Του Αντώνη Σολάκου,
Ο όρος «ροζ λογοτεχνία» ή “pink–lit”, όπως έχει επικρατήσει στη διεθνή βιβλιογραφία, χρησιμοποιείται ευρέως για να περιγράψει λογοτεχνικά βιβλία που ασχολούνται κατ’ αποκλειστικότητα με το θέμα του έρωτα. Η διεθνής χρήση του όρου προέρχεται κυρίως από τα μυθιστορήματα των αγγλόφωνων χωρών, όπου στις σελίδες τους εστιάζουν σε στερεότυπα ζητήματα ερωτικών σχέσεων, δημιουργώντας παρόμοια λογοτεχνικά έργα σε υλικά και γεύση.
Όπως αναφέρουμε και στον τίτλο, περιεχόμενο του παρόντος άρθρου είναι να αναδείξει, αγαπητοί αναγνώστες, τα όχι και τόσο μυστικά υλικά που χρησιμοποιούνται σε μια ροζ, εύπεπτη και πρόχειρη συνταγή. Ας τονίσω εξ αρχής πως η αναγνωστική επιλογή του καθενός αποτελεί καθαρά προσωπική υπόθεση.
Σκοπός είναι μέσω των κοινών τόπων, που εντοπίζουμε κατά κόρον στα ροζ παραλογοτεχνήματα, να αναδείξουμε τη λειψή αναγνωστική εμπειρία εκείνων που θεωρούν πως στις Πενήντα αποχρώσεις του γκρι –τυχαίο παράδειγμα– συνδυάζονται το ηδύ και το ωφέλιμον με τη λογοτεχνική πρωτοτυπία. Έτσι, ξεκινώντας από μια γενική εικόνα που επικρατεί, σχεδόν στην πλειονότητά τους, όλες οι παραλογοτεχνικές παραγωγές εμπεριέχουν κοινότοπους που αφορούν το περιεχόμενό τους και στοχεύουν στην αγοραστική-εμπορική τους «επιτυχία».
Ξεφυλλίζοντας τα ροζ μυθιστορήματα πρόδηλα θα βρεθείς αντιμέτωπος με το πρώτο βασικό χαρακτηριστικό, την πλοκή του έργου. Μια πλοκή, κομμένη και ραμμένη στα μέτρα που χρειάζεται, με τη σαγήνη της απλότητας και της καθημερινότητας να κυριαρχεί και τα εξωγλωσσικά κριτήρια δημιουργίας της να επιστεγάζουν όλο το κείμενο. Διαβάζοντας, θα διαπιστώσεις πως η γλώσσα τους δίνει ελάχιστη προσοχή στη διατύπωση και την έκφραση. Γεμάτη κλισέ και «τσιτάτα» δημιουργεί έναν λόγο δίχως πρωτοτυπία, αξιοποιώντας έντονα τη χρήση του διαλόγου, ως δικαιολογία της δράσης και της έντασης που προσφέρει.
Να μιλήσουμε για τους ήρωες… Η αποτύπωση της δράσης τους περιορίζεται σε αβαθείς, πρόχειρους και άτεχνους τρόπους. Η αιτιακή σχέση των πράξεών τους άφαντη. Έτσι, για τη σιγουριά και την επιτυχία, ανοίγοντας ένα ροζ μυθιστόρημα, δεν γίνεται να μη συναντήσεις άλλοτε την όμορφη και αθώα χωριατοπούλα και άλλοτε τη γυναίκα «καριέρας», άλλοτε τον πρίγκηπα πάνω στο άλογο και άλλοτε τον πλούσιο και γόη, την ερωτική αντίζηλο, το αυταρχικό συμπεθεριό κλπ. Καταλαβαίνεις, φυσικά, σύντροφε αναγνώστη, πως τα παραπάνω είναι συμβολισμοί ηρώων που επαναλαμβάνονται κατά κόρον σε ροζ μυθιστορήματα παλαιόθεν και νυν.
Έτσι, τα ροζ μυθιστορήματα καταλήγουν να αποτελούν μια συνταγή που απλώς κάθε φορά εκτελείται από επιδέξιους μαγείρους, χωρίς το περιθώριο του λάθους. Δημιουργείται κάτι προβλέψιμο, χωρίς περιθώρια δοκιμασίας όπου συμβαδίζει με τη νοοτροπία του αναγνωστικού κοινού που στοχεύει. Η παραπάνω διαπίστωση ενισχύεται και από το γεγονός της εφήμερης φύσης τους. Η εφήμερη φύση πηγάζει εμφανώς από την απουσία της λογοτεχνικής τους αξίας, αλλά και από την ταχεία αντικατάσταση του ενός «έρωτα» από τον άλλον στα ράφια των βιβλιοπωλείων και στις «κλειστές» εφημερίδες.
Βιβλία ή προϊόντα λοιπόν; Η απάντηση νομίζω έχει δοθεί, αν συλλογιστεί κάνεις την ημερομηνία λήξης τέτοιων δημιουργημάτων και τις τακτικές προώθησής τους. Η λογοτεχνία του «παρά», όπως επισημαίνει και ο Γιάννης Παπαθεοδώρου, είναι κάτι που συμβαδίζει περισσότερο με την έννοια του κέρδους και λιγότερο απέχει από την έννοια της λογοτεχνίας στη σύγχρονη εποχή.
Θα πείτε μήπως είσαι λίγο υπερβολικός… Να σας θυμίσω πως η παραπάνω τακτική δεν χρησιμοποιείται μόνο στην παραλογοτεχνία και το ροζ βιβλίο. Περιοδικά ποικίλης ύλης και showbiz, μεσημεριανές εκπομπές κουτσομπολιού, τηλεοπτικές επιτυχίες κτλ. βασίζουν την επιτυχία τους στην προβλεψιμότητα και την αναπαραγωγή στερεοτυπικών μοτίβων επικαλυμμένων κάθε φόρα με διαφορετικό πέπλο για να μην γίνονται κατανοητά στην επιδερμική παρατήρηση του τηλεθεατή.
Σε ποιο πετυχημένο ερωτικό σίριαλ απουσιάζει ο έρωτας, η απιστία, αυτός που την αγαπά και εκείνη δεν τον θέλει, οι γονείς που τον/την αντιπαθούν κ.ά.; Είναι το αλάτι και το πιπέρι, όχι με την έννοια της γεύσης, αλλά με την έννοια του βασικού συστατικού. Μια μονοδιάστατη θεματολογία, με οικεία και επαναλαμβανόμενα θέματα στα μάτια του αναγνώστη. Και ο αναγνώστης… άλλο που δεν θέλει!
Η λογοτεχνία του «παρά» δίνει τη δυνατότητα σε όσους τη διαβάζουν να «ταΐζονται» με μια συγκεκριμένη τροφή και να θεωρούν τον εαυτό τους ως έμπειρο γευσιγνώστη, διότι, δεν λύνουν σταυρόλεξο, ούτε χαζεύουν στην τηλεόραση, αλλά διαβάζουν βιβλίο…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Γουδέλης Τ., Μαυρούδης Κ., (Επιμ.). (2014). «Πως διαβάζουμε: Κείμενο – Κριτήρια – Ψευδείς κανόνες». Το Δέντρο, έτος 36, Περίοδος Τρίτη, τευχ. 28.
- Στάμου Ε. (2014). «Η επέλαση της ροζ λογοτεχνίας», Αθήνα: Gutenberg
- Η ροζ λογοτεχνία και τα όριά της: Από το παγκόσμιο στο τοπικό και στο εγχώριο πεδίο, academia.edu, διαθέσιμο εδώ
- Όταν η «Ρόζ» λογοτεχνία επιβάλλεται κατά κράτος, vivliopoleiopataki.gr, διαθέσιμο εδώ
