Της Κατερίνας Δημητρακοπούλου,
Η ανάδειξη του Chega ως του τρίτου μεγαλύτερου κόμματος της Πορτογαλίας, τοποθετεί τη χώρα σε μια διαρκώς αυξανόμενη λίστα ευρωπαϊκών κρατών με αναδυόμενες ακροδεξιές τάσεις. Το Chega (στυλιζαρισμένο επίσημα ως Chega!), του οποίου το όνομα σημαίνει «Αρκετά!», έφερε στην πολιτική σκηνή της Πορτογαλίας ρατσιστικές και αντιμεταναστευτικές αφηγήσεις, που όμοιές της έχουν να εμφανιστούν στην Πορτογαλία από την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος «Νέα Πολιτεία» (Estado Novo) με την Επανάσταση των Γαρυφάλλων, το 1974.
Πώς κατάφερε το Chega να επιστρέψει τις ακροδεξιές πεποιθήσεις στην πολιτική σκηνή της Πορτογαλίας;
Το Chega ιδρύθηκε το 2019 από τον André Ventura, ο οποίος έχει γίνει το πρόσωπο του κόμματος. Ακόμα και οι μεγαλύτεροι επικριτές του δεν μπορούν να αρνηθούν τις ρητορικές του ικανότητες, τις οποίες οφείλει στα χρόνια που εργάστηκε ως σχολιαστής ποδοσφαιρικών αγώνων και νομικών εκπομπών αληθινού εγκλήματος. Η ρητορική του είναι και ένας από τους σημαντικότερους τρόπους με τους οποίους το κόμμα έχει καταφέρει να προσελκύσει τόσο μεγάλο ποσοστό ψηφοφόρων. Έτσι, ενώ τη χρονιά της ίδρυσής του το Chega κατάφερε να εισέλθει στο Κοινοβούλιο με μια μόνο έδρα, στις γενικές εκλογές του 2022 η δημοτικότητα του κόμματος ανέβηκε κατακόρυφα, συγκεντρώνοντας το 7,2% των ψήφων και αποκτώντας 12 θέσεις στη Βουλή.
Η Πορτογαλία, ταλανισμένη οικονομικά από την πανδημία της Covid-19 και απογοητευμένη από τις πρακτικές αντιμετώπισης που ασκούσε η Κυβέρνηση, άρχισε να αναζητά τη λύση στα προβλήματά της σε ένα νέο κόμμα. Οι υποσχέσεις που έδωσε το Chega για βελτίωση του καθημερινού βίου στην μετα-covid εποχή εξασφάλισαν τις ψήφους ολοένα και μεγαλύτερων ποσοστών. Μάλιστα, πρόσφατες έρευνες δείχνουν πως το Chega πρόκειται να εισέλθει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον επόμενο χρόνο, αφού συγκεντρώνει το 13,2% των εθνικών ψήφων.
Οι πεποιθήσεις του Chega και οι αναδυόμενοι κίνδυνοι για τις μειονότητες
Το Chega ακολουθεί μία ρητορική σεξιστική, κατά των μεταναστών, κατά των Μουσουλμάνων και των Ρομά και κατά της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, ιδεολογίες οι οποίες το τοποθετούν στο ακροδεξιό φάσμα των πολιτικών ιδεολογιών. Ωστόσο, το ίδιο το κόμμα αρνείται τη συγκεκριμένη ταμπέλα και προτιμά να χαρακτηρίζεται «λαϊκίστικό κόμμα».
Ο τρόπος με τον οποίο το Chega αντιμετωπίζει τους μετανάστες προέρχεται από τη θεωρία του αρχηγού του κόμματος André Ventura, πως οι μετανάστες θα αντικαταστήσουν τους ντόπιους πληθυσμούς. Η οπτική αυτή είναι και ο βασικότερος λόγος για τον οποίο το G.P.A.H.E. (Global Project Against Hate and Extremism) έχει τοποθετήσει το Chega στη λίστα του με ομάδες μίσους και εξτρεμισμού στην Πορτογαλία.
Άξιο λόγου είναι πως πριν την ίδρυση του Chega, οι Πορτογάλοι ήταν αισιόδοξοι ως προς τη μετανάστευση σε ποσοστό περίπου 80% του πληθυσμού, σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο. Μάλιστα, το 2018 η Πορτογαλία είχε τη δεύτερη θέση στην Ευρώπη με τη θετικότερη στάση απέναντι τους μετανάστες.
Σύμφωνα με την Cátia Moreira de Carvalho, μια ερευνήτρια πάνω σε θέματα εξτρεμισμού, τρομοκρατίας, ψυχολογίας και πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Πόρτο, η ακροδεξιά «δεν υπήρχε στην κεντρική πορτογαλική πολιτική πριν την ανάδειξη του Chega». Έκτοτε, εκτός από την άνοδο σε δημοτικότητα του Chega, ακόμα και το ισχυρότερο κόμμα της αντιπολίτευσης άρχισε να μεταβάλει την απόλυτα θετική άποψή του ως προς τους μετανάστες σε περισσότερο επιφυλακτική, υποστηρίζοντας πως θα έπρεπε να επιτρέπεται η είσοδος μόνο σε μετανάστες που θα ευεργετούσαν την πορτογαλική οικονομία.
Η ακροδεξιά στην Ευρώπη
Η άνοδος ενός κόμματος με ακροδεξιές πεποιθήσεις στην Πορτογαλία δεν αποτελεί μεμονωμένο ευρωπαϊκό γεγονός. Τα τελευταία χρόνια, άνοδος της ακροδεξιάς έχει παρατηρηθεί και σε άλλα κράτη της Ευρώπης. Χαρακτηριστικότερα, το 2022 ανήλθε στην εξουσία της Ιταλίας η Georgia Meloni, η πρώτη γυναίκα Πρωθυπουργός του γειτονικού κράτους, η οποία δηλώνει υποστηρίκτρια του Μουσουλόνι. Ταυτόχρονα, την ίδια χρονιά στη Σουηδία, δεύτερο σε δημοτικότητα ανήλθε το κόμμα «Σουηδοί Δημοκράτες». Επιπλέον, στη Γαλλία το ακροδεξιό κόμμα της Marine Le Pen «φλέρταρε» με την απόκτηση της Προεδρίας για πάνω από μια δεκαετία, ενώ η Ισπανία με το κόμμα Vox γνωρίζει τη σημαντικότερη άνοδο της ακροδεξιάς από την εποχή του εκδημοκρατισμού της, τη δεκαετία του 1970. Τέλος, στην Ελλάδα, παρά την καταδίκη της Χρυσής Αυγής ως εγκληματική οργάνωση το 2020, στις φετινές εκλογές είδαμε τρία ακροδεξιά κόμματα (Ελληνική Λύση – Νίκη – Σπαρτιάτες), εκ των οποίων δυο πρωτοεμφανιζόμενα, να αναδύονται και να κερδίζουν θέσεις στη Βουλή.
Οι διακρίσεις ενάντια στους μετανάστες και τις μειονότητες στην Ελλάδα γίνονται, άλλωστε, προφανείς και στον καθημερινό βίο, όπως φάνηκε πρόσφατα, όταν με πρόσχημα τις φωτιές στον Έβρο, κάτοικοι της περιοχής συνωμότησαν ώστε να παγιδέψουν αλλοδαπούς σε ένα τρέιλερ αυτοκινήτου, κατηγορώντας τους ως υπαίτιους για εμπρησμό.
Γίνεται, έτσι, προφανές ότι η ακροδεξιά στην Ευρώπη δεν έχει εξαλειφθεί, όπως ίσως ελπίζαμε τα τελευταία χρόνια. Αντίθετα, τα φαινόμενα του φασισμού και των διακρίσεων βρίσκονται σε μια τεράστια πανευρωπαϊκή έξαρση, η οποία, αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, διεγείρει σοβαρούς κινδύνους για την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα της Γηραιάς Ηπείρου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Φωτιά στην Αλεξανδρούπολη: Πολίτες «συνέλαβαν» μετανάστες και τους κλείδωσαν σε τρέιλερ αυτοκινήτου, CNN Greece, διαθέσιμο εδώ
- Portugal’s third political force among prominent ‘hate’ organisations, Euractiv, διαθέσιμο εδώ
- ‘They say they’re not racist’: How far-right extremism seeped into Portugal’s mainstream politics, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- New GPAHE Report Profiles Far-Right Hate and Extremist Groups in Portugal; Includes Chega!, GPAHE, διαθέσιμο εδώ
