Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Η δίκη της Νυρεμβέργης, η «δίκη των πιθήκων» ή κατά τα ελληνικά δεδομένα η δίκη των εξ, δίκες λιγότερο ή περισσότερο γνωστές στο ευρύ κοινό που άφησαν το δικό τους στίγμα στην Ιστορία είτε της Ελλάδας είτε του κόσμου. Μια δίκη, όμως, που δεν έμελλε να μείνει στη συλλογική μνήμη είναι αυτή της Στενής Αυτοάμυνας που πραγματοποιήθηκε το 1947 στη Θεσσαλονίκη, συγκλονίζοντας όχι μόνη την πόλη αλλά και όλη τη χώρα.
Με επίκεντρο την πολύκροτη αυτή υπόθεση και τα όσα διημείφθησαν ασχολείται το νέο βιβλίο του Χρήστου Κανελλόπουλου Η Δίκη της Στενής Αυτοάμυνας που μπορείτε να προμηθευτείτε από τις Εκδόσεις Επίκεντρο. Ο συγγραφέας, με τη μεγάλη εμπειρία στον χώρο της γραφής, γεννήθηκε στην Αθήνα, ενώ είναι απόφοιτος του τμήματος Πολιτικών Επιστημών. Επίσης, είναι ενεργός δημοσιογράφος, αλλά, παράλληλα, ασχολείται και με την συγγραφή ποιημάτων.
Όπως είναι ίσως αντιληπτό από το έτος που διεξήχθη η δίκη, βρισκόμαστε μετά από τα τραγικά γεγονότα του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου και πιο συγκεκριμένα στην περίοδο του Εμφυλίου. Η δίκη ή καλύτερα το στρατοδικείο που οργανώθηκε είχε ως κατηγορούμενους 67 πολίτες, οι οποίοι ήταν αντιμέτωποι με την κατηγορία της συμμετοχής, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, στη Στενή Αυτοάμυνα. Τι ήταν, όμως, η Στενή Αυτοάμυνα ώστε να οδηγηθούν σε δίκη τα μέλη της;
Η Στενή Αυτοάμυνα, όπως σημειώνεται και στο βιβλίο με εμφατικό τρόπο, ήταν «ο εκτελεστικός βραχίονας του ΚΚΕ», μια μετεξέλιξη θα μπορούσαμε να πούμε της ΟΠΛΑ (Οργάνωση Περιφρούρησης Λαϊκού Αγώνα. Έτσι, καθ’ όλη τη διάρκεια του Εμφυλίου υπήρχε μια ανοιχτή σύρραξη ανάμεσα στους «εθνικόφρονες» και τους «κομμουνιστές», με βιαιότητες κι από τις δύο πλευρές. Η δράση της Στενής Αυτοάμυνας που θίγεται και στο βιβλίο του Κανελλόπουλου αφορά τα «έργα και τις ημέρες» των μελών της στη συμπρωτεύουσα, όπως την επίθεση σε λεωφορείο στο οποίο επέβαιναν αξιωματικοί της αεροπορίας, τη ρίψη χειροβομβίδων σε ειδικούς στόχους και άλλα.
Συγχρόνως, διαβάζουμε τα πρακτικά της πολύκροτης δίκης, με τον συγγραφέα να παρεμβαίνει εύστοχα σε όσα σημεία χρειάζεται, φωτίζοντας άγνωστες πτυχές. Μέσα από αυτά αντιλαμβανόμαστε καλύτερα τη δράση της με ζωντανό, άμεσο και παραστατικό τρόπο με τις καταθέσεις των κατηγορουμένων να δίνουν το δικό τους στίγμα. Έπειτα, οι ερωτήσεις και οι παρατηρήσεις του δικαστηρίου –υπό την προεδρία του Αντισυνταγματάρχη Ξενοφώντα Αμανίτη– συμβάλλουν στη διαλεύκανση και κατανόηση της υπόθεσης, όταν, βέβαια, γίνονται χωρίς σκοπιμότητα.
Επιπλέον, διαφαίνονται ο χαρακτήρας και ο λοιπός βίος των κατηγορουμένων, κάτι στο οποίο βοηθάει και ο ίδιος ο συγγραφέας, αφού παραθέτει στο τέλος του έργου τα βασικά βιογραφικά όλων των εμπλεκομένων, ενώ, παράλληλα, αποκαλύπτεται η ιδεολογία την οποία ασπάζονται. Με αυτόν τον τρόπο διαφαίνεται και το γενικότερο πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο της περιόδου.
Το κατηγορητήριο με το οποίο ήρθαν αντιμέτωποι, όπως μαθαίνουμε, ήταν «Κατάρτιση ομάδας για την απόσπαση μέρους της επικράτειας, κατάρτιση και συμμετοχή σε ομάδα ως αρχηγός για την απόσπαση μέρους της επικράτειας, βία κατά των αρχών, συμμετοχή ως αρχηγών ή ως απλών μελών σε ένοπλη εγκληματική οργάνωση και παράνομη οπλοφορία, παράνομη οπλοκατοχή, ανθρωποκτονίες, συνέργεια σε ανθρωποκτονίες και σε απόπειρες ανθρωποκτονιών, παράνομη στρατολόγηση». Έτσι, από συνολικά 67 κατηγορούμενους, ακούστηκε 52 φορές η ποινή «Εις θάνατον», εκ των οποίων, όμως, οδηγήθηκαν στο απόσπασμα οι 47, άλλοι καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά κι ελάχιστοι αθωώθηκαν.
Αυτό ήταν το αποτέλεσμα της δίκης της Στενής Αυτοάμυνας, με το βιβλίο να αποτελεί ένα ντοκουμέντο που αναδεικνύει την ιστορία, τη φιλοσοφία, την κοινωνία και τα ήθη της εποχής αυτής, με τον καλύτερο μάρτυρα, τους ίδιους τους πρωταγωνιστές.
