Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Σε Η.Π.Α και Ευρωζώνη, αν και συνεχίζει να αποτελεί βασικό πρόβλημα ο υψηλός πληθωρισμός, έχει αποκλιμακωθεί σημαντικά από τα υψηλά επίπεδα που είχε αγγίξει την προηγούμενη περίοδο, ενώ τα δείγματα μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας και της ήπιας ανόδου της ανεργίας, φεύγοντας σταδιακά από τα επίπεδα πλήρους απασχόλησης, θέτουν αμφιβολίες στους υπεύθυνους χάραξης νομισματικής πολιτικής για την ανάγκη περαιτέρω «σύσφιξης». Στον αντίποδα, η οικονομία της Μ. Βρετανίας αποτελεί μια ξεχωριστή και πιο ιδιάζουσα περίπτωση, καθώς την τελευταία δεκαετία μαστίζεται από οικονομική στασιμότητα, ενώ, σήμερα, ο πληθωρισμός παρουσιάζεται σημαντικά πιο άκαμπτος σε σχέση με τις υπόλοιπες G7 χώρες, έχοντας τον υψηλότερο μεταξύ αυτών.
Μετά το 9,9% πληθωρισμού σε ετήσια βάση που σημείωσε τον Αύγουστο του 2022, τους επόμενους 7 μήνες ο ρυθμός πληθωρισμού κυμαινόταν πάνω από το 10%. Βέβαια, από τότε έχει καταγράψει σημαντική αποκλιμάκωση, αλλά παραμένει πολύ πάνω από τον στόχο 2% της Τράπεζας της Αγγλίας.
Συγκεκριμένα, ο πληθωρισμός τιμών καταναλωτή στο Ηνωμένο Βασίλειο υποχώρησε στο 6,8% τον Ιούλιο του 2023 από 7,9% τον Ιούνιο, υποδεικνύοντας το χαμηλότερο επίπεδο από τον Φεβρουάριο του 2022, γεγονός που οφείλεται, κυρίως, στην πτώση των τιμών των καυσίμων και της ενέργειας. Όσον αφορά τον δομικό πληθωρισμό, ο οποίος εξαιρεί τα ευμετάβλητα αγαθά της ενέργειας και των τροφίμων, ανήλθε στο 6,9%, αμετάβλητος από τα επίπεδα του Ιουνίου. Συνεπώς, το περιβάλλον αυτό δεν αφήνει περιθώρια στην Τράπεζα της Αγγλίας για «παύση» ή τέλος του νομισματικού περιορισμού. Ειδικότερα, οι τιμές των μεταφορών μειώθηκαν περαιτέρω (-2,1% έναντι -1,8% τον Ιούνιο), λόγω της πτώσης κατά 24,9% του κόστους των καυσίμων και των λιπαντικών, όπως, επίσης, τα τρόφιμα και τα μη αλκοολούχα ποτά (14,8% έναντι 17,3%), τα έπιπλα και τα είδη οικιακής χρήσης (6,2% έναντι 6,5%), αναψυχή και πολιτισμός (6,5% έναντι 6,7%) και διάφορα αγαθά και υπηρεσίες (6,0% έναντι 6,5%).
Βάσει των παραπάνω, αντιλαμβανόμαστε πως κεντρικό ζήτημα στο Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί η κρίση κόστους ζωής, ενώ, παράλληλα, οι ανησυχίες για την εμφάνιση μιας σπείρας τιμών-μισθών είναι πιο έντονες απ’ ό,τι στην αμερικανική και την ευρωπαϊκή οικονομία. Ουσιαστικά, υπάρχει έντονος φόβος πως το κόστος εργασίας θα ξεπεράσει τη μοναδιαία αύξηση των κερδών, με αποτέλεσμα η ραγδαία αύξηση των μισθών να προκαλέσει ένα εκ νέου πληθωριστικό ξέσπασμα που θα ανατροφοδοτείται συνεχώς, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση του πληθωρισμού.
Μέχρι τώρα, σημαντική συνιστώσα της έκρηξης του πληθωρισμού ήταν η άνοδος των τιμών των εισαγωγών, καθώς το παγκόσμιο κόστος ενέργειας και τροφίμων εκτινάχθηκε στα ύψη με το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία. Επιβαρυντικός παράγοντας αποτέλεσε και το Brexit, το οποίο ανέβασε τις τιμές των εισαγωγών προϊόντων από την Ε.Ε. Δεν είναι τυχαίο πως μέσα σε μια τριετία, η Κυβέρνηση του Η.Β. έχει καθυστερήσει τους υγειονομικούς ελέγχους στις εισαγωγές τροφίμων από την Ε.Ε. πέντε φορές, φοβούμενη πως οι πρόσθετοι έλεγχοι θα ενισχύσουν περαιτέρω της τιμές και θα μειώσουν την προσφορά.
Επιπλέον, λόγω του Brexit, έχει υποτιμηθεί η βρετανική λίρα έναντι του ευρώ, με αποτέλεσμα οι εισαγωγές να είναι ακριβότερες για τους βρετανούς πολίτες, λόγω των τριβών στις εμπορικές τους σχέσεις. Μια πρόσφατη μελέτη από το London School of Economics διαπίστωσε ότι το Brexit ευθύνεται για περίπου το ένα τρίτο του πληθωρισμού των τιμών των τροφίμων στο Ηνωμένο Βασίλειο από το 2019, προσθέτοντας σχεδόν 7 δις λίρες ($ 8,8 δις) στον λογαριασμό των παντοπωλείων της Βρετανίας, καθώς το 28% των τροφίμων που καταναλώνονται στη Βρετανία προέρχονται από την Ε.Ε. Μάλιστα, όσο οι αυστηροί συνοριακοί έλεγχοι συνεχίζονται με τα χρόνια, τόσο θα επιδεινώνεται η κατάσταση, καθώς ορισμένοι μικρότεροι προμηθευτές της Ε.Ε. μπορεί να σταματήσουν μελλοντικά να εξάγουν τα προϊόντα τους στο Η.Β., λόγω της υπερβολικά κοστοβόρας γραφειοκρατίας.
Γενικότερα, έχουν προκληθεί πολλά προβλήματα και εμπόδια στον εφοδιασμό τροφίμων στη χώρα και το γεγονός ότι αποτελεί μεγάλο εισαγωγέα τροφίμων (περίπου η μισή κατανάλωση πηγάζει από εισαγωγές) είναι λογικό να εντείνει την αβεβαιότητα για το μέλλον. Η Κυβέρνηση, την τρέχουσα περίοδο, προσπαθεί να αμβλύνει αυτό το πρόβλημα με παρεμβάσεις της και αλλαγές στους ελέγχους. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της, οι νέοι έλεγχοι αναμένεται να προσθέσουν λιγότερο από 0,2 ποσοστιαίες μονάδες στο ποσοστό του πληθωρισμού των τροφίμων σε διάστημα τριών ετών. Στο παράδειγμα της Μ. Βρετανίας, βλέπουμε πώς οι περιορισμοί στο εμπόριο μπορούν, εν τέλει, να ανεβάσουν σε σημαντικό βαθμό το κόστος διαβίωσης, αλλά και να δημιουργήσουν ανεπάρκεια σε πολλά αγαθά.
Από το προηγούμενο φθινόπωρο, όταν οι όροι εμπορίου (δηλαδή οι σχετικές τιμές των εξαγωγών σε σύγκριση με αυτές των εισαγωγών) υποχώρησαν ραγδαία, μειώνοντας περίπου κατά 1,5% το Α.Ε.Π. της και περιορίζοντας σημαντικά το πραγματικό εισόδημα των Βρετανών, η βελτίωση μέχρι σήμερα είναι μικρή, κάτι που βοήθησε στον περιορισμό του πληθωρισμού. Επιπλέον, φαίνεται να είναι αρκετή ώστε να αποφευχθεί η σπείρα μισθών-τιμών, πάντα σε συνδυασμό με τη συνέχεια της νομισματικής «σύσφιξης».
Οι πραγματικοί μισθοί μειώνονται κατά 4,5% από τις αρχές του 2022, έχοντας αποτύχει να συμβαδίσουν με τον πληθωρισμό. Παρατηρήθηκε παράλληλη αύξηση κατά 5 περίπου ποσοστιαίες μονάδες στο μερίδιο των εταιρικών κερδών στο εθνικό εισόδημα. Τα εισοδήματα των νοικοκυριών έχουν υποστηριχθεί από μεγάλες κρατικές επιδοτήσεις, ωστόσο οι αγορές εργασίας είναι αρκετά στενές. Επομένως, αναμένεται ότι οι αυξήσεις των μέσων κερδών θα προηγούνται των αυξήσεων των τιμών για κάποιο χρονικό διάστημα.
Η προσέγγιση της στόχευσης των μισθών από την Τράπεζα της Αγγλίας, εν γένει, δεν είναι λανθασμένη, ωστόσο θα πρέπει να γίνει εστίαση και στα περιθώρια κέρδους των επιχειρήσεων (σε κλαδικό επίπεδο). Τα περιθώρια κέρδους αυξάνονται όταν οι χονδρέμποροι ή οι λιανοπωλητές σημειώνουν υψηλότερες τιμές εισροών. Εάν διατηρούν τις τιμές όταν αυτά τα κόστη πέφτουν, τα περιθώριά τους θα αυξηθούν περαιτέρω, με τους εργαζόμενους να απαιτούν αυξήσεις στους μισθούς τους, για να καλύψουν όσο γίνεται τη μείωση της αγοραστικής τους δύναμης. Συνεπώς, αν ανεβάσουν τις τιμές, ο πληθωρισμός συνεχίζεται, εκτός εάν πέσουν οι τιμές σε εκείνους τους τομείς, όπου τα περιθώρια κέρδους έχουν αυξηθεί. Αυτό εξαρτάται, προφανώς, από την ισχύ της ζήτησης και της δραστηριότητας στην οικονομία.
Τέλος, αξίζει να προστεθεί στα παραπάνω και η άποψη του Gerald Holtham, σε άρθρο του στους Financial Times, που υποστηρίζει πως βασικό ζήτημα, μεταξύ άλλων, είναι η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτική, δηλαδή η μετάδοση των επιπτώσεών της. Όπως αναφέρει: «Η επίδραση των αυξήσεων των επιτοκίων στο κόστος της καταναλωτικής πίστης ήταν αρκετά γρήγορη, αλλά αυτή για τα στεγαστικά δάνεια έχει καθυστερήσει, ενώ οι συμβάσεις σταθερού επιτοκίου λειτουργούν. Υπάρχουν ενδεικτικά σημάδια επιβράδυνσης της δραστηριότητας, χαλάρωσης στην αγορά εργασίας και μείωση της προσφοράς χρήματος. Η BoE θα πρέπει να ανησυχεί λιγότερο για τη μείωση των μισθών και να είναι προσεκτική για περαιτέρω περιορισμούς».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- United Kingdom Inflation Rate, tradingeconomics.com, διαθέσιμο εδώ
- The UK economy still can’t cope with the consequences of Brexit, cnn.com, διαθέσιμο εδώ
- The Bank of England is wrong to fear wage rises, ft.com, διαθέσιμο εδώ
