Της Κατερίνας Ζευγίτη,
Παρ’ όλες τις ραγδαίες και πολλές φορές δραµατικές εξελίξεις σε όλους σχεδόν τους τοµείς της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών, παρατηρούνται ακόμη στη σύγχρονη παγκόσμια κοινωνία φαινόμενα βίας, τα οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τη διάσπαση του κοινωνικού ιστού, την επικράτηση του ατομικισμού έναντι του κοινωνισμού. Είναι αλήθεια ότι ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία σήμερα όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως είναι η έξαρση που παρατηρείται σε κρούσματα ρατσιστικών επιθέσεων και βίας τόσο στον οικογενειακό χώρο όσο και στον σχολικό. Η σχολική βία ανέκαθεν υπήρχε στα σχολεία, πάντα υπήρχαν οι νταήδες ή οι «εξωσχολικοί» που «παγίδευαν» και θα συνεχίσουν να «παγιδεύουν» τα θύματα που είναι αδύναμα σωματικά, δεν αντιδρούν ή που φοβούνται να απευθυνθούν στους γονείς ή στους δασκάλους τους. Με λίγα λόγια, οι θύτες συλλέγουν με προσοχή τα θύματά τους και καταφέρνουν να τα οδηγήσουν στην απόγνωση.
Στο συγκεκριμένο άρθρο θα αναλύσουμε τις αιτίες που οδηγούν ένα άτομο να επιβάλλει τις δυνάμεις του πάνω στον αδύναμο, καθώς και τις συνέπειες που δύναται να επιφέρουν τέτοιου είδους περιστατικά στο ίδιο το άτομο και στην κοινωνία.
Καταρχάς, θα πρέπει να σημειωθεί ότι μια από τις πιο βαρυσήμαντες αιτίες οφείλεται στην ανάγκη του παιδιού για τρυφερότητα, αγάπη και αποδοχή από το στενό συγγενικό ή και φιλικό περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, όταν κάθε παιδί γίνεται δέκτης ρατσιστικών αντιλήψεων, θεατής βίαιων περιστατικών και εκμετάλλευσης, όταν ο ίδιος μετατρέπεται σε θύμα και δεν λαμβάνει καμιά ηθική υποστήριξη από τον γονιό και όταν, φυσικά, καταλαβαίνει πως για ένα πρόβλημα δεν είναι λύση ο διάλογος, τότε αντιδρά αντίστοιχα. Επομένως, καταλαβαίνει κανείς ότι είναι «φερέφωνο» της κακής νοοτροπίας που έχει πάρει από το σπίτι.
Επιπλέον, η λογική αυτή του μίσους δύναται να ενισχυθεί και από τον ευρύτερο κοινωνικό κύκλο του νέου. Αναλυτικότερα, ας αναλογιστούμε για παράδειγμα, τους μετανάστες και τους πρόσφυγες που επισκέπτονται και τη χώρα μας για να «χτίσουν» ένα καλύτερο αύριο. Σε μια κοινωνία, λοιπόν, που χλευάζει το διαφορετικό, που φοβάται το ξένο και δεν αγκαλιάζει το άγνωστο, ας μην απορούμε γιατί οι νέοι υιοθετούν την ίδια στάση ζωής και δεν καλλιεργούν αγνά συναισθήματα, όπως αυτό της αλληλεγγύης, της συνεργασίας και της καλοσύνης.
Ακόμα, αρνητική επίδραση έχει στη συμπεριφορά των μαθητών και το σχολείο, όπου το ετερογενές σύνολο μαθητών αντιμετωπίζεται και αξιολογείται με έναν συγκεκριμένο τρόπο, προκαλώντας αισθήματα ζήλιας και θυμού σε εκείνους που δεν έχουν καλές επιδόσεις στα μαθήματά τους. Χαρακτηριστικά, οι συνθήκες που επικρατούν στο εκπαιδευτικό σύστημα, δηλαδή, η στείρα αναπαραγωγή παρωχημένων γνώσεων, η έλλειψη πρωτοτυπίας και η βαθμοθηρία προκαλούν πίεση και ανταγωνιστικότητα μεταξύ μαθητών. Έτσι, δεν είναι λίγες οι φορές που οι αριστούχοι ή και αυτοί που συμπαθεί περισσότερο ένας δάσκαλος από τους άλλους μπαίνουν στο στόχαστρο όλων όσοι έχουν κακές επιδόσεις για να «κερδίσουν» την προσοχή των υπόλοιπων.
Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι η παρορμητικότητα της εφηβείας σε συνδυασμό με την αδυναμία αυτοκριτικής, συνεπάγονται πράξεις ανάρμοστες εις βάρος αθώων ψυχών, οι οποίες θα είχαν αποφευχθεί αν το παιδί-θύτης έμπαινε στη διαδικασία να σκεφτεί τις επιζήμιες συνέπειες που έχουν οι πράξεις του. Παράλληλα, ας αναλογιστούμε ότι οι νεαροί αντιγράφουν και μιμούνται άσχημες συμπεριφορές μέσα από διάφορα προγράμματα που προβάλλονται στην τηλεόραση. Συνεπώς, η καθημερινή προβολή τους «περνά» το μήνυμα ότι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας.
Η ενδοσχολική βία αποτελεί φαινόμενο που «δυναμώνει» από τη λανθασμένη διαχείρισή του, από τη στιγμή που πολλά περιστατικά αποσιωπώνται και θα πρέπει να σταματήσει, διότι οι συνέπειες που επιφέρει «επιβαρύνουν» τους συνανθρώπους μας.
Αρχικά, επηρεάζεται η ψυχολογία του παιδιού-θύματος. Για να γίνω πιο σαφής, παρατηρείται ότι του δημιουργείται μια αίσθηση ανασφάλειας, νιώθει ενοχές που του επιτίθενται και παίρνει από μόνο τον ρόλο του ένοχου. Μάλιστα, είναι αρκετές οι φορές που «κλείνεται» στον εαυτό του, απομακρύνεται από τους γύρω του και πιστεύει πως είναι υπεύθυνος για τη βίαιη συμπεριφορά απέναντί του. Όλες αυτές οι σκέψεις μπορούν να επιφέρουν στην καλύτερη περίπτωση στομαχόπονο και στη χειρότερη, κατάθλιψη.
Όσον αφορά τα μαθητικά του καθήκοντα, παρατηρείται σημαντική πτώση στις επιδόσεις του, καθώς αισθάνεται φοβισμένος αλλά και μια διάθεση απόρριψης για ό,τι σχετίζεται με τον χώρο όπου αντιμετωπίζει αυτές τις εμπειρίες, οι οποίες τον στιγματίζουν σημαντικά. Βέβαια, ο φόβος του συνδέεται πιθανώς με τις απειλές των νταήδων που δεν είναι και οι καλύτεροι μαθητές.
Σε τελευταία ανάλυση, ας μην ξεχνάμε ότι και οι θύτες αργά ή γρήγορα στιγματίζονται κοινωνικά. Ποιος συναναστρέφεται με άτομα που έχουν εγκληματική συμπεριφορά και «σπάνε» κάθε ηθικό φραγμό; Κανείς! Άρα, πέρα από τις κυρώσεις που έχει ο θύτης από το εκάστοτε σχολικό ίδρυμα, απομονώνεται αυτομάτως και από τον περίγυρό του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΟΙ ΕΠΙΠΤΏΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΎ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΎ ΣΤΟ ΘΎΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΘΎΜΑ, cears.edu.gr, διαθέσιμο εδώ
- Σχολικός εκφοβισμός: Αίτια και συνέπειες του bullying, iatronet.gr, εδώ
