Της Μαβίνας Τσαπόγα,
Η καταπάτηση του αιγιαλού και η παρεμπόδιση της ελεύθερης πρόσβασης των πολιτών στις παραλίες, αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα φλέγοντα ζητήματα του φετινού καλοκαιριού. Τον τελευταίο καιρό έχουν κατακλύσει την επικαιρότητα αντιδράσεις των μελών του «κινήματος της πετσέτας» με στόχο να σταματήσει η ανοχή στις σχετικές καταχρηστικές πρακτικές των επιχειρηματιών. Η επέκταση του εν λόγω κινήματος είχε μάλιστα ως αποτέλεσμα την παρέμβαση της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, η οποία με εγκύκλιό της, ζητά από τους αρμόδιους εισαγγελείς να προχωρήσουν σε ελέγχους προκειμένου να διαπιστώσουν αν τηρείται η νομιμότητα και αν υπάρχει ελεύθερη και ακώλυτη πρόσβαση των πολιτών σε όλους τους κοινόχρηστους χώρους στις παραλίες. Ασφαλώς, τα αιτήματα αυτά των πολιτών δεν είναι έωλα αλλά βρίσκουν έρεισμα στην κείμενη νομοθεσία.
Κατ’ αρχάς, όπως ορίζει ο νόμος, οι αιγιαλοί και οι παραλίες είναι δημόσια (εκτός συναλλαγής) και κοινόχρηστα και κατ’ επέκταση κύριος προορισμός τους είναι η ελεύθερη και ακώλυτη πρόσβαση του κοινού σε αυτά. Ιδιωτικές παραλίες δεν αναγνωρίζει η νομοθεσία μας. Μάλιστα, το δικαίωμα το πολιτών σε χρήση και απόλαυση των κοινόχρηστων πραγμάτων προστατεύεται και συνταγματικά, ως δικαίωμα που απορρέει από την προσωπικότητα του καθενός (5 §1 Σ) αλλά και από το συνταγματικά καθιερωμένο δικαίωμα στο περιβάλλον (24 Σ). Παρά τον δημόσιο χαρακτήρα των ζωνών αυτών, επιτρέπεται κατά κανόνα η παραχώρηση της «απλής χρήσης» τους είτε με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών είτε από τον Δήμο, έναντι ανταλλάγματος και υπό συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις.
Λεπτομερέστερα, η παραχώρηση της απλής χρήσης του αιγιαλού και της παραλίας, είναι δυνατή, για την άσκηση δραστηριοτήτων που εξυπηρετούν τους λουόμενους ή την αναψυχή του κοινού, ιδίως για εκμίσθωση θαλάσσιων μέσων αναψυχής, ξαπλωστρών, ομπρελών, λειτουργία τροχήλατου αναψυκτηρίου, καθώς και τραπεζοκαθισμάτων. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η ανάπτυξη των ομπρελών, ξαπλωστρών και των θαλάσσιων μέσων αναψυχής μπορεί να καλύπτει μόνο μέχρι το εξήντα τοις εκατό (60%) του παραχωρούμενου χώρου, με τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η ελεύθερη πρόσβαση του κοινού κάθετα και παράλληλα προς τη θάλασσα. Ταυτόχρονα, ορίζεται ότι μεταξύ της πρώτης σειράς ομπρελών και ακτογραμμής θα πρέπει να παραμένει εντελώς ακάλυπτος χώρος, τουλάχιστον πέντε (5) μέτρων, ο οποίος θα διευκολύνει την ελεύθερη κυκλοφορία των λουσμένων παράλληλα με τη θάλασσα. Σε κάθε περίπτωση, όσον αφορά το συνολικό εμβαδό της παραλίας, πρέπει να παραμένει ελεύθερη έκταση αιγιαλού, μη υπολογιζόμενου του χώρου που είναι δυσπρόσιτος και μη αξιοποιήσιμος, σε ποσοστό τουλάχιστον πενήντα τοις εκατό (50%).
Ένας ακόμη όρος που τίθεται στις επιχειρήσεις είναι η απαγόρευση οποιασδήποτε επέμβασης που αλλοιώνει, εκτός από τον κοινόχρηστο χαρακτήρα τους, τη φυσική μορφολογία και τα βιοτικά στοιχεία των χώρων του αιγιαλού και της παραλίας. Ειδικά για τους χώρους που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000, τίθενται αυστηρότερες προϋποθέσεις και έτσι, παραδείγματος χάριν, η κάλυψη του παραχωρούμενου χώρου δεν μπορεί να υπερβαίνει το τριάντα τοις εκατό (30%) και εφόσον δεν επηρεάζονται οι στόχοι διατήρησης για το προστατευτέο αντικείμενο. Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι οι επιχειρηματίες στις παραλίες οφείλουν να τηρούν και ορισμένους περιορισμούς σχετικούς με τη μουσική. Ειδικότερα, απαγορεύεται η τοποθέτηση ηχητικών συστημάτων στο δημόσιο χώρο, ενώ η παραγόμενη στάθμη θορύβου από μουσική ή σχετικές χρήσεις της κύριας επιχείρησης οφείλει να μην ξεπερνάει το 50 ντεσιμπέλ σε οποιοδήποτε σημείο της παραχωρούμενης επιφάνειας.
Αρμόδιοι για τον έλεγχο της τήρησης των ανωτέρω είναι οι Δήμοι, η Αστυνομία και το Λιμενικό ενώ για τη λήψη μέτρων οι Κτηματικές Υπηρεσίες του Δημοσίου. Επεξηγηματικά, όπως ορίζει η σχετική ΚΥΑ, οι Δήμοι και οι Αστυνομικές και Λιμενικές αρχές δεν έχουν τη δυνατότητα επιβολής προστίμων αλλά έχουν την υποχρέωση, σε κάθε περίπτωση που διαπιστώνουν καταπατήσεις ή αυθαίρετες επεμβάσεις επί των κοινοχρήστων χώρων, να ενημερώνουν άμεσα μέσω των εντεταλμένων οργάνων τους τις κατά τόπους Κτηματικές Υπηρεσίες, προκειμένου αυτές να φροντίσουν για τη λήψη μέτρων προστασίας. Οι ποινές που επιβάλλονται σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία – ανάλογα με την βαρύτητα της παράβασης –περιλαμβάνουν: πρόστιμα, απομάκρυνση των ομπρελοκαθισμάτων, ανάκληση της παραχώρησης, κατεδάφιση των αυθαίρετων κατασκευών εντός της κοινόχρηστης ζώνης αιγιαλού και παραλίας, αποβολή των μισθωτών, έως και αυτόφωρη διαδικασία για τους υπεύθυνους των επιχειρήσεων.
Είναι πασίδηλο ότι στο πλαίσιο της τουριστικής ανάπτυξης και της μεγιστοποίησης του οικονομικού οφέλους, πολλές επιχειρήσεις παραβιάζουν τις ανωτέρω διατάξεις, αναιρώντας αφενός τον δημόσιο χαρακτήρα των παραλιών και υποβαθμίζοντας αφετέρου αυτό το ουσιώδες στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος. Ελπιδοφόρο είναι ότι τα αρμόδια όργανα έχουν, πλέον, ενεργοποιηθεί και πραγματοποιούν καθημερινά ελέγχους, διαπιστώνοντας παραβιάσεις και επιβάλλοντας τα κατάλληλα μέτρα. Σε κάθε περίπτωση, η προστασία των παραλιών από αυθαίρετες καταλήψεις και η ελεύθερη πρόσβαση σε αυτές αποτελεί υποχρέωση όχι μόνο των αρμόδιων οργάνων αλλά και όλων μας, που ως πολίτες πρέπει να προστατεύσουμε τα ατομικά μας δικαιώματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Νόμος 2971/2001: Αιγιαλός, παραλία και άλλες διατάξεις
- Κοινή Υπουργική Απόφαση Αριθμ. 38609 ΕΞ 2023
- Η ελεύθερη παραλία και η πρόσβαση σε αυτή είναι υπόθεση όλων μας, capital.gr, διαθέσιμο εδώ
