Κόσοβο: Μια «ανοικτή πληγή» για τη Σερβία

Του Γιάννη Αρμύρα,

Κόσοβο. Μια περιοχή ποτισμένη με αίμα, μια μικρή πυριτιδαποθήκη στην καρδιά των Βαλκανίων, που τις τελευταίες δεκαετίες έγινε γνώστη όχι λόγω της ιστορίας της, αλλά λόγω των συγκρούσεων μεταξύ Σέρβων και Αλβανών, με αποκορύφωμα τον Πόλεμο του Κοσόβου (1996 – 1999).

Για κάθε Σέρβο, το Κοσσυφοπέδιο είναι το «ιερότερο τμήμα» της σερβικής γης. Ο λόγος που για τους Σέρβους αυτό το κομμάτι γης θεωρείται τόσο ιερό μπορεί πολύ εύκολα να αναζητηθεί στην ιστορία. Πολύ απλά, στο Κόσοβο είναι η έδρα της «Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας» από τον 13^ο αιώνα και σε αυτήν την περιοχή έγινε, αν όχι η μεγαλύτερη, μια από τις μεγαλύτερες μάχες της σερβικής ιστορίας, η μάχη του Κοσόβου, το 1389.

Στην εποχή μας, η μεγαλύτερη σύγκρουση ήταν ο πόλεμος του Κόσοβου, που τυπικά άρχισε το 1998, αλλά, ουσιαστικά, ήδη από το 1996. Περιληπτικά, ο πόλεμος αυτός ξεκίνησε μετά από ταραχές Αλβανών στην περιοχή και την επίθεση του «Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσόβου» (ΑΣΚ/UÇK) κατά σερβικών δυνάμεων. Casus belli αποτέλεσαν οι συγκρούσεις μεταξύ της σερβικής αστυνομίας και των στρατιωτών του ΑΣΚ και η αποτυχία των διαπραγματεύσεων στο Ραμπουγιέ. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, πραγματοποιήθηκε βομβαρδισμός της Σερβίας από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ, έχοντας ως σκοπό την αποχώρηση του σερβικού στρατού από το Κοσσυφοπέδιο. Οι βομβαρδισμός διήρκησε 78 μέρες και ως αποτέλεσμα είχε τη Συνθήκη του Κουμάνοβο (που έθεσε τέλος στον πόλεμο) και την οριστική αποχώρηση σερβικών δυνάμεων από την περιοχή.

Τα χρόνια που θα ακολουθούσαν, όμως, μόνο ειρηνικά δεν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν. Συγκεκριμένα, τέσσερα χρόνια μετά τον πόλεμο, ξεκίνησε το πογκρόμ του Μαρτίου, διάρκειας δύο ημερών, κατά του εναπομείναντος σερβικού πληθυσμού. Αποτέλεσμα αυτού ήταν ο διωγμός 4.000+ Σέρβων από το Κόσοβο, 29 θάνατοι Σέρβων, η καταστροφή 19 μνημείων και η καταστροφή 16 εκκλησιών. Επίσης, υπολογίζεται ότι κατά τα γεγονότα της 17^ης – 19^ης  Μαρτίου καταστράφηκαν πάνω από 10.000 πολύτιμες εικόνες, αγιογραφίες και εκκλησιαστικά κειμήλια, που χρονολογούνται προ του 13^ου και 14^ου αιώνα. Τέσσερα χρόνια μετά, και πιο συγκεκριμένα στις 17 Φεβρουαρίου του 2008, το Κόσοβο (που μέχρι τότε αποτελούσε μια αυτόνομη περιοχή της Σερβίας) κήρυξε ανεξαρτησία. Σύμφωνα με το σερβικό συνταγματικό δίκαιο, η ανεξαρτησία του Κοσόβου είναι παράνομη, κάτι που λειτουργεί ως λόγος για τη μη αναγνώρισή του και από το ελληνικό κράτος. Αυτή τη στιγμή, η Δημοκρατία του Κοσόβου είναι αναγνωρισμένη από 101 κράτη των Ηνωμένων Εθνών.

Οι εντάσεις και οι ταραχές στην περιοχή συνεχίζονται μέχρι σήμερα, καθώς πλέον έχει ξεκινήσει μια νέα κρίση. Συγκεκριμένα, από το τέλος της άνοιξης και την αρχή του καλοκαιριού έχουν πραγματοποιηθεί συγκρούσεις που άναψαν τα αίματα και παραλίγο να προκαλέσουν πόλεμο. Στα τέλη του Μαΐου, η αστυνομία του Κοσόβου εισέβαλε βίαια στα κτίρια δήμων στο βόρειο τμήμα του Κοσσυφοπεδίου – στο Λεπόσαβιτς, στο Ζούμπιν Πότοκ και στο Ζβέτσαν. Αμέσως, σε όλα τα δημαρχεία και δημόσια κτήρια των τεσσάρων προαναφερθέντων περιοχών, συγκεντρώθηκαν Σέρβοι διαδηλωτές. Ακόμα, πολιτική αναταραχή σημειώθηκε στο Ζβέτσαν, κατά την οποία οι διαδηλωτές προσπάθησαν ανεπιτυχώς να εμποδίσουν την αστυνομία να συνοδεύσει τον Δήμαρχο μέσα. Δέκα διαδηλωτές νοσηλεύτηκαν για ελαφρείς τραυματισμούς και εισπνοή δακρυγόνων, ενώ πέντε αστυνομικοί τραυματίστηκαν, επίσης, ελαφρά. Η σημαία της Σερβίας αφαιρέθηκε και από τα τέσσερα δημοτικά κτίρια και αντικαταστάθηκε από τη σημαία του Κοσσυφοπεδίου. Η Σερβία δήλωσε ότι οι ένοπλες δυνάμεις της είχαν ανεβάσει το επίπεδο πολεμικής ετοιμότητας και είχαν μετακινηθεί πιο κοντά στα σύνορα.

Η χρήση βίας από τις αρχές του Κοσσυφοπεδίου για την προστασία των δημάρχων καταδικάστηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Λίγες μέρες μετά, ξέσπασαν συγκρούσεις στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο, οδηγώντας στον τραυματισμό 25 μελών της KFOR, ειρηνευτικής δύναμης υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ, ενώ, επίσης, 50 Σέρβοι διαδηλωτές τραυματίστηκαν. Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων, αρκετοί διεθνείς εκπρόσωποι έκαναν έκκληση, για να αποσυρθούν οι ειδικές μονάδες της αστυνομίας του Κοσόβου από το βόρειο Κοσσυφοπέδιο.

Οι διαδηλώσεις των Σέρβων συνεχίστηκαν και τον Ιούνιο, αυτή τη φορά χωρίς εντάσεις. Μια από τις διαδηλώσεις που έκανε εντύπωση σε αρκετούς ήταν αυτή των αποφοίτων του δημοτικού σχολείου «Βουκ Κάρατζιτς» από το Ζβέτσαν. Οι μαθητές, αφού γιόρτασαν την τελευταία μέρα του σχολείου τους, αμέσως πήγαν στο δημαρχείο με ένα μεγάλο πανό που έλεγε «Το Ζβέτσαν είναι αιώνιο», κινούμενοι κοντά στους στρατιώτες της KFOR, για μια ειρηνική διαμαρτυρία. Με αυτόν τον τρόπο, ήθελαν να δείξουν ότι δεν είχαν παιδική ηλικία, όπως οι υπόλοιποι συνομήλικοί τους, ότι δεν μπορούσαν να πάνε σχολείο όπως όλα τα άλλα παιδιά ή να γιορτάσουν την αποφοίτησή τους, επειδή η ζωή στο Ζβέτσαν είχε σταματήσει από τότε που οι ειδικές δυνάμεις του Albin Kurti, Πρωθυπουργού της Δημοκρατίας του Κοσόβου, και οι «ψεύτικοι δήμαρχοι» κατέλαβαν «βίαια» αυτόν και άλλους πληθυσμιακά σερβικούς δήμους. Εντύπωση, ακόμα, προκαλεί το στιγμιότυπο ενός Έλληνα στρατιώτη της KFOR, ο οποίος δέχθηκε κύμα αγάπης από τους Σέρβους μαθητές και υπέγραψε τα μπλουζάκια τους. Πριν από την ειρηνική πορεία προς το δημαρχείο, οι μαθητές επισκέφτηκαν και την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, η οποία παρέμενε κλειστή, έπειτα από εντολή της αστυνομίας του Κοσόβου.

Στα μέσα του Ιουνίου, έγινε ακόμα μια πορεία από Σέρβους για τους συλληφθέντες από την αστυνομία Radoš Petrović και Dusan Obrenović. Οι διαδηλωτές κρατούσαν εικόνες των δύο συλληφθέντων ατόμων, όπως και ταμπέλες με μηνύματα για την αντιληπτή ως έλλειψη δικαιοσύνης στο Κόσοβο, την καταπίεση των Σέρβων και την αδιαφορία της Ευρώπης προς την όλη κατάσταση.

Λίγες μέρες αργότερα, σημειώθηκε ακόμα μια πορεία, ακόμα μεγαλύτερη, με άτομα που εργάζονται στον τομέα της υγείας. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι εκεί δεν συμμετείχαν άτομα μόνο από το Ζβέτσαν, αλλά από ολόκληρο το Βόρειο Κόσοβο. Υποστήριξαν τους δυο συλληφθέντες Σέρβους και, όπως στην προηγούμενη διαδήλωση, έφεραν σερβικές σημαίες, πανό με φωτογραφίες των συλληφθέντων και επιγραφές που ζητούσαν να σταματήσει η βία κατά των Σέρβων. Επιπλέον, ζήτησαν την απελευθέρωση ακόμα τριών Σέρβων, των Dalibor Spasic, Nemanja Vlašković και Milun Milenkovic-Llune. Την ίδια ημέρα, αρκετοί Σέρβοι, οι περισσότεροι από τους οποίους ιατροί, πραγματοποίησαν πορεία από το Κλινικό Νοσοκομειακό Κέντρο της Βόρειας Μιτρόβιτσα προς το μνημείο του ηγεμόνα (και Ορθόδοξου Αγίου) Λαζάρου Χρεμπελιάνοβιτς. Εν τέλει, επικράτησε μια προσωρινή ηρεμία, η οποία, όμως, παραλίγο να διαταραχθεί στα τέλη του Ιουνίου, όταν ο πρώην Πρόεδρος του δήμου Ζβέτσαν έκανε αμφιλεγόμενες κι επιθετικές δηλώσεις. Συγκεκριμένα, δήλωσε ότι το όνειρο του Κοσοβάρου Πρωθυπουργού Kurti ήταν η ολοκληρωτική εθνοκάθαρση του σερβικού στοιχείου, ένα δηλαδή Κοσσυφοπέδιο χωρίς Σέρβους και η δημιουργία της «Μεγάλης Αλβανίας». Ένα ακόμα συμβάν που όξυνε τα πνεύματα στο Βόρειο Κόσοβο ήταν η μετακίνηση του τουρκικού τάγματος – μέρους του KFOR από τους στρατώνες του Σουλτάν Μουράτ, που βρίσκονται κοντά στο Πρίζρεν, στο Ζβέτσαν. Ένα άλλο τμήμα του ίδιου τάγματος τοποθετήθηκε στην πόλη Ζούμπιν Πότοκ.

Κλείνοντας, το τελευταίο γεγονός της κρίσης του Κοσόβου σημειώθηκε τον Ιούλιο. Ο Πρόεδρος της προσωρινής αρχής του δήμου Ζβέτσαν και πρώην Υπουργός στην Κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου, Ivan Todosijević, αθωώθηκε από όλες τις κατηγορίες που του είχαν απαγγελθεί το 2019 για «υποκίνηση σε εθνική, φυλετική, εθνική ή θρησκευτική μισαλλοδοξία» με απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην Πρίστινα, όταν και είχε αποκαλέσει τη σφαγή του Račak «κατασκεύασμα Αλβανών τρομοκρατών».

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• 500 Τούρκοι Ειδικοί Έφτασαν στο Ζβέτσαν: Το τάγμα από τους στρατώνες Sultan Murat μεταφέρθηκε στο Βορρά με τεθωρακισμένα οχήματα (Σερβικά), Kurir, διαθέσιμο εδώ
  
• «Το Ζβέτσαν Είναι Αιώνιο»: Απόφοιτοι του KiM πέρασαν την τελευταία μέρα του σχολείου μπροστά στα συρματοπλέγματα (Σερβικά), Kurir, διαθέσιμο εδώ
  
• Εντάσεις στο βόρειο τμήμα του Κοσσυφοπεδίου, η Σερβία αύξησε τη μαχητική ετοιμότητα του στρατού (Μαυροβούνικα), Vijesti, διαθέσιμο εδώ