Του Θανάση Μάριζα,
«Το θείον και οι νόμοι, ευ μεν αγόντων, εισίν ωφέλιμοι, κακώς δε αγόντων ουδέν ωφελούσιν. / Όταν η θρησκεία και οι νόμοι εφαρμόζονται σωστά, είναι ωφέλιμοι, αλλά όταν εφαρμόζονται λάθος δεν ωφελούν σε τίποτα.» – Σόλων
Η παρατήρηση ότι πολλά μπορούν να ειπωθούν για τη σχέση του ελληνικού λαού με την Εκκλησία είναι μια ριζική υποτίμηση της καθαρής ποσότητας του ορθόδοξου χριστιανικού «αίματος», που τρέχει στις μεταφορικές φλέβες του ίδιου του κράτους της Ελλάδας. Πώς, άλλωστε, μπορεί να γίνει διαφορετικά, όταν η δεύτερη μεγαλύτερη επίσημη εκκλησία (βάσει αριθμού μελών) και τρίτη μεγαλύτερη εκδοχή (βάσει ακολούθων) του Χριστιανισμού παγκοσμίως έχει ριζώσει τα θεμέλιά της στον ελληνικό πολιτισμό;
Μέσω του παραπάνω επιχειρήματος, θα μπορούσε να δικαιολογηθεί και μια από τις πολιτικές ιδιομορφίες της σύγχρονης Ελλάδας: σε μια βαθιά, πλέον, εκκοσμικευμένη διεθνή κοινωνία, όπου η πλειοψηφία (γύρω στα 143 από συνολικά 193) των κρατών αναγνωρίζει τον σεκιουλαρισμό ως μέρος του «είναι» της, η Ελλάδα επιλέγει τον μειοψηφικό δρόμο της διατήρησης μιας επίσημης κρατικής θρησκευτικής πίστης, χάρη στην ιδιαίτερη σχέση της με το Ανατολικό Ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα. «Συνοδοιπόροι» της σε αυτό το εναλλακτικό μονοπάτι: Τα αμιγώς ισλαμικά κράτη της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής, όσο ειρωνικό (ή ίσως όχι) κι αν ακούγεται.
Διατρίβοντας στην ιστορία των περιοχών που, εξάλλου, αποτέλεσαν τη γενέτειρα των Αβρααμικών θρησκειών, εξάγεται σχετικά αβίαστα το συμπέρασμα πως οι Χριστιανοί κάτοικοί τους διαθέτουν περισσότερα κοινά με τους αλλόπιστους γείτονές τους, παρά με τους φαινομενικά ομοϊδεάτες δυτικούς. Η Ελλάδα, τοποθετημένη ως συνδετικός κρίκος μεταξύ της Ανατολής και της Δύσης, αναπόφευκτα έχει σε βάθος χρόνου σημαδευτεί ανεξίτηλα από τις παραδόσεις και των δυο πλευρών, όσο κι αν ορισμένοι προτιμούν να συμμερίζονται μόνο την αριστερή πλευρά του χάρτη. Αλλά αυτό αποτελεί θέμα εκτενέστερης συζήτησης για μια άλλη φορά.
Πίσω στην Αθήνα, η (σχεδόν αναγκαστικά) στενή σχέση των εκάστοτε Κυβερνήσεων με την Εκκλησία έχει αποδώσει ορισμένα σημαντικά προνόμια στην τελευταία. Μιλώντας με «ψυχρούς» οικονομικούς και νομικούς όρους, συχνά χρήσιμους δείκτες μέτρησης της εξουσιαστικής ισχύος, οι κληρικοί λαμβάνουν μισθούς και ασφαλίσεις από τα δημόσια ταμεία, ενώ η Εκκλησία ως οντότητα κατατάσσεται στα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου ειδικού χαρακτήρα. Όσον αφορά τη φορολογία, θέμα «πονεμένο» και περίπλοκο, η κατάσταση φαίνεται να έχει μετατοπιστεί προς μια δικαιότερη (πάντα κατά την άποψη του γράφοντος) «μοιρασιά», χωρίς αυτό να σημαίνει πως η Εκκλησία έχει αποποιηθεί πλήρως των συγκριτικά ελαφρύτερων επιβαρύνσεών της.
Όπως και να έχει, “raison d’être” του παρόντος κειμένου δεν αποτελεί τόσο η τυπική πλευρά του ζητήματος (θέμα πάντως εξέχουσας σημασίας σε κάθε δημόσιο διάλογο περί διαχωρισμού), όσο κάτι πολύ πιο ασαφές στον καθορισμό του: η πολιτική επιρροή που ασκούν οι εκκλησιαστικοί εκπρόσωποι. Τελευταία έκφανση του εν λόγω φαινομένου αποτελεί, φυσικά, η «σταυροφορία» κάποιων συμπολιτών μας κατά των νέων ταυτοτήτων, με «μπροστάρηδες» ορισμένους ιερείς και με «όπλο» αφηγήματα περί «χαράγματος του Σατανά», σε μια… φαρσοκωμωδία – sequel των κινητοποιήσεων της δεκαετίας του 1990.
Οι ανωτέρω «αναταράξεις» δεν πρόκειται να έμεναν εκτός της επίσημης πολιτικής σφαίρας. Ήδη από τις αρχές Ιουλίου, ο παλιός μας γνώριμος και εκλεγμένος Βουλευτής – Πρόεδρος του κόμματος Νίκη, Δημήτρης Νατσιός, προώθησε τη συνωμοσιολογική πεπατημένη περί παγκόσμιου «φακελώματος», ενώ, στις 25 του ίδιου μήνα, ο τότε Υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Νότης Μηταράκης, – ειρήσθω εν παρόδω, τρεις μόλις ημέρες πριν την παραίτησή του από το πόστο – συναντήθηκε με τους μητροπολίτες Πειραιώς και Σερρών, για να καθησυχάσει τις ανησυχίες τους περί προσβολής της Ορθόδοξης χριστιανικής πίστης.
Όλα αυτά, βέβαια, δεν αποτελούν μεμονωμένο περιστατικό, αλλά το τελευταίο κεφάλαιο στο «βιβλίο» των πολιτικών «γνωματεύσεων» της Εκκλησίας. Η νοοτροπία αυτή δεν αποτελεί έκπληξη σε μια χώρα με το προαναφερθέν θρησκευτικό υπόβαθρο, πολλώ δε μάλλον όταν πολλοί Έλληνες έχουν τόσο κοντινή σχέση με τους πνευματικούς τους, όσο και με τα μέλη της οικογένειάς τους. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως η ύπαρξη τέτοιου είδους οπισθοδρομικών και προκατειλημμένων απόψεων θα πρέπει να μένει ανενόχλητη, επικαλούμενη ακριβώς τη στενή αυτή σχέση μεταξύ ποιμνίου κι Εκκλησίας.
Ας μη γελιόμαστε, ο πλήρης διαχωρισμός Κράτους – Εκκλησίας είναι κάτι το εξαιρετικά δυσχερές και ανήκει οριακά στη σφαίρα της φαντασίας. Κάτι τέτοιο, εξάλλου, πιθανώς να μην είναι ούτε επιθυμητό ούτε ιδιαίτερα σοφό ως λύση. Με πάνω-κάτω τους μισούς πολίτες να μην το επιθυμούν (βάσει σχετικής δημοσκόπησης του 2017), η αναζήτηση θα πρέπει να πάρει μια συμβιβαστική τροπή. Αν η διέξοδος από τον λαβύρινθο – πρόβλημα είναι αδύνατο να βρεθεί, τότε μάλλον είναι καλύτερο το να εγκατασταθούμε μέσα σε αυτόν.
Επισημαίνεται πως ζήτημα δεν είναι το «κυνήγι μαγισσών» κατά παντός εκκλησιαστικού υπευθύνου, ούτε η εκρίζωση ενός «χαλύβδινου» στοιχείου της ελληνικής πραγματικότητας. Από την άλλη, η κρατικά επωφελής θέση της Εκκλησίας, σε συνδυασμό με το καθ’ όλα σεβαστό δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου, θα πρέπει να διαχωρίζονται από ελευθεριακές προασπίσεις και να τίθενται υπό σοβαρή εξέταση, όταν τα καπηλεύονται άτομα με πολυπληθές – και, κυρίως, πιστό – ακρωατήριο, για να προωθήσουν σκοταδιστικές κι αντιεπιστημονικές απόψεις. Όταν, εν έτει 2023, βλέπουμε, σε μια ως επί το πλείστον δυτική (;) χώρα, ηλικιωμένους να καταρρέουν λόγω της πολύωρης αναμονής σε ουρές, για κάτι τόσο ευτελές όσο μια παραπληροφορημένη άποψη από ένα άτομο σε θέση εξουσίας που εμπιστεύονται, τότε ίσως ήρθε η ώρα να παραδεχθούμε πως υπάρχει πρόβλημα, έστω και σε μια τόσο ευαίσθητη θεματική.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Χριστίνα Μ. Ακριβοπούλου & Χαράλαμπος Ανθόπουλος, Εισαγωγή στο Διοικητικό Δίκαιο (ΣΕΑΒ / Αθήνα / 2015), σελ. 66
- William Darlymple, Ταξίδι στη Σκιά του Βυζαντίου, Εκδόσεις Μεταίχμιο, Αθήνα, 2019
- Ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας, Η Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
- Στη Βουλή η φορολόγηση της Εκκλησίας, Capital, διαθέσιμο εδώ
- Ιερά Σύνοδος: Αστικός μύθος τα φορολογικά προνόμια της Εκκλησίας, Lawspot, διαθέσιμο εδώ
- Δημοσκόπηση TVXS: Διαχωρισμός Κράτους – Εκκλησίας, Ναι ή Όχι;, TVXS, διαθέσιμο εδώ
- Προγραμματικές Δηλώσεις Δημήτρη Νατσιού (8/7/2023), Βουλή TV, διαθέσιμο εδώ
- Νέες ταυτότητες: Συνάντηση με εκπροσώπους της Εκκλησίας είχε ο Νότης Μηταράκης – Η διαβεβαίωσή του, Τα Νέα, διαθέσιμο εδώ
- Τα γερμανικά ΜΜΕ αναρωτιούνται: Γιατί οι νέες ελληνικές ταυτότητες θεωρούνται “σατανικές”;, The Toc, διαθέσιμο εδώ
