Της Σπυριδούλας Βλάχα,
Ζούμε σε μία κοινωνία η οποία δεν μας μαθαίνει να θέτουμε όρια. Συχνά, μας θέτει όρια η ίδια, τα οποία καλούμαστε να σεβαστούμε, διαφορετικά υπάρχει τίμημα, είτε αυτό λέγεται πρόστιμο και τιμωρία, είτε «Νέμεσις». Και πράγματι, μια κοινωνία για να λειτουργήσει, χρειάζεται όρια και κανόνες. Ωστόσο, όσον αφορά τα δικά μας, προσωπικά όρια, μεγαλώνουμε χωρίς να μαθαίνουμε να τα θεσπίζουμε και να τα υποστηρίζουμε.
Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε ανθρώπους να λένε σε άλλους «βάλε τα όριά σου» ή «υπερασπίσου τον εαυτό σου». Και μάλιστα, αυτό αποτελεί μια πολύ καλή υπενθύμιση και προτροπή. Όμως, κατά πόσο η οριοθέτηση αποτελεί ένα καθαρά προσωπικό πρόβλημα; Μήπως αποτελεί και ένα κοινωνικό ζήτημα;
Το πρόβλημα ξεκινάει από τη μικρή ηλικία, όταν οι ίδιοι οι γονείς και οι συγγενείς του παιδιού, δεν του μαθαίνουν πώς να θέτει προσωπικά όρια, καθώς και οι ίδιοι φαίνεται πολλές φορές να μη σέβονται τα όρια που προσπαθεί να θέσει και τις επιθυμίες του. Για παράδειγμα, δεν είναι λίγες οι φορές που ένα παιδί έχει χορτάσει, και οι γονείς του το πιέζουν να «αδειάσει το πιάτο». Ούτε, επίσης, είναι σπάνιο φαινόμενο, τα παιδιά να πρέπει να δώσουν «ένα φιλί στη θεία», επειδή τους πήρε ένα δώρο ή επειδή ήρθε να τους επισκεφθεί.
Και στις δύο περιπτώσεις, το μήνυμα που λαμβάνουν τα παιδιά, είναι πως «η επιθυμία μου και τα όρια μέσα στα οποία εγώ αισθάνομαι καλά δεν έχουν σημασία». Επιπλέον, στο πρώτο παράδειγμα μαθαίνουν να μην ακούνε τις ανάγκες και τα σήματα του σώματός τους, ενώ στο δεύτερο, αποδυναμώνονται τα σωματικά όρια, και το σώμα εμφανίζεται σαν κάτι στο οποίο μπορεί κανείς δικαιωματικά να έχει πρόσβαση.
Κατόπιν, η διαδικασία συνεχίζεται με το σχολείο. Ιδιαίτερα στα παλαιότερα χρόνια, ο δάσκαλος και ο καθηγητής είχαν πλήρη εξουσία πάνω στο παιδί, απαιτώντας από εκείνο σεβασμό, χωρίς ωστόσο ο ίδιος σεβασμός να είναι απαραίτητος να δοθεί και στο παιδί. Αυτός ο κοινωνικός κανόνας, ο οποίος επιβάλλει να σεβόμαστε τους ανθρώπους που βρίσκονται σε μία ανώτερη θέση από εμάς, είναι εξαιρετικά χρήσιμος, ωστόσο μπορεί να δημιουργήσει και σοβαρά ζητήματα. Και αυτό, διότι, πού σταματάει ο σεβασμός και πού ξεκινάει η εκμετάλλευση και η παραβίαση των δικαιωμάτων του άλλου ατόμου; Και εν τέλει, όποιος βρίσκεται σε μία κατώτερη θέση, πρέπει να αμβλύνει ή και να αφανίσει τα προσωπικά του όρια;
Φυσικά, η ίδια νοοτροπία, υπάρχει και στον χώρο εργασίας, όπου υπάρχει ο «άγραφος κανόνας» πως οι εργοδότες «επιτρέπεται να πουν και μια κουβέντα παραπάνω», ενώ ο εργαζόμενος ποτέ. Αυτός ο τρόπος σκέψης, αφήνει χώρο για την εκδήλωση μιας πληθώρας περιστατικών παρενόχλησης, κακοποίησης και εκμετάλλευσης των εργαζομένων, οι οποίοι όχι μόνο δεν επιτρέπεται να μιλήσουν, αλλά μπορούν ακόμα να χάσουν και τη δουλειά τους. Αρκεί, απλώς να σκεφτούμε πόσο φυσιολογικό φαινόμενο θεωρείται το να δουλέψει κανείς παραπάνω ώρες από όσες προβλέπεται, χωρίς να λάβει και τα ανάλογα χρήματα. Όμως, η αλήθεια είναι πως μετά το κίνημα #MeToo και την αποκάλυψη ενός τεράστιου αριθμού παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα πράγματα στον χώρο εργασίας, αλλάζουν σταδιακά προς το καλύτερο.
Κλείνοντας, η αδυναμία θέσπισης προσωπικών ορίων και υπεράσπισής τους, θεωρείται ένα προσωπικό πρόβλημα, το οποίο συνήθως αποδίδεται σε χαμηλή αυτοεκτίμηση. Ωστόσο, ας μην ξεχνάμε και την κοινωνική διάσταση του ζητήματος, καθώς ζούμε σε μία κοινωνία, η οποία αναπαράγει συγκεκριμένες νόρμες αναφορικά με τα όρια, τα οποία συχνά παρουσιάζονται ως ένδειξη αγένειας ή έλλειψη σεβασμού. Επομένως, μήπως ήρθε η στιγμή αυτό να αλλάξει;
