Της Δωροθέας Λυπηρίδου,
Γνωστή σε όλους μας είναι η τεκνοθεσία ανηλίκων (τεχνητή συγγένεια εξ «υιοθεσίας»), στην οποία αποφασίζουν να προβούν τόσο ζευγάρια, όσο και ανύπαντρες γυναίκες και άντρες σε όλο τον κόσμο εδώ και πολλές δεκαετίες. Μη διαδεδομένη ωστόσο παραμένει η τεκνοθεσία ενηλίκων, η οποία προβλέπεται στο τέταρτο κεφάλαιο του Αστικού Κώδικα που αφορά στο οικογενειακό δίκαιο. Για την ακρίβεια και αν θέλουμε να κάνουμε λόγο για ορθή ορολογία, ο όρος «τεκνοθεσία» αποδίδει καλύτερα από αυτόν της «υιοθεσίας», καθώς ο συγγενικός δεσμός που αποτελεί νομική κατασκευή, ιδρύεται στον ίδιο βαθμό και με τα δύο φύλα. Στο ισχύον δίκαιο, το νομικό πλαίσιο της τεκνοθεσίας ενηλίκων εκτυλίσσεται μεταξύ των άρθρων 1579-1588 ΑΚ.
Βασική προϋπόθεση είναι ο ενήλικος να τεκνοθετηθεί από συγγενή του εξ αίματος ή εξ αγχιστείας έως και τον τέταρτο βαθμό. Ειδικότερα το άρθρο 1579 ΑΚ προβλέπει «Η υιοθεσία ενηλίκου επιτρέπεται μόνο όταν: α) ο υιοθετούμενος είναι συγγενής ως και τον τέταρτο βαθμό εξ αίματος ή εξ αγχιστείας αυτού που υιοθετεί, ή β) αυτός που υιοθετεί υπήρξε ανάδοχος γονέας του υιοθετούμενου.» Στην παραπάνω πρόβλεψη προχώρησε ο νομοθέτης με τον ν. 2915/2001 που έχει δώσει και την τελική μορφή της διάταξης 1579 ΑΚ, μετά από την διαπίστωση ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η τεκνοθεσία ενηλίκων γινόταν για συμφέροντα φορολογικά, κληρονομικά ή ακόμη και στρατολογικά, αφού πριν τον ν. 2915/2001 η τεκνοθεσία ενηλίκων επιτρεπόταν αδιακρίτως, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως και ο ν. 2447/1996 που προηγήθηκε του 2915/2001 περιόριζε την τεκνοθεσία ενηλίκων μόνο ως προς το ενήλικο τέκνο του ενός από τους δύο συζύγους από μεριάς του άλλου συζύγου, καθιστώντας έτσι τον θεσμό δίχως νόημα κάνοντας τον σχεδόν ανύπαρκτο.
Οι διατάξεις για την τεκνοθεσία ανηλίκων εφαρμόζονται αναλογικά για την τεκνοθεσία ενηλίκων, όπως αναφέρει η ΑΚ 1580, με διαφορά ότι στην περίπτωση των τελευταίων προβλέπεται η απαγγελία της υιοθεσίας από το δικαστήριο ύστερα από κοινή αίτηση αυτού που υιοθετεί και εκείνου που υιοθετείται, σύμφωνα με την ΑΚ 1581, ενώ για την λύση της υιοθεσίας των ενηλίκων προβλέπει η ΑΚ 1588 την δικαστική απόφαση, έπειτα από αγωγή του θετού γονέα ή του θετού τέκνου.
Σχετικά με τους περιορισμούς ως προς την ηλικία, αυτός που τεκνοθετεί πρέπει να έχει συμπληρώσει το τεσσαρακοστό έτος της ηλικίας του και να έχει διαφορά τουλάχιστον δεκαοχτώ χρόνων από τον τεκνοθετούμενο, ενώ αξίζει να αναφερθεί πως στην περίπτωση του έγγαμου ενηλίκου που υιοθετείται, είναι απαραίτητη και η συναίνεση του συζύγου ή της συζύγου του, πέρα από αυτήν του θετού γονέα και του τεκνοθετούμενου.
Παράλληλα και σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στην τεκνοθεσία ανηλίκων, ο ενήλικος που υιοθετείται διατηρεί τον συγγενικό του δεσμό με τον φυσικό του γονέα και τους υπόλοιπους συγγενείς. Όσο αφορά τον νέο συγγενικό δεσμό που δημιουργείται, αυτός δεν εκτείνεται στους βιολογικούς συγγενείς του θετού γονέα, αλλά ούτε και στους απογόνους (κατιόντες) του υιοθετούμενου, όπως προβλέπει το άρθρο 1585 ΑΚ: «Με την υιοθεσία του άρθρου 1579 δεν παράγεται καμία σχέση συγγένειας μεταξύ του θετού τέκνου και των συγγενών εκείνου που υιοθέτησε και αντίστροφα». Το θετό τέκνο παίρνει το επώνυμο του θετού γονέα, ενώ δύναται να προσθέσει και το επώνυμο που διατηρούσε πριν από την τεκνοθεσία. Ταυτόχρονα, ο θετός γονέας προηγείται των εξ αίματος συγγενών σε περίπτωση υποχρέωσης προς διατροφή.
Λύση της τεκνοθεσίας ενηλίκων, όπως σημειώθηκε, γίνεται με δικαστική απόφαση, έπειτα αγωγής του θετού τέκνου ή του θετού γονέα, ενώ δεν προβλέπεται κάπου επίσημα αυτοδίκαιη ή συναινετική λύση. Το άρθρο 1588 αναφέρει ειδικότερα: «Η υιοθεσία ενηλίκου λύεται με δικαστική απόφαση, ύστερα από αγωγή του θετού γονέα ή του θετού τέκνου, αν συντρέχει παράπτωμα που δικαιολογεί την αποκλήρωση ή που συνιστά λόγο αχαριστίας του θετού τέκνου απέναντι σ’ αυτόν που το υιοθέτησε κατά τους όρους του άρθρου 505». Παράπτωμα που δικαιολογεί την αποκλήρωση θα αναζητήσουμε στις διατάξεις του κληρονομικού δικαίου, και συγκεκριμένα στις ΑΚ 1840 (λόγοι υπέρ του ανιόντος) και ΑΚ 1841 (λόγοι υπέρ του κατιόντος), ενώ για τον λόγο αχαριστίας ο νομοθέτης μας παραπέμπει στο άρθρο 505 (ανάκληση της δωρεάς).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
-
Κωνσταντίνος Δ. Παναγόπουλος, Επιτομή Οικογενειακού Δικαίου, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2017
