Της Μιχαηλίας-Ραφαέλας Καραγιάννη,
Η ελεφαντίαση, γνωστή και ως λεμφική φιλαρίαση, είναι μία εξουθενωτική ασθένεια που αφορά το λεμφικό σύστημα και προκαλείται από τα φιλαριακά παράσιτα. Σε παγκόσμια κλίμακα, πάνω από 120 εκατομμύρια άτομα προσβάλλονται από αυτήν την ασθένεια ετησίως. Η πλειοψηφία των ανθρώπων που πάσχουν δεν εμφανίζουν συμπτώματα. Ωστόσο, κάποιοι πάσχοντες αναπτύσσουν το σύνδρομο της ελεφαντίασης, το οποίο έχει ως κύριο σύμπτωμα το εξαιρετικά έντονο πρήξιμο στα άκρα, χέρια και πόδια, στο στήθος και στα γεννητικά όργανα.
Το λεμφικό σύστημα παίζει ζωτικό ρόλο στη διατήρηση της ομοιόστασης των υγρών, στην πρόσληψη λιπιδίων και στη μεταφορά των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος, η οποία εξαρτάται από τη σωστή λεμφική ροή. Η δυσλειτουργία ή η απόφραξη του λεμφικού συστήματος έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση λεμφοιδήματος και την εξασθένιση των βασικών φυσιολογικών λειτουργιών του.
Παρόλο που η λεμφική φιλαρίαση προκαλείται από παράσιτα, μεταδίδεται και μέσω τον κουνουπιών. Κάποια κουνούπια ενδέχεται να μεταφέρουν προνύμφες του παράσιτου. Έτσι, μέσω του τσιμπήματος του κουνουπιού, αυτές μεταναστεύουν από το δέρμα στα λεμφαγγεία όπου και ωριμάζουν.
Είναι, πλέον, τεκμηριωμένο ότι η πρώιμη βλάβη που προκαλείται στo λεμφικό σύστημα είναι η διαστολή των αγγείων. Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της νόσου, εξασθενεί σταδιακά η λεμφική συσταλτικότητα, παρατηρείται απώλεια λειτουργικών βαλβίδων και παλίνδρομη λεμφική ροή. Καθώς αυτές οι βλάβες εξελίσσονται, η λέμφος παραμένει στάσιμη στα διασταλμένα αγγεία. Τα συμπτώματα γίνονται ακόμα πιο έντονα από βακτηριακές ή δευτερογενείς λοιμώξεις.
Δεν υπάρχουν άμεσες ενδείξεις ότι το ανοσοποιητικό σύστημα σκοτώνει το ενήλικο παράσιτο, καθώς η φλεγμονώδης αντίδραση, ακόμη και σήμερα, δεν είναι γνωστό αν προκαλεί τον θάνατο των σκουληκιών ή αν προκαλείται από τα σκουλήκια. Είναι, παρόλα αυτά, ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη ορισμένων τύπων συνδρόμων χρόνιας φιλαρίασης, όπως η υδροκήλη, η χυλοκήλη και η χυλουρία.
Ωστόσο, όπως έχει ήδη αναφερθεί, περίπου τα δύο τρίτα των ασθενών είναι ασυμπτωματικοί. Οι τέσσερις παράγοντες για την εμφάνιση και την εξέλιξη της παθογένεσης της ελεφαντίασης είναι:
- Το ζωντανό ενήλικο σκουλήκι,
- Φλεγμονώδεις αντιδράσεις που προκαλούνται από τον θάνατο του ενήλικου σκουληκιού,
- Δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις και
- Microfilariae.
Τα άτομα που πάσχουν από ελεφαντίαση και εμφανίζουν συμπτώματα έχουν πολλές δυσκολίες στην πραγματοποίηση των καθημερινών τους δραστηριοτήτων. Λόγω του πρηξίματος στα κάτω άκρα, το βάδισμα γίνεται όλο και πιο δύσκολο, επιβαρύνοντας όλο το σώμα, με αποτέλεσμα τη χρήση αναπηρικού αμαξιδίου ή ακόμα και την πλήρη ακινησία. Το πρήξιμο του άνω άκρου συνήθως καταλήγει στην αχρήστευση αυτού. Φυσικά, εκτός από τις φυσικές δυσκολίες, αυτά τα άτομα συνήθως αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα, λόγω της εμφάνισής τους ή ακόμα και λόγω του κοινωνικού τους περίγυρου.
Διάφορες μέθοδοι χρησιμοποιούνται στην ανίχνευση της λεμφικής φιλαρίασης, όπως η ανίχνευση αντιγόνου, η ανίχνευση μέσω ακτίνων Χ, ο υπέρηχος, η ανοσοχρωματογραφική εξέταση και οι ανιχνευτές DNA. Μια παγκόσμια στρατηγική για την εξάλειψη της νόσου έχει γίνει μέσω της μαζικής χορήγησης φαρμάκων (MDA). Αυτά τα φάρμακα είναι αποτελεσματικά πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα της νόσου και αποσκοπούν στη μείωση των επιπέδων των μικροφιλαριών ή των ενήλικων σκουληκιών. Ωστόσο, μόλις εμφανιστεί το λεμφοίδημα, η φιλαρίαση δεν έχει καμία γνωστή φαρμακολογική παρέμβαση και οι θεραπείες περιορίζονται, κυρίως, στην παροχή ανακούφισης ή πρόληψης της περαιτέρω διόγκωσης. Αυτές περιλαμβάνουν τη χρήση ελαστικών επιδέσμων, ειδικές κάλτσες και μασάζ για τη διευκόλυνση της κίνησης της λέμφου προς μεγαλύτερα αγγεία.
Ακόμη και σήμερα, η λεμφική φιλαρίαση εξακολουθεί να είναι μία ασθένεια η οποία δεν έχει αποκωδικοποιηθεί, παρά τις προσπάθειες που γίνονται. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μόλις διαπιστωθεί σοβαρή λεμφική βλάβη, η κατάσταση της νόσου είναι μη αναστρέψιμη. Ως εκ τούτου, υπάρχει ανάγκη για στρατηγικές ελέγχου που διακόπτουν τη μετάδοση, έτσι ώστε να μπορεί να αποφευχθεί η έγκαιρη και ίσως μη αναστρέψιμη βλάβη στο λεμφικό σύστημα. Η περαιτέρω κατανόηση των μοριακών μηχανισμών που διέπουν την παθογένεση αυτής της νόσου και η ανάλυση των προτύπων ανοσολογικής απόκρισης που διαφοροποιούν τους ασθενείς με εμφανείς ή υποκλινικές εκδηλώσεις είναι πολύ σημαντική. Αυτό θα επιτρέψει τον σχεδιασμό αποτελεσματικών φαρμάκων και ειδικών τεχνικών, που στοχεύουν στο αρχικό στάδιο της νόσου πριν από τη χρόνια προσβολή σημαντικών λεμφικών λειτουργιών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Immunology of lymphatic filariasis, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Urban lymphatic filariasis, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
