Της Χιόνας Οικονομάκη,
«Εγώ είμαι η Βέργα του Αλμυρού, κι όσα με βρούσι τα μπορού» είναι μία φράση με την οποία κάθε Μανιάτισσα ανέτρεφε τα παιδιά της, διδάσκοντάς τους τις αρετές της γενναιότητας, του δυναμισμού και της ανιδιοτελούς αυτοθυσίας. Η ιστορία πίσω από τη συγκεκριμένη φράση, βέβαια, φαίνεται να έχει «σημαδέψει» με τον δικό της τρόπο τόσο την ευρύτερη περιοχή της Μάνης, όσο και την ιστορία της ίδιας της Ελλάδας, αφού συνετέλεσε καθοριστικά στην έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Ο Πύργος Διρού είναι ένα παραδοσιακό χωριό της Ανατολικής Μάνης που διακρίνεται για τους χαρακτηριστικούς πέτρινους πύργους και τη γοητευτική αγριότητα του μανιάτικου τοπίου. Λίγο πριν από τα… τουριστικά προσφιλή σπήλαια της περιοχής, λοιπόν, δεσπόζει ένα επιβλητικό άγαλμα. Πρόκειται για τη φιγούρα της Μανιάτισσας, μίας κλασικής «γυναίκας του χωριού», που φορά ένα μακρύ φόρεμα κι ένα παραδοσιακό μαντήλι στο κεφάλι. Οι ρυτίδες είναι βαθιά χαραγμένες στο πρόσωπο της φιγούρας, αναδεικνύοντας τα βάσανα και τις δυσκολίες που έχει υποστεί, ενώ στο χέρι της κρατά ένα μεγάλο δρεπάνι. Το άγαλμα αυτό συνιστά μία τιμητική μετουσίωση ενός σημαντικότατου ιστορικού γεγονότος, που προκαλεί τον θαυμασμό μας.
Μεταφερόμαστε στο καλοκαίρι του 1826 και την επαναστατημένη Ελλάδα η οποία είχε αρχίσει να «χάνει έδαφος», με τους Τούρκους να επανακτούν πολλά εδάφη και τη φλόγα του αγώνα να είναι έτοιμη να σβήσει. Οι αλλεπάλληλες ήττες των Ελλήνων σε συνάρτηση με τον διχασμό που είχε επέλθει ανάμεσά τους δημιουργούσαν σε όλους τα αισθήματα της φρίκης, της απαισιοδοξίας και του τρόμου. Στον αντίποδα, στο τουρκικό στρατόπεδο κυριαρχούσε ένας «χαρμόσυνος» τόνος, με τον ίδιο τον Ιμπραήμ να ξεπερνά τα όρια της αισιοδοξίας και να αντιμετωπίζει τη συνθήκη της επανάστασης με απόλυτη έπαρση. Ο ίδιος θεωρώντας τον εαυτό του αήττητο αποφασίζει να προβεί σε μία παράτολμη πράξη που θα του εξασφάλιζε την απόλυτη κυριαρχία της Πελοποννήσου, αλλά και τον τίτλο του σπουδαίου ηγέτη που κατάφερε κάτι… ακατόρθωτο: Να υποτάξει την αδούλωτη Μάνη.
Η Μάνη, πάντοτε ελεύθερη και γεμάτη με ανθρώπους σκληρούς που υπερασπίζονται διαχρονικά τον τόπο τους, ως το πολυτιμότερο αγαθό τους, αποτελούσε εμπόδιο για τα κατακτητικά σχέδια του Ιμπραήμ, ενώ η παρουσία μίας ανεξάρτητης και ισχυρής περιοχής στην Πελοπόννησο θα ήταν πάντα «επικίνδυνη» για τις τουρκικές δυνάμεις. Γνωρίζοντας τις πολεμικές δυνατότητες των Μανιατών, ο Ιμπραήμ στέλνει πρώτα επιστολή στον Γιωργάκη Μαυρομιχάλη, τον ηγέτη των Μανιατών, απαιτώντας την παράδοσή τους. Η απάντηση που έλαβε ήταν λακωνική και σαφής: «Σε περιμένουμε με όσας διαθέτεις δυνάμεις. Οι κάτοικοι της Μάνης γράφομε και σε περιμένομε».
Οι Μανιάτες, αναμένοντας την επίθεση των Τούρκων παρατάσσονται στην περιοχή του Αλμυρού και δημιουργούν ένα… «προστατευτικό τείχος» από πέτρες, το οποίο ονομάστηκε «Βέργα». Οι Τούρκοι είχαν στο δυναμικό τους 8.000 ιππείς και 2.000 πεζούς, οι οποίοι μάχονταν με 2.400, μόλις, Μανιάτες. Ανατρέποντας όλα τα προγνωστικά και μαχόμενοι για την προάσπιση του τόπου, της οικογένειας και της ελευθερίας τους, οι άνδρες της Μάνης κατορθώνουν να νικήσουν τις τουρκικές δυνάμεις. Παράλληλα, όμως, ο Ιμπραήμ αποφάσισε να προβεί και σε μία ακόμη ενέργεια που, εσφαλμένα όπως φάνηκε, θεώρησε ότι θα του εξασφάλιζε τη νίκη: Γνωρίζοντας, πως το σύνολο των ανδρών είναι παρατεταγμένο στη Βέργα του Αλμυρού, διατάζει ταυτόχρονη απόβαση στον κόλπο του Διρού, όντας βέβαιος πως ελλείψει ανδρών θα υποτάξει και τη τελευταία αδούλωτη περιοχή της Ελλάδος.
Η απόβαση έγινε γρήγορα αντιληπτή από τους ιερείς που έσπευσαν να χτυπήσουν τις καμπάνες σε κάθε εκκλησία, με τα «νέα» να διαδίδονται ταχύτατα σε ολάκερη τη Μάνη. Στο Διρό, κατόπιν της απουσίας των ανδρών, παρατάχθηκαν όλες οι γυναίκες, έτοιμες να υπερασπιστούν τον τόπο τους με οποιοδήποτε κόστος. Οι Μανιάτισσες, χρησιμοποιώντας ό,τι μέσα είχαν στη διάθεσή τους, όπως πέτρες, ξύλα, το ίδιο τους το σώμα και φυσικά τα δρεπάνια τους, κατάφεραν το ακατόρθωτο: Νίκησαν τις τουρκικές δυνάμεις γκρεμίζοντας ολοσχερώς τις φιλοδοξίες του Ιμπραήμ, διατηρώντας ελεύθερη την περιοχή της Μάνης, περισώζοντας την επανάσταση και κρατώντας αναμμένη τη φλόγα του Αγώνα.
Ο ηρωισμός των γυναικών της Μάνης, ο αγέρωχος χαρακτήρας των ανθρώπων που ανατράφηκαν σε μέρη σκληροτράχηλα, ηρωικά κι ελεύθερα φαίνεται πως ήταν ικανός να εξασφαλίσει τη νίκη, ακόμη και κάτω από συνθήκες δυσμενέστατες. Το άγαλμα της Μανιάτισσας, που δεσπόζει εκεί, όπου έλαβε χώρα η μάχη των γυναικών με τους Τούρκους, στέκει πάντοτε αγέρωχο για να μας θυμίζει τις θυσίες, τον δυναμισμό και την υπερηφάνεια των προγόνων μας, γνωρίσματα που δεν τους επέτρεψαν ποτέ να στραφούν στη δειλία, την παραίτηση και την υποχώρηση.
«Αυτές οι πέτρες δεν βολεύονται κάτου από τα ξένα βήματα» είναι η επιγραφή στη βάση του αγάλματος. Ο στίχος αυτός, από τη «Ρωμιοσύνη» του Γιάννη Ρίτσου συνοψίζει με τον πιο ακριβή και συνάμα λακωνικό τρόπο την ιστορία της Μάνης. Μία ιστορία άξια θαυμασμού, για έναν τόπο ανυπότακτο κι ελεύθερο, που μας γεμίζει υπερηφάνεια!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πάτρικ Λη Φέρμορ (2019), Μάνη, Εκδόσεις Μεταίχμιο
- Όταν οι Μανιάτισσες όρμησαν με τα δρεπάνια, eleftheria.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το «θρυλικό έπος» των δρεπανηφόρων Μανιατισσών το 1826, now24.gr, διαθέσιμο εδώ
