Η δημιουργία της Πολιτικής Άνοιξης (ΠΟΛ.ΑΝ.) και οι εκλογές του 1993

Της Χριστίνας Γουτσίκα,

Η δεκαετία του 1990 υπήρξε μια περίοδος κομβικών και ραγδαίων εξελίξεων. Η πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων και η ανάδυση νέων εθνικών κρατών είχε ως αποτέλεσμα την αλλαγή των πολιτικοοικονομικών δεδομένων και της καθεστηκυίας τάξης. Φυσικά, αυτά τα γεγονότα δεν άφησαν ανεπηρέαστη και τη χώρα μας. Οι διεθνείς εξελίξεις σε συνδυασμό με εθνικά, πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα προκάλεσαν αναταραχές στην κυβέρνηση στις αρχές της δεκαετίας.

Στις εκλογές της 8^ης Απριλίου 1990, η Νέα Δημοκρατία με αρχηγό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη κερδίζει, με 151 έδρες, μια αυτοδυναμία αρκετά εύθραυστη και με σωρεία οικονομικών, πολιτικών και εξωτερικών προβλημάτων για να αντιμετωπίσει. Ένα από τα εξωτερικά προβλήματα που επανήλθε στο προσκήνιο είναι το ζήτημα της ονομασίας της Βόρειας Μακεδονίας, τότε ΠΓΔΜ. Το Μακεδονικό ή Σκοπιανό, όπως ονομάστηκε, πήρε μεγάλη έκταση με συλλαλητήρια και πορείες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό από Έλληνες της ομογένειας και αποτέλεσε την αιτία αντιπαράθεσης στην κυβέρνηση. Η Δημοκρατία της Μακεδονίας, όπως ήταν το αρχικό όνομα της χώρας προκάλεσε την αντίδραση του Υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος ήρθε σε άμεση ρήξη με τον Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη σχετικά με το εάν θα πρέπει να συμπεριληφθεί ή όχι η λέξη Μακεδονία στην ονομασία της νέας χώρας. Ο Πρωθυπουργός, όντας πιο μετριοπαθής, είχε προτείνει ονομασίες όπως Βόρεια Μακεδονία, Άνω Μακεδονία, Σλαβική Μακεδονία, τις οποίες είχε απορρίψει κατηγορηματικά ο Υπουργός Εξωτερικών. Η αδιάλλακτη και αμετακίνητη στάση του Σαμαρά προκάλεσε αναταραχές εσωκομματικά, καθώς η Νέα Δημοκρατία χωρίστηκε μεταξύ των μετριοπαθών και των «σαμαρικών», όπως ονομάστηκαν τότε.

Η εσωκομματική αντιπολίτευση που προκλήθηκε από την απόρριψη της επίσημης κυβερνητικής γραμμής από τον Υπουργό Εξωτερικών, υπήρξε η αιτία της απομάκρυνσης του Αντώνη Σαμαρά από την υπουργική του θέση από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη τον Απρίλιο του 1992. Μετά την απομάκρυνση, τον Οκτώβριο του ίδιου έτους ακολούθησε η παραίτηση του Αντώνη Σαμαρά από το βουλευτικό του αξίωμα, χωρίς να γίνεται αρχικά ξεκάθαρο για το εάν θα προχωρήσει στην δημιουργία νέου κόμματος. Στις αρχές του 1993, και ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης δεν χαρακτηρίζει την ρήξη ως κόντρα, αλλά ως μια πολιτική διαφωνία σ’ ένα συγκεκριμένο ζήτημα. Στη συνέχεια του έτους, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο κρατών είναι πολλές, χωρίς ωστόσο να υπάρχει επίλυση του ζητήματος της ονομασίας. Ο Αντώνης Σαμαράς σε ομιλίες του εξαπολύει ευθεία επίθεση στον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη σχετικά με την αποδοχή μιας ονομασίας που να περιλαμβάνει το όνομα Μακεδονία και η μοναδική λύση σχετικά με την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού αποτελεί η υπέρβαση των πολιτικών κομμάτων που υπάρχουν στην εξουσία. Τον Ιούνιο του 1993, η ρήξη μεταξύ Μητσοτάκη – Σαμαρά είναι οριστική, με τον δεύτερο να ανακοινώνει στα τέλη του μήνα το καταστατικό του νέου κόμματός του.

Στις 30 Ιουνίου του 1993 δημιουργείται η Πολιτική Άνοιξη (ΠΟΛ.ΑΝ.), ένας νέος πολιτικός σχηματισμός χωρίς κάποια συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογία ή πρόσημο. Η κεντρική ιδέα της ΠΟΛ.ΑΝ. είναι η ιδέα της ανανέωσης, της υπέρβασης και της άνθησης. Η ονομασία του κόμματος αποτέλεσε έμπνευση του Οδυσσέα Ελύτη. Αρχικά είχε προτείνει την ονομασία Πολιτική ΕΑΡ, επειδή όμως είχε ήδη χρησιμοποιηθεί, αποφασίστηκε τελικά η ονομασία Πολιτική Άνοιξη. Το σήμα του κόμματος είναι τρία βέλη σε χρώματα μπλε, πράσινο και κόκκινο που συμβολίζουν τα τρία κοινοβουλευτικά κόμματα (Ν.Δ., ΠΑ.ΣΟ.Κ. και τα δύο κόμματα της Αριστεράς), τα όποια ακολουθούν ανοδική πορεία. Στις 26 Αυγούστου δημοσιοποιείται το προσωρινό καταστατικό του κόμματος με κύρια έξι σημεία και οι στόχοι του κόμματος είναι η υπέρβαση του δικομματισμού και η αντιμετώπιση των εθνικών ζητημάτων σε αντίθεση με τους λανθασμένους χειρισμούς της κυβέρνησης. Αρχικά ο ηγέτης της ΠΟΛ.ΑΝ. δεν είχε σκοπό να ρίξει την κυβέρνηση, αλλά στις 6 Σεπτεμβρίου του 1993 σε ομιλία του προτρέπει τους αναποφάσιστους βουλευτές να αποφασίσουν για το καλό της πατρίδας του και ανακοινώνει ότι η ΠΟΛ.ΑΝ. δεν μπορεί να συμπλεύσει με την Νέα Δημοκρατία.

Η δημιουργία της Πολιτικής Άνοιξης προκάλεσε αναταραχή στους κόλπους της Νέας Δημοκρατίας, καθώς το ενδεχόμενο πτώσης της κυβέρνησης ήταν αρκετά πιθανό. Μετά την δημιουργία του κόμματος αρκετοί παραιτήθηκαν και προσχώρησαν στην Πολιτική Άνοιξη ή παραιτήθηκαν και δήλωσαν ανεξάρτητοι. Στην πρώτη ομάδα ανήκουν οι πρώην βουλευτές της Ν.Δ. Νίκος Κλείτος και Βασίλης Ματζώρης που παραιτήθηκαν στις 9 Σεπτεμβρίου 1993 και επικρίθηκαν από την κοινοβουλευτική ομάδα, μαζί με τους πρώην βουλευτές Ιωάννη Αβέρωφ, Δημήτριο Σταμάτη, Άκη Γεροντόπουλο. Στην δεύτερη ομάδα ανήκουν οι βουλευτές Στέφανος Στεφανόπουλος και Γιώργος Συμπιλίδης, που παραιτηθήκαν και δήλωσαν αμέσως μετά ανεξάρτητοι. Μάλιστα, η αιφνιδιαστική παραίτηση του βουλευτή της Ν.Δ. Γιώργου Συμπιλίδη υπήρξε και αιτία της συρρίκνωσης της κοινοβουλευτικής ομάδας της Ν.Δ. σε 150 έδρες μόνο και εξαιτίας της εύθραυστης αυτοδυναμίας, της πτώσης της κυβέρνησης και της προκήρυξης εκλογών τον Οκτώβριο του 1993.

Η προεκλογική περίοδος ξεκίνησε με ομιλίες των δυο μεγάλων κομμάτων, καθώς και του ΠΟΛ.ΑΝ. που είχε πιθανότητα να μπει στην Βουλή. Η κατάσταση μεταξύ της Ν.Δ. και της ΠΟΛ.ΑΝ. ήταν τεταμένη και δεν έλειψαν φυσικά οι επιθέσεις από οπαδούς της Ν.Δ. κατά των βουλευτών που αποχώρησαν από την Νέα Δημοκρατία και προσχώρησαν στην ΠΟΛ.ΑΝ., όπως ο προπηλακισμός και επιθέσεις εις βάρος του Άρη Γεροντόπουλου και η καταστροφή του πολιτικού γραφείου του Γιώργου Συμπιλίδη. Το αποκορύφωμα αυτής της έκρυθμης κατάστασης υπήρξε και η επίθεση εις βάρος του Αντώνη Σαμαρά σε ομιλία του στην Αιτωλοακαρνανία στις 27 Σεπτεμβρίου, κατά την διάρκεια της οποίας κάποιος από το συγκεντρωμένο πλήθος πέταξε ένα μπουλόνι αυτοκινήτου στο πρόσωπο του με αποτέλεσμα τον τραυματισμό του και την διακομιδή του στο νοσοκομείο.

Οι εκλογές της 10^ης Οκτωβρίου είχαν ως αποτέλεσμα την σαρωτική νίκη του ΠΑ.ΣΟ.Κ. με ποσοστό 46,91% και 169 έδρες και την τρίτη και τελευταία κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου. Η Ν.Δ. καταλαμβάνει τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης με ποσοστό λίγο κάτω του 40% και με 108 έδρες και η ΠΟΛ.ΑΝ. με ποσοστό 4,84% και 9 έδρες αποτελεί την τρίτη πολιτική δύναμη στο ελληνικό κοινοβούλιο προσπερνώντας το Κ.Κ.Ε. και θέτοντας τον Συνασπισμό εκτός Βουλής. Πριν τα αποτελέσματα των εκλογών, ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είχε δηλώσει ότι σε περίπτωση που η Νέα Δημοκρατία χάσει τις εκλογές, θα παραιτηθεί από την ηγεσία του κόμματος. Πράγματι, μετά τις εκλογές, και παρά τις αντιρρήσεις της κοινοβουλευτικής ομάδας, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης παραιτήθηκε την επομένη των εκλογών και στις 4 Νοεμβρίου 1993 χρίστηκε πρόεδρος της Ν.Δ. ο Μιλτιάδης Έβερτ.

Η Πολιτική Άνοιξη έλαβε μέρος σε 4 συνολικά εκλογικές αναμετρήσεις. Το 1995 βέβαια λόγω της εξομαλυντικής συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, το ποσοστό της έφθινε. Στις εκλογές της 9^ης Απρίλιου 2000, ο αρχηγός της Πολιτικής Άνοιξης απέσυρε τη συμμετοχή του και στις τελευταίες εκλογές που συμμετείχε τον Μάρτιο του 2004 η Πολιτική Άνοιξη υποστήριξε καθαρά την Ν.Δ. και αυτό είχε ως συνέπεια την παύση λειτουργίας της και την απορρόφηση της κοινοβουλευτικής της ομάδας από την ΝΔ.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Παπαρηγόπουλος, Κωνστναντίνος (2009), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος 26: 1967-2004  Έκδοση της National Geographic Society 2009-2010, Αθήνα: Τέσσερα Πι Ειδικές Εκδόσεις Α.Ε.
• «Ελληνική Δεξιά: Πολιτικά και Ιδεολογικά Χαρακτηριστικά της “Πολιτικής Άνοιξης” (1993 – 1999)» Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία Δημήτρης Κουφογιαννίδης Σεπτέμβριος 2012, ikee.lib.auth.gr, Διαθέσιμο εδώ
• Συλλογικό (1994), Χρονικό του 20ου αιώνα, 1993, Αθήνα: Εκδόσεις Δομική Ο.Ε. Γκούμας-Κωστόπουλος.