παπανδρέου αρνήθηκε να αναγνωρίσει το αποτέλεσμα της εκλογικής διαδικασίας, καταγγέλλοντάς το ως προϊόν βίας και νοθείας, με την ΕΔΑ να συμπαρατάσσεται μαζί του. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμα και χωρίς τις παρατυπίες στο στράτευμα και στις αγροτικές περιοχές εις βάρος των ψήφων της ΕΔΑ, η ΕΡΕ θα είχε εξασφαλίσει και πάλι την απαιτούμενη κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης αρνούμενος να αναγνωρίσει τη νομιμότητα της κυβέρνησης που σχηματίστηκε υπό τον Καραμανλή, κήρυξε Ανένδοτο Αγώνα εναντίον της, σε μια προσπάθεια να συσπειρώσει τα ετερογενή στοιχεία του κόμματός του. Ακολούθησαν δυο χρόνια δυναμικών και μαζικών κινητοποιήσεων, με την συμμετοχή και της αριστεράς. Με κάθε ευκαιρία ο Παπανδρέου ενέτεινε την πολεμική του εναντίον του Καραμανλή και των Ανακτόρων, κατηγορώντας προσωπικά τον Πρωθυπουργό ως ηθικό αυτουργό της δολοφονίας του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγορίου Λαμπράκη, στη Θεσσαλονίκη τον Μάϊο του 1963.
Στις 11 Ιουνίου του ιδίου έτους, ο Καραμανλής παραιτείται της πρωθυπουργίας και αναχωρεί για το Παρίσι, μετά από διαφωνία του με τους βασιλείς Παύλο και Φρειδερίκη. Αφορμή είχε αποτελέσει η άρνηση του Σερραίου πολιτικού να ταξιδέψει το βασιλικό ζεύγος στο Λονδίνο. Ωστόσο, η πραγματική αιτία ήταν η συνταγματική αναθεώρηση που επιθυμούσε ο Καραμανλής προς ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας του πρωθυπουργικού αξιώματος, η οποία έβρισκε αντίθετο το Παλάτι. Την ίδια περίοδο, είχε αρχίσει μυστική προσπάθεια που τελικά θα αποτύχει, για συνεργασία μεταξύ ΕΡΕ και ΕΚ από τον Βενιζέλο, ο οποίος επεφύλασσε ρόλο πρωταγωνιστή για τον εαυτό του. Στις εκλογές που ακολούθησαν η ΕΚ κατέλαβε την πρώτη θέση εξασφαλίζοντας το 42,4% των ψήφων. Εν τω μεταξύ, ο Καραμανλής είχε επιστρέψει στην Ελλάδα για να ηγηθεί της συντηρητικής παράταξης στις εκλογές, αφήνοντας την ηγεσία της ΕΡΕ, στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο μετά την ήττα στις κάλπες. Ο Παπανδρέου έλαβε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης από τον βασιλιά, την οποία κατάφερε να σχηματίσει λαμβάνοντας ψήφο εμπιστοσύνης από την ΕΔΑ, χωρίς ο ίδιος να αποδέχεται τη στήριξη, μετά τις αντιδράσεις του κόσμου της εθνικόφρονος Δεξιάς.
Μέσα στις 50 ημέρες της πρώτης κυβέρνησης της ΕΚ, ο Παπανδρέου για να εξασφαλίσει την εύνοια του Στέμματος και νέες εκλογές, προέβη σε παραχωρήσεις υπέρ του βασιλιά στο στράτευμα. Παράλληλα, με προεκλογικές παροχές και υποσχέσεις, στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση της 16ης Φεβρουαρίου του 1964, το κόμμα του γηραιού πολιτικού εξασφάλισε ισχυρή πλειοψηφία στην βουλή, λαμβάνοντας ποσοστό 52,7%, το οποίο θα διατηρήσει την ΕΚ στην διακυβέρνηση της χώρας μέχρι τον Ιούλιο του 1965. Η διαφωνία του Πρωθυπουργού με τον νεαρό βασιλιά Κωνσταντίνο, θα οδηγήσουν τον πρώτο σε παραίτηση, με τις εκλογές του 1964 να αποτελούν τις τελευταίες της προ-μεταπολιτευτικής ζωής του ελληνικού κράτους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δαφνής, Γρηγόριος (2019), Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, 1821-1961, Αθήνα: Κάκτος.
- Ιστορικοί Περίπατοι, «Η Ένωση Κέντρου στην εξουσία», ΕΡΤ, Διαθέσιμο εδώ
- Κωστής, Κώστας (2015), «Τα κακομαθημένα παιδία της ιστορίας», Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους, 18ος-21ος αιώνας, Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
