Της Χιόνας Οικονομάκη,
Μέσα σε συνθήκες πολέμου ο άνθρωπος «μεταμορφώνεται», ενσαρκώνοντας, τις περισσότερες φορές, έναν ρόλο ζωώδη, διαπράττοντας κτηνωδίες και προβαίνοντας σε ενέργειες απάνθρωπες. Αυτή, άλλωστε, είναι μία από τις πολλές διδαχές της Ιστορίας, η οποία τείνει να κάνει κύκλους και να «επαναλαμβάνεται» με έναν τρόπο ανατρεπτικά αναμενόμενο. Μέσα σε αυτό το δυσμενές κλίμα της απομάκρυνσης από κάθε ανθρωπιστική αρχή και κάτω από συνθήκες απουσίας της πίστης σε οτιδήποτε πέρα από την κτηνωδία, υπάρχουν και μερικές εξαιρέσεις.
Μία από αυτές, είναι η Λέλα Καραγιάννη, η μεγάλη ηρωίδα της Εθνικής Αντίστασης που με απόλυτη γενναιότητα, αυταπάρνηση και αυτοθυσία αναδείχθηκε σε πρωτεργάτιδα της αντιστάσεως απέναντι στις Δυνάμεις του Άξονα. Η μορφή της ανυποχώρητης και ιδεαλίστριας Λέλας Καραγιάννη παρουσιάζεται ποικιλοτρόπως, μέσα σε ένα ιστορικό πλαίσιο λεπτομερές και συγκεκριμένο, στο εξαιρετικό βιβλίο του Στέλιου Περράκη με τίτλο Η Απίθανη Ηρωίδα: Η Λέλα Καραγιάννη και οι Βρετανικές Μυστικές Υπηρεσίες στην Ελλάδα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Επίκεντρο.
Ο Στυλιανός (Στέλιος) Περράκης είναι μέλος της Βασιλικής Ακαδημίας του Καναδά και κάτοχος της έδρας RBC Professorship in Financial Derivatives στο Πανεπιστήμιο Concordia. Ακόμα, έχει δημοσιεύσει πλήθος άρθρων καταπιανόμενος με πολυποίκιλα ζητήματα, όπως είναι η οργάνωση της βιομηχανικής παραγωγής και η αποτίμηση των οικονομικών μέσων. Ο ίδιος διατήρησε αμείωτο το ενδιαφέρον του για τα πολεμικά δρώμενα στην Ελλάδα, κάτι που τον οδήγησε στη συγγραφή ιστορικών βιβλίων.
Στο βιβλίο του Στέλιου Περράκη αναλύεται ενδελεχώς η ηρωική στάση της Λέλας Καραγιάννη, η οποία από τις πρώτες ημέρες της κατοχής «ανέλαβε δράση», συνθέτοντας έναν πυρήνα ανθρώπων με στόχο τη φυγάδευση των Βρετανών στρατιωτικών που βρέθηκαν εγκλωβισμένοι στην Ελλάδα. Με την πάροδο του χρόνου και κατόπιν της απαράμιλλης γενναιότητας της ίδιας της Λέλας που σταδιακά απέκτησε τους δικούς της πράκτορες και τις προσωπικές της διασυνδέσεις, ο πρωταρχικός αυτός πυρήνας διευρύνθηκε και οδήγησε στη σύσταση μίας δυναμικότατης αντιστασιακής οργάνωσης που ονομαζόταν «Μπουμπουλίνα» και ήταν στελεχωμένη από σημαντικό αριθμό ανθρώπων. Το όνομα της ομάδας δεν ήταν καθόλου τυχαίο, αφού έγκειτο στο πατρικό όνομα της μητέρας της Λέλας, που ήταν Μπούμπουλη και φαίνεται να συνδέεται με μία ομώνυμη, ευκατάστατη οικογένεια που κατοικούσε στις Σπέτσες. Αυτή η διασύνδεση οδήγησε την οικογένεια της Λέλας στο να ασπαστεί την αντίληψη πως κατάγεται από τη σπουδαία ηρωίδα της ελληνικής επανάστασης, Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα. Το στοιχείο αυτό, πιθανώς, διαδραμάτισε τον δικό του ρόλο στη σύνθεση της ηρωικής προσωπικότητας της Λέλας Καραγιάννη, που άφησε το δικό της ανεξίτηλο στίγμα στην Ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ένα, ακόμα, ενδιαφέρον ζήτημα που θίγεται στο βιβλίο είναι αυτό των αποδράσεων από την Κοκκινιά. Συγκεκριμένα, η περιοχή της Κοκκινιάς, που σήμερα είναι ενσωματωμένη στον Δήμο Νίκαιας και Αγίου Ιωάννη Ρέντη, συνιστά μία γειτονιά που κατοικείται, πλειοψηφικά, από απογόνους προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής κατόπιν της προβλεπόμενης από τη Συνθήκη της Λωζάνης ανταλλαγής πληθυσμών. Σε ένα ακαθόριστο, σήμερα, σημείο της Νίκαιας, λοιπόν, βρισκόταν το στρατόπεδο των προσωρινά κρατουμένων το 1941. Από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, με τη σήμανση του τερματισμού της μάχης της Κρήτης, έλαβε χώρα πλήθος αποδράσεων από το στρατόπεδο της Κοκκινιάς, με τις μαρτυρίες να μιλούν για φυγή μέσω θαλάσσης με προσφιλή προορισμό την Αίγυπτο. Οι περιγραφικές μαρτυρίες που αφορούν τις αποδράσεις των αιχμαλώτων της Κοκκινιάς, τις οποίες επέβλεπε η ίδια η Λέλα Καραγιάννη, αποτελούν την επιβεβαίωση πως οι εναπομείνασες αντιστασιακές ομάδες συνεργάζονταν και ενεργούσαν μεθοδευμένα και αποτελεσματικά.
Τον Οκτώβριο του 1941 συνελήφθη με την κατηγορία της προδοσίας και αιχμαλωτίστηκε στις φυλακές Αβέρωφ με την πρόσθετη κατηγορία της κατασκοπείας. Η ίδια δικάστηκε, αλλά εξαιτίας της απουσίας τεκμηρίων αφέθηκε ελεύθερη και συνέχισε το αντιστασιακό της έργο με μεγαλύτερη δυναμικότητα από ποτέ. Στις 11 Ιουλίου του 1944 ήρθε η «αρχή του τέλους» για την Απίθανη Ηρωίδα, αφού συνελήφθη από τους Γερμανούς και υποβλήθηκε σε σειρά φρικτών βασανιστηρίων, στο πλαίσιο ανάκρισης που αποσκοπούσε στη λήψη πληροφοριών σχετιζόμενων με τις επαφές της Λέλας και την ενδεχόμενη συνεργασία της με τον Αρχηγό της Αστυνομίας ή κάποιους από τους Υπουργούς της Κυβέρνησης Ράλλη.
Τα βασανιστήρια περιλάμβαναν ξυλοδαρμό, κάθε μορφής σωματική βία και υποβολή σε μεγάλα διαστήματα δίψας. Στις 22 Αυγούστου η «ανακριτική διαδικασία» έλαβε τέλος και η Λέλα επέστρεψε στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου με την αδιαπραγμάτευτη διαταγή να κλειστεί στην απομόνωση και οι φύλακες να της συμπεριφέρονται με ιδιαίτερη σκληρότητα. Εκεί, υπέστη πολλά τραύματα σωματικής κακοποίησης, ακόμα και μαχαιρώματα. Τα ξημερώματα της 8ης Σεπτεμβρίου του 1944, η Λέλα οδηγήθηκε μαζί με άλλους αιχμαλώτους συμπατριώτες της στο Άλσος Δαφνίου, όπου και εκτελέστηκαν. Πραγματοποιώντας την ανώτερη μορφή αυτοθυσίας, η Λέλα Καραγιάννη, μία πραγματική ηρωίδα γεμάτη υπερηφάνεια και αποφασιστικότητα, θυσίασε την ίδια της τη ζωή προστατεύοντας το εθνικό της φρόνημα, τις αξίες και τα ιδανικά της.
Η Απίθανη Ηρωίδα θα βρίσκεται πάντοτε στη μνήμη μας ως ένα πρότυπο δυναμισμού, μία πηγή έμπνευσης που με έναν τρόπο συγκινητικά αξιοθαύμαστο μας δίδαξε τη σημαντικότητα της πίστης στις ηθικές αξίες μας. Το βιβλίο του Στυλιανού Περράκη συνιστά μία κριτική προσέγγιση του αξιόλογου αντιστασιακού έργου της Καραγιάννη που μας προσφέρει, παράλληλα, πλήθος πληροφοριών για την Ελλάδα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τον ρόλο των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών μέσα σε αυτόν, την άνοδο του ΕΑΜ μα και τις νέες κοινωνικές συνθήκες που δημιουργήθηκαν, χαρακτηριζόμενες από δοσιλογισμό και δυσπιστία.
Διανθισμένο με πλούσιο φωτογραφικό υλικό που αφορά την ηρωίδα και τα γενικότερα ιστορικά δρώμενα, αλλά και με χρονολογικούς πίνακες παράθεσης των πολεμικών γεγονότων για τη διευκόλυνσή μας, το βιβλίο αυτό κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ο οποίος μεταφέρεται σε μία άλλη εποχή, γεμάτη σκληρότητα και δυναμισμό. Συνεπώς, η συγκίνηση για την υπέρτατη πράξη της αυτοθυσίας και ο θαυμασμός για μία ζωή αφιερωμένη στην πατρίδα είναι, αδιαμφισβήτητα, τα συναισθήματα που κυριαρχούν στο μυαλό του αναγνώστη μετά την ολοκλήρωση της ανάγνωσης του πονήματος αυτού. Ενός έργου που χαρακτηρίζεται από ιστορική ακρίβεια, κριτική διάθεση και ενδιαφέρουσες πληροφορίες.
