Της Χριστίνας Μπουέτι,
Ήταν 3η Σεπτεμβρίου 1974, η ημέρα που γεννήθηκε το ΠΑΣΟΚ. Η ιστορική ημερομηνία της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 ορίζει την παραχώρηση συντάγματος από τον Όθωνα και στη μετάβαση της Ελληνικής πολιτείας από την απόλυτη μοναρχία στη συνταγματική μοναρχία. Εκατόν τριάντα ένα χρόνια αργότερα η ίδια ημερομηνία θα σημάνει την ίδρυση ενός από τα κόμματα που διαδραμάτισαν κυρίαρχο ρόλο στο πολιτικό σκηνικό, του ΠΑΣΟΚ που ιδρύθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου του 1974.
Σαν σήμερα πριν από 49 ακριβώς χρόνια, ο Ανδρέας Παπανδρέου κήρυξε τη δημιουργία του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος, ενός πολιτικού κινήματος που κυριάρχησε στην πολιτική σκηνή της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Αναδείχθηκε σε κυβερνών κόμμα από το 1981 μέχρι το 1989 και από το 1993 μέχρι το 1996 με Πρωθυπουργό τον ιδρυτή του, Ανδρέα Παπανδρέου, έπειτα από το 1996 μέχρι το 2004 με Πρωθυπουργό τον Κώστα Σημίτη και από το 2009 μέχρι το 2011 με Πρωθυπουργό τον Γιώργο Παπανδρέου.
Ήταν, λοιπόν, Σεπτέμβριος του 1974 όταν η Ελλάδα έχει απαλλαχθεί λίγο καιρό νωρίτερα από τη δικτατορία των Συνταγματαρχών και κάνει τα πρώτα της βήματα και πάλι ως Δημοκρατία. Την Πρωθυπουργία έχει αναλάβει, από τις 24 Ιουλίου, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Το Υπουργικό Συμβούλιο της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας αποτελείται από τους επικεφαλής των δύο βασικών πολιτικών κομμάτων της προδικτατορικής περιόδου, της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ένωσης (ΕΡΕ) του Κωνσταντίνου Καραμανλή και της Ένωσης Κέντρου (ΕΚ) του Γεωργίου Παπανδρέου. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε διατελέσει Υπουργός στη περίοδο διακυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου με τον πατέρα του Γεώργιο ως Πρωθυπουργό.
Κατά τη διάρκεια της Χούντας φυλακίζεται, απελευθερώνεται και φεύγει στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα, επιστρέφει στις 16 Αυγούστου του 1974. Στις αρχές Αυγούστου ο Ανδρέας παίρνει την απόφαση να έρθει στην Ελλάδα και να ηγηθεί κόμματος, όχι της προδικτατορικής Ένωσης Κέντρου, όπως περίμεναν πολλοί, αλλά μιας νέας πιο ριζοσπαστικής πολιτικής παράταξης, με σοσιαλιστικό προσανατολισμό. Στις 6 Αυγούστου συγκαλεί στο Βίντερτουρ της Ελβετίας για πρώτη και τελευταία φορά το εθνικό συμβούλιο του Πανελληνίου Απελευθερωτικού Κινήματος (ΠΑΚ), μιας αντιστασιακής οργάνωσης, που είχε ιδρύσει κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και διακήρυττε όχι μόνο την πτώση της χούντας, αλλά και «την αποδέσμευση της χώρας από την ξένη εξάρτηση» και «την πραγματοποίηση ριζικών αλλαγών, με τελικό στόχο το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας».
Ο Ανδρέας πρότεινε το «Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Αναγέννηση της Ελλάδας», αλλά οι περισσότεροι από τους συνομιλητές του θα απέρριπταν τον όρο «αναγέννηση», ενώ άλλοι θα τον απορρίψουν ως χουντικό σύνθημα. Τελικά θα πέσει, και θα υιοθετηθεί το όνομα «Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα». Απορρίφθηκε και η πρόταση του Αντώνη Λιβάνη να αντικατασταθεί η λέξη «σοσιαλιστής» με τη λέξη «δημοκρατικός». Στη συζήτηση «κόμμα» εναντίον «κινήματος», το τελευταίο κέρδισε εύκολα για να υπογραμμίσει τον αντιγραφειοκρατικό χαρακτήρα του νέου πολιτικού σχηματισμού. Μια μικρή τροτσκιστική οργάνωση πρότεινε το έμβλημα που υιοθετήθηκε στη συνέχεια: έναν πράσινο ανατέλλοντα ήλιο.
Το νέο κόμμα καθιερώθηκε επίσημα στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 στο ξενοδοχείο «King Palace» στην Αθήνα, παρουσία 150 ιδρυτικών μελών. Ο Ανδρέας Παπανδρέου κήρυξε τη συγκρότηση του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κόμματος. «Στον αγώνα για τη δημιουργία μιας νέας πολιτικής ζωής, τα βασικά συνθήματα του νέου κινήματος, που καθορίζουν και τις αρχές του, είναι: «Εθνική Ανεξαρτησία – Λαϊκή κυριαρχία – Κοινωνική Απελευθέρωση – Δημοκρατία» σημείωσε ο Ανδρέας Παπανδρέου σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησε, αναφέροντας πως «βασικός κυρίαρχος στόχος του Κινήματος είναι η δημιουργία ενός κράτους απαλλαγμένου από ξένο έλεγχο ή επέμβαση, ένα κράτος απαλλαγμένο από τον έλεγχο ή την επιρροή της οικονομικής ολιγαρχίας».
«Για να προστατέψουμε το έθνος, για να ανοίξουμε το δρόμο που οδηγεί στην αδέσμευτη λαϊκή κυριαρχία και τη δημοκρατία. Σ’ αυτά τα πλαίσια πρέπει να ερμηνευτεί και η δικιά μας απόφαση να προχωρήσουμε σήμερα σε μια πολιτική πράξη, στη διακήρυξη των βασικών αρχών και στόχων ενός νέου πολιτικού Κινήματος, του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος».
Το Π.Σ.Κ, όπως το αποκαλούσε ο Τύπος στην αρχή, ήταν γεγονός. Το αρκτικόλεξο ΠΑΣΟΚ (ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ), που θα επικρατήσει τελικά, θα το επιβάλλει μέσα από τις σελίδες του «Βήματος» ο πολιτικός συντάκτης Σταύρος Ψυχάρης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 3η Σεπτεμβρίου 1974 – Η ημέρα που γεννήθηκε το ΠΑΣΟΚ. Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ», διαθέσιμο εδώ
- ΠΑΣΟΚ: 3 του Σεπτέμβρη ιδρύθηκε το Κίνημα. Ant1news, διαθέσιμο εδώ
