Της Κωνσταντίνας Δημάκα,
Η παχυσαρκία αποτελεί μια μάστιγα για τον δυτικό κόσμο που αφορά όλες τις ηλικίες. Ως παχυσαρκία ορίζεται η περίσσεια του λίπους στο σώμα και συνοδεύεται από σωματικές, ψυχολογικές και κοινωνικές επιπτώσεις στα πάσχοντα άτομα. Αναγνωρίστηκε επίσημα ως νόσος το 1948, όταν ιδρύθηκε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και τη συμπεριέλαβε στη Διεθνή Ταξινόμηση των Παθήσεων. Για χιλιάδες χρόνια, η παχυσαρκία θεωρούνταν σπάνιο φαινόμενο, όμως σήμερα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας τη χαρακτηρίζει ως τη νέα παγκόσμια επιδημία του 21ου αιώνα. Σε ολόκληρη την Ευρώπη, 59% των ενηλίκων είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, ενώ το ίδιο συμβαίνει και στο 8% των παιδιών κάτω των πέντε ετών και στο 1% των παιδιών σχολικής ηλικίας. Η συχνότητα με την οποία εμφανίζεται η συγκεκριμένη ασθένεια στην Ευρώπη είναι υψηλότερη απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη γεωγραφική περιφέρεια, εξαιρουμένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Από τα παραπάνω, το ερώτημα που γεννιέται είναι το εξής: Ποιοι παράγοντες οδηγούν στην παχυσαρκία;
Ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες είναι η κακή διατροφή, σε συνδυασμό με την έλλειψη σωματικής άσκησης. Η μεγάλη κατανάλωση φαγητού πλούσιου σε ζάχαρη και λιπαρά έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του σωματικού βάρους. Επίσης, όλες οι κοινωνίες δυτικού τύπου βασίζονται κατά κανόνα σε καθιστική ζωή και τις περισσότερες φορές καθιστική εργασία. Όσο λιγότερες θερμίδες καίμε, τόσο πιο πιθανό είναι να παχύνουμε. Στην πραγματικότητα, έρευνες έδειξαν πως τα παχύσαρκα άτομα κάθονται κατά μέσο όρο 2 ώρες παραπάνω σε σχέση με άτομα που έχουν φυσιολογικό βάρος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Ελλάδα, όπου σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περισσότεροι από τους μισούς ενήλικες είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Συγκεκριμένα, το 37,9% των Ελλήνων ενηλίκων είναι υπέρβαροι και το 24,9% είναι παχύσαρκοι. Το 44% των Ελλήνων και το 30,8% των Ελληνίδων είναι υπέρβαροι/ες, ενώ τα δύο φύλα εμφανίζουν τα ίδια ποσοστά παχυσαρκίας: ένας στους τέσσερις Έλληνες και μία στις τέσσερις Ελληνίδες ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.
Επιπλέον, υπάρχουν και γενετικοί παράγοντες. Έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά παχύσαρκων γονέων έχουν μεγάλες πιθανότητες να γίνουν στο μέλλον και τα ίδια παχύσαρκα. Αυτό συμβαίνει και επειδή τα παιδιά ακολουθούν τον τρόπο σίτισης των γονέων, ο οποίος μπορεί να περιλαμβάνει ανθυγιεινές επιλογές. Η προώθηση ανθυγιεινών τροφών μέσω των διαφημίσεων παίζει, επίσης, μεγάλο ρόλο. Ειδικότερα, τα παιδιά μικρής ηλικίας, όταν βλέπουν στην τηλεόραση ή στα μέσα μαζικής ενημέρωσης καινούρια προϊόντα τα οποία υπόσχονται τρομερή απόλαυση και γεύση, είναι λογικό να υποκύπτουν και να θέλουν να δοκιμάσουν. Οι παράγοντες που συμμετέχουν στη δημιουργία των νέων συνθηκών και συμβάλλουν στην αύξηση της παχυσαρκίας στα παιδιά είναι διεθνείς, εθνικοί, κοινοτικοί, σχολικοί, οικογενειακοί και ατομικοί. Το βελτιωμένο κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο των ανθρώπων και η αστικοποίηση άλλαξαν τις διατροφικές συνήθειες (fast food, σοκολάτες, λιπαρά). Ο αυξημένος χρόνος παρακολούθησης τηλεόρασης, ο μειωμένος ελεύθερος χρόνος παιδιών και γονέων, η μετακίνηση μόνο με αυτοκίνητο και ποτέ με τα πόδια ή με ποδήλατο, σε συνάρτηση με την απουσία χώρων άθλησης και την εξαφάνιση της αλάνας, συμβάλλουν στη μείωση της φυσικής δραστηριότητας.
Παράλληλα, το άγχος ή στρες έχει προταθεί ως ένας παράγοντας που μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας, καθώς το χρόνιο στρες επιδρά στα κέντρα ρύθμισης της κατανάλωσης τροφής και στην περιφερειακή κατανομή του λιπώδους ιστού. Αποτελέσματα πολλών μελετών έχουν υποδείξει ότι υπάρχει στενή σχέση ανάμεσα στο χρόνιο στρες, την παχυσαρκία και το ενδοκοιλιακό λίπος. Μάλιστα, σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες, η κοιλιακή παχυσαρκία συσχετίζεται με έντονες ψυχολογικές καταστάσεις, όπως η κατάθλιψη και το άγχος, και με κοινωνικές δυσκολίες, όπως η ανεργία και το διαζύγιο. Το φαινόμενο αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι η εκκρινόμενη λόγω του στρες κορτιζόλη τροφοδοτεί την εναπόθεση λίπους στην κοιλιά, αυξάνοντας το μέγεθος των λιποκυττάρων. Άλλη ορμόνη που παίζει σημαντικό ρόλο είναι η σεροτονίνη. Άτομα με χρόνιο άγχος έχουν μειωμένα επίπεδα σεροτονίνης, τα οποία συνδέονται με έντονη επιθυμία για απλούς υδατάνθρακες και λιπαρές τροφές. Η υπερβολική κατανάλωση τέτοιων τροφίμων μπορούν να οδηγήσει στην παχυσαρκία.
Συμπερασματικά, η παχυσαρκία πρέπει και μπορεί να αντιμετωπιστεί. Η τήρηση ενός υγιεινού μοντέλου διατροφής, όπως η μεσογειακή διατροφή, αποτελεί πρωτεύον μέλημα για τη μείωση του βάρους και την πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων. Η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών με τον σχεδιασμό εξατομικευμένου διαιτολογίου είναι η αρχή μόνο για την αντιμετώπισή της, καθώς θα χρειαστεί ο ενδιαφερόμενος να ενσωματώσει στην καθημερινότητά του και τη φυσική δραστηριότητα. Ο ρυθμός απώλειας βάρους στα παιδιά σύμφωνα με επίσημες συστάσεις ορίζεται στο ½ κιλό την εβδομάδα, δηλαδή στα 2 κιλά το μήνα. Είναι απαραίτητο κατά τις συνεδρίες ο/η διαιτολόγος να γνωρίσει και να εκπαιδεύσει τα μέλη της οικογένειας και όσους εμπλέκονται με τη σίτιση του παιδιού (όπως γιαγιάδες, παππούδες), καθώς οι διατροφικές συστάσεις θα πρέπει να ακολουθούνται από όλους, προκειμένου να ενισχυθεί η αξία της διατροφής που θα ακολουθηθεί. Πάντοτε την ισορροπημένη διατροφή ενός παιδιού οφείλει να συνοδεύει και η άσκηση.
Επίσης, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, τα παχύσαρκα άτομα έχουν συχνά κακή ψυχολογία και διάθεση. Για τον λόγο αυτό, συστήνεται η βοήθεια ψυχολόγου με σκοπό την αλλαγή της σχέσης με το φαγητό, αλλά και την κατανόηση των σχέσεων με τον περίγυρο, μιας και αυτά τα δύο σχετίζονται στενά. Τέλος, η καλή ποιότητα ύπνου βοηθάει στην καλή λειτουργία ορμονών, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στην απώλεια βάρους. Μια από αυτές τις ορμόνες είναι η λεπτίνη η οποία επικοινωνεί στον εγκέφαλο ότι έχουμε αρκετό αποθηκευμένο λίπος κάτι που εμποδίζει την όρεξη μας και μας αποτρέπει από την υπερβολική κατανάλωση τροφής. Μπορεί η αρχή να μοιάζει δύσκολη, αλλά το αποτέλεσμα θα βελτιώσει τόσο τη σωματική υγεία όσο και την ψυχική. Η καινούρια υγιεινή ζωή μπορεί να γίνει πραγματικότητα!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παχυσαρκία: Αίτια, επιπτώσεις και αντιμετώπιση, diatrofi.gr, διαθέσιμο εδώ
- Παχαίνει το άγχος; eiep.gr, διαθέσιμο εδώ
- Παιδική παχυσαρκία: Αίτια και αντιμετώπιση, diatrofi.gr, διαθέσιμο εδώ
