Της Μαριάντας Πιλάτη,
Πόσες φορές είδατε μία διαφήμιση ενός προϊόντος και φανταστήκατε τον εαυτό σας αρκετά χαρούμενο (υποθετικά);
«Αν αγοράσω το πιο πρόσφατο μοντέλο της apple σίγουρα θα βγάζω τέλειες φωτογραφίες». Δεν έχει σημασία που μετράω και τα ρέστα για να βγει ο μήνας. Το iphone είναι iphone…
«Αν αγοράσω αυτή τη φούστα σίγουρα θα φαίνομαι πιο ελκυστική»
«Αν αγοράσω αυτή την κρέμα, θα είμαι πιο όμορφη, άρα πιο χαρούμενη»
Φυσικά, αγοράζεις όλα τα παραπάνω. Και όντως αισθάνεσαι χαρούμενος/χαρούμενη. Τα χρησιμοποιείς και τα ξαναχρησιμοποιείς και με την πάροδο του χρόνου τα προϊόντα φθίνουν. Και μαζί τους φθίνει και η ευτυχία σου. Και έτσι δημιουργείς περίτρανα αυτόν τον φαύλο κύκλο αγορών χωρίς να το καταλάβεις με στόχο να νιώσεις μία μικρή προσωρινή ευφορία. Το αποτέλεσμα; Εκατοντάδες προϊόντα στον χώρο σου, λίγα χρήματα στο πορτοφόλι σου.
Αυτός ο φαύλος κύκλος της υπερκατανάλωσης οφείλεται στον έκκριση ντοπαμίνης από τον εγκέφαλο όταν πχ τρώμε κάτι που μας αρέσει ή όταν ερωτευόμαστε. Μας δημιουργεί όμορφα συναισθήματα και προσωρινή χαρά. Το ίδιο ισχύει και με την αγορά ενός προϊόντος. Η διαφορά είναι ότι μία ολόκληρη βιομηχανία έχει «πατήσει» σε αυτές τις μικρές εκκρίσεις ντοπαμίνης, δίνοντας έμφαση στο υπαρξιακό κενό που αισθάνεται ο άνθρωπος μίας καπιταλιστικής κοινωνίας δημιουργώντας πλασματικές ανάγκες/ανασφάλειες, οι οποίες φυσικά θα καλυφθούν από την αγορά κάποιου προϊόντος ειδικά σχεδιασμένο για κάθε υπαρκτή ή μη υπαρκτή σου ανάγκη. Δεν είναι και τόσο περίπλοκο. Ονομάζεται marketing και έχει εισχωρήσει βαθιά στη ζωή του σύγχρονου καταναλωτή.
Οι άνθρωποι από τη φύση μας, αναζητούμε μόνιμα την ευτυχία. Όμως το πως ορίζεται η ευτυχία και το πώς μπορεί κάποιος να φτάσει στην «πηγή της ευτυχίας» καθορίζεται στον απόλυτο βαθμό από το παρόν οικονομικό σύστημα καθώς πάντα θα φροντίζει να είμαστε δυστυχισμένοι. Γιατί αν αισθανόμαστε εσωτερική γαλήνη και δεν έχουμε ανάγκη το σύστημα, πολύ απλά δεν το συντηρούμε. Έτσι, η ευτυχία πλέον θεωρείται εμπόρευμα, το οποίο μπορείς να αγοράσεις. Δεν είναι και πολύ δύσκολο να το αντιληφθεί κανείς, αν απλώς αποφασίσει να παρατηρήσει τις διαφημίσεις (η ευτυχία σας το λαχείο των συντακτών, coca cola share the happines κτλ.)
Στόχος είναι τίποτα να μην είναι μακροπρόθεσμο και αυτό γιατί αν έχει τη δύναμη του αναλλοίωτου δεν χρειάζεται ανανέωση. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η γρήγορη μόδα. Νιώθουμε ότι χρειαζόμαστε άπειρα νέα προϊόντα για να βρισκόμαστε πάντα στις τάσεις. Ας σκεφτούμε καλύτερα τη φράση: «Δεν είναι της μόδας». Κάποιος λοιπόν αποφάσισε, τί θεωρείται μόδα και ότι πρέπει να την ακολουθούμε. Εμείς φυσικά δεν δώσαμε έμφαση στο τί αρέσει σε εμάς και τρέξαμε να κανονικοποιήσουμε τη μόδα αυτού του «κάποιου» με αποτέλεσμα φυσικά την άκρατη αγορά ή -καλύτερα- σπατάλη.
Τέλος, είναι αναγκαίο να αναφερθούν τα ακραία ποσοστά της παγκόσμιας βιομηχανίας καθώς και της υπερκαταναλωτικής συμπεριφοράς που έχει υιοθετήσει ο σύγχρονος άνθρωπος. Το beauty industry (προϊόντα ομορφιάς), έφτασε τα 508 δις. δολάρια έχοντας κάθε χρόνο αύξηση κατά 7.8% σημειώνοντας ρεκόρ τα τελευταία 11 χρόνια. Η βιομηχανία ρούχων αγγίζει το 1.7 τρις εκατομμύρια δολάρια, σημειώνοντας αύξηση κατά 5.46% κάθε χρόνο. Το 2019 οι Έλληνες πετούσαμε 180kg αγορασμένων τροφίμων κατ’ άτομο ετησίως. Εντελώς ανεύθυνη και μη βιώσιμη (θνησιγενής) συμπεριφορά. Παγκοσμίως πετιέται το 33% των έτοιμων τροφίμων.
Και πάει λέγοντας…επιβεβαιώνοντας ατάκα ταινίας του 1999 έπειτα από 24 ολόκληρα χρόνια:
“We buy things we don’t need, with money we don’t have, to impress people we don’t like”.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Whu do we overconsume, impakter.com. Διαθέσιμο εδώ.
- Overconsumption in the fashion industry, fashionrevolution.org. Διαθέσιμο εδώ.
- Why overconsumption must be understood as a societal challenge. sciencenorway.no, Διαθέσιμο εδώ.
