Του Στέλιου Καραγεώργη,
«Η Α.Μ. ο Γερμανός αυτοκράτορας ευαρεστήθηκε να μου απονείμει το βαθμό του στρατάρχη του στρατού του, σαν επιβράβευση των ελληνικών επιτυχιών. Πρόκειται για μεγάλη τιμή που αντανακλά σε όλες τις ένοπλες δυνάμεις της Ελλάδας, τη γενναιότητα των οποίων η Μεγαλειότητά του αναγνωρίζει με την ακόλουθη φράση: ‘’Ο στρατός σου έδρασε αξιοθαύμαστα και πολέμησε με ηρωική ανδρεία, προκαλώντας μεγάλη εκτίμηση και θαυμασμό’’. Ανακοινώνοντάς σας την απονομή, αναγνωρίζω ότι σε εσάς, στους αγώνες σας και στις θυσίες σας οφείλω αυτή τη μεγάλη τιμή και γι’ αυτό σας ευχαριστώ».
Με τα παραπάνω λόγια ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος ενημέρωνε τα ελληνικά στρατεύματα, στις 15 Αυγούστου του 1913, για την επικείμενη απονομή της στραταρχικής ράβδου από τον Κάιζερ της Γερμανίας και γυναικάδελφό του Γουλιέλμο Β΄, εξ αφορμή των νικών της Ελλάδας στους πρόσφατους Βαλκανικούς Πολέμους. Οφείλουμε να υπογραμμίσουμε πως μια τέτοια κίνηση και παρόμοιες φιλοφρονήσεις συνηθίζονταν μεταξύ των εστεμμένων της εποχής, καθώς η ίδια απονομή είχε γίνει στον Βρετανό Βασιλιά και σε άλλους ηγεμόνες. Στη διατύπωσή του σχετικά με την απονομή, ο Έλληνας Μονάρχης είχε αποφύγει να χρησιμοποιήσει λέξεις, οι οποίες θα μπορούσαν να δυσαρεστήσουν τη γαλλική στρατιωτική αποστολή στην Ελλάδα.
Οι Γάλλοι αν και είχαν συνδράμει σε μεγάλο βαθμό στην αναδιοργάνωση του ελληνικού στρατού προ των Βαλκανικών Πολέμων, οι υπερεξουσίες που τους είχε παραχωρήσει ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος στο στράτευμα, είχαν ενοχλήσει τόσο το ελληνικό Γενικό Επιτελείο όσο και τη βασιλική οικογένεια. Οι Έλληνες επιτελείς έφεραν βαρέως την υποβάθμισή τους, ενώ η συμπεριφορά των Γάλλων αξιωματικών σε πλείστες περιπτώσεις θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αλαζονική, αν όχι αποικιοκρατική απέναντί τους. Από τη μεριά του το Παλάτι έβλεπε με καχυποψία τη δημοκρατική Γαλλία, όπως και η πλειοψηφία των Ευρωπαίων γαλαζοαίματων εκείνη την περίοδο. Παράλληλα, θα πρέπει να σημειωθεί πως αρκετά μέλη του ελληνικού επιτελείου, μεταξύ των οποίων ο Ιωάννης Μεταξάς αλλά και ο ίδιος ο Βασιλιάς, είχαν σπουδάσει στη στρατιωτική Ακαδημία του Βερολίνου Kriegsakademie, έχοντας σε μεγαλύτερη εκτίμηση τα συστήματα και τη δύναμη του γερμανικού στρατού έναντι του γαλλικού. Την ίδια εποχή, η ευρύτερη γαλλογερμανική αντιπαράθεση στην κεντρική Ευρώπη, εντεινόταν έτι περισσότερο στα Βαλκάνια και την Ανατολή, από τον ανταγωνισμό των γαλλικών πυροβόλων Σνάιντερ έναντι των γερμανικών Κρούπ, ιδίως μετά τη σύγκριση των δύο τύπων στους Βαλκανικούς Πολέμους.
Πριν την αναχώρησή του, ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος συναντήθηκε με τον Γάλλο πρεσβευτή στην Αθήνα Γκαμπριέλ Ντεβίλ, αναγγέλλοντάς του την επικείμενη επίσκεψή του στη Γερμανία, της οποίας θα ακολουθούσε ταξίδι του στο Παρίσι, κάτι που τον χαροποιούσε ιδιαιτέρως. Κατά τη διάρκεια της συνομιλίας των δύο ανδρών, ο Έλλην Βασιλιάς αστειευόμενος είχε αναφέρει στον συνομιλητή του πως δεν θα πήγαινε στο Βερολίνο για να λάβει στρατιωτικά μαθήματα αλλά για να παραδώσει, καθώς πλέον διέθετε μεγάλη πείρα ως αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων.
Στις 31 Αυγούστου, εν μέσω λαϊκών ζητωκραυγών ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος συνοδευόμενος από τη Βασίλισσα Σοφία και τον διάδοχο Γεώργιο, θα επιβιβαστούν στο πλοίο «Αμφιτρίτη» με προορισμό την Τεργέστη. Από εκεί, σιδηροδρομικώς μετέβησαν στη γερμανική πρωτεύουσα. Έξι ημέρες μετά, ο Γερμανός Αυτοκράτορας, ο Βασιλιάς των Ελλήνων και μερικοί αξιωματικοί συναντήθηκαν στο σιδηροδρομικό σταθμό Άνχαλτ του Βερολίνου για να αναχωρήσουν προς τη Σιλεσία, όπου θα παρακολουθούσαν γυμνάσια του γερμανικού στρατού. Χωρίς να πραγματοποιηθεί καμία επίσημη εκδήλωση, ο Κάιζερ σε μια αίθουσα του σταθμού ενεχείρησε τη στραταρχική ράβδο στον Έλληνα εστεμμένο.
Τη μεθεπόμενη ημέρα οι βερολινέζικες εφημερίδες θα δημοσιεύσουν τη στιχομυθία μεταξύ των δύο ανδρών, κατά την παράδοση της ράβδου. Ωστόσο, κατά μεγάλη πιθανότητα ο διάλογος ήταν διασκευασμένος από τους Γερμανούς δημοσιογράφους, καθότι στην αίθουσα όπου ο Αυτοκράτορας Γουλιέλμος Β΄ ενεχείρησε τη στραταρχική ράβδο στον Βσιλιά Κωνσταντίνο, μονό οι δυο τους ήταν παρόντες. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα ο Κάιζερ ευχαρίστησε τον Έλληνα Βασιλιά, όταν αυτός παραδέχτηκε ότι ορισμένες επιτυχίες στο πεδίο της μάχης ήταν αποτέλεσμα όχι μόνο της θείας πρόνοιας και του ηρωισμού των Ελλήνων στρατιωτών, αλλά και εφαρμογής των πρωσικών μεθόδων τακτικής. Εν συνέχεια, ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος ανταποδίδοντας στις ευχαριστίες του κουνιάδου ανέφερε:
«Δεν διστάζω να επαναλάβω και δημόσια [δείγμα του διασκευασμένου διαλόγου], ότι οι νίκες μας οφείλονται στην ψυχική ρώμη των ελληνικών στρατευμάτων, αλλά και στις αρχές που διδαχτήκαμε ως προς την τέχνη του πολέμου, εγώ και οι αξιωματικοί μου, στο Βερολίνο, στο 2ο Σύνταγμα Φρουράς, στη Σχολή Πολέμου και κατά τις ιδιαίτερες συζητήσεις με αξιωματικούς του πρωσικού επιτελείο».
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι παραπάνω δηλώσεις θεωρήθηκαν μείζον σκάνδαλο στη Γαλλία, ξεσηκώνοντας πλήθος αντιδράσεων στον γαλλικό τύπο και την κοινή γνώμη. Ενδεικτικά μεγάλη παρισινή εφημερίδα χαρακτήριζε τα λεγόμενα του Βασιλιά Κωνσταντίνου ως σχεδιασμένη προσβολή εναντίον της Γαλλίας και τον καλούσε να επιστρέψει στην Ελλάδα με γερμανικό σκάφος, καθώς δεν ήταν η κατάλληλη στιγμή να επισκεφτεί το Παρίσι. Το ζήτημα έφτασε και σε υψηλά πολιτικά κλιμάκια, αφού ο Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας κάλεσε τον Έλληνα πρεσβευτή στο Παρίσι για εξηγήσεις, εκφράζοντας την οδυνηρή εντύπωση που προκάλεσαν οι ασυνήθιστες δηλώσεις του Έλληνα Βασιλιά στο Βερολίνο, ενώ ακόμα και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Ρεϋμόν Πουανκαρέ ζήτησε πληροφορίες επί του θέματος. Προς εκτόνωση της κατάστασης, ο Βενιζέλος εξέδωσε ανακοίνωση προς τις γαλλικές εφημερίδες εξηγώντας πως οι αντιδράσεις εναντίον του βασιλιά ήταν άδικες:
«Ο βασιλιάς δεν ήταν δυνατό να μην εκφράσει τις ευχαριστίες του για την υψηλή στρατιωτική διάκριση που του απονεμήθηκε και απλώς απέδωσε τα εύσημα στις στρατιωτικές σχολές και στην Ακαδημία του Βερολίνου, όπου είχαν ολοκληρώσει ο ίδιος και αξιωματικοί του επιτελείου του τη στρατιωτική τους εκπαίδευση. Αυτό όμως δεν εμποδίζει όλους τους Έλληνες να αναγνωρίζουν πόσο σπουδαίες υπηρεσίες πρόσφερε στη χώρα μας η γαλλική αποστολή».
Ταυτόχρονα, ο ελληνικός Τύπος στην πλειοψηφία του προχώρησε σε δηλώσεις φιλίας προς την Γαλλία. Ωστόσο υπήρξαν εφημερίδες που επέκριναν τα γαλλικά δημοσιεύματα, υπογραμμίζοντας τον σημαντικό ρολό που είχε διαδραματίσει η Γερμανία στην κατακύρωση της απελευθερωμένης Καβάλας στο βασίλειο της Ελλάδας. Οι πιο διορατικοί Έλληνες δημοσιογράφοι διατύπωσαν την άποψη πως το όλο ζήτημα είχε δημιουργηθεί τεχνηέντως από το Βερολίνο, ώστε να αποξενώσει την Ελλάδα από τη Γαλλία. Αυτό, θα είχε ως επακόλουθο η γαλλική κυβέρνηση να αποσύρει την υποστήριξή της προς την Ελλάδα στο ζήτημα του καθεστώτος των νησιών του Αιγαίου Πελάγους, που δεν είχε καθοριστεί από τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, εξυπηρετώντας τα συμφέροντα της Ιταλίας, η οποία ήταν σύμμαχος της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, ως μέλος της Τριπλής Συμμαχίας. Αυτή την άποψη ήρθε να επιβεβαιώσει σε έναν βαθμό, ο Γάλλος επιτετραμμένος στο Βερολίνο, εισηγούμενος να μην πέσει η Γαλλία στη γερμανική παγίδα, δίνοντας ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις στο περιστατικό. Τόνιζε, πως δεν θα έπρεπε να ψυχρανθούν οι σχέσεις του Βασιλιά Κωνσταντίνου και των Ελλήνων με τον γαλλικό λαό, σημειώνοντας την αγάπη που τρέφει ο Έλληνας άνακτας για το Παρίσι.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του προς το Παρίσι, ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος παραχώρησε συνέντευξη τύπου στη Φρανκφούρτη, δηλώνοντας τη χαρά του που θα μεταβεί στη γαλλική πρωτεύουσα, ιδίως τώρα, ώστε να λυθεί η παρεξήγηση που είχε δημιουργηθεί. Παράλληλα, προσέθετε πως με μεγάλη χαρά θα εκδήλωνε τα αισθήματά του απέναντι στη Γαλλία, που είχε προσφέρει διαχρονικά σημαντική βοήθεια στην Ελλάδα.
Αν και η υποδοχή του Βασιλιά στο Παρίσι ήταν μάλλον ψυχρή, στη συνέχεια όλα εξελίχθηκαν ομαλά. Σε επίσημο δείπνο που πραγματοποιήθηκε στο μέγαρο των Ηλυσίων, ο Έλληνας μονάρχης ενώπιον του Πουανκαρέ, έπλεξε το εγκώμιο των Γάλλων αξιωματικών και των προσόντων τους, χαρακτηρίζοντάς τους αναδιοργανωτές του ελληνικού στρατού. Στην ίδια ομιλία στάθηκε στους στενούς δεσμούς ευγνωμοσύνης, που συνέδεαν τις δύο χώρες ήδη από την Επανάσταση του 1821. Σε πολιτικές συζητήσεις που ακολούθησαν, ο Βασιλιάς των Ελλήνων προχώρησε και σε προσεκτικές διατυπώσεις για το θέμα των νησιών του Αιγαίου Πελάγους με σκοπό να εξασφαλίσει την υποστήριξη των Γάλλων. Παρόλα αυτά, η γαλλική δυσπιστία παρέμενε.
Μετά την επιστροφή του Βασιλιά Κωσταντίνου στην Ελλάδα από την Ευρώπη, φαινομενικά η παρεξήγηση από τις ατυχείς ή παραποιημένες δηλώσεις του είχε λυθεί. Εντούτοις, το επεισόδιο έκανε τη Γαλλία να εντάξει τον Έλληνα Μονάρχη στη λίστα των σκληροπυρηνικών γερμανόφιλων. Αυτή η εντύπωση θα περιπλέξει προκαταβολικά τις σχέσεις της γαλλικής κυβέρνησης με τις μοναρχικές των Αθηνών κατά την περίοδο του Μεγάλου Πόλεμου, εντείνοντας το χάσμα του Εθνικού Διχασμού στο εσωτερικό του ελληνικού βασιλείου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ιωαννίδης, Ιωάννης Ε. (1935), Κωνσταντίνος ΙΒ΄, τμ. 1, Αθήνα: Εκδόσεις Γκοβόστη.
- Κακούρη, Αθηνά (2016), Τα δύο βήτα, Αθήνα: Εκδόσεις Καπόν.
- Ντριό, Εντουάρ (2000), Ελλάδα και Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, Από το κίνημα των Νεότουρκων (1908) μέχρι τη Συνθήκη της Λωζάνης (1923), Αθήνα: Πελασγός.
- Σταματόπουλος, Κώστας Μ. (2015), Περί της βασιλείας στη νεώτερη Ελλάδα, Αθήνα: Εκδόσεις Καπόν.
