Της Χιόνας Οικονομάκη,
Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος έχει, πολλάκις, χαρακτηριστεί ως ένας ποιητής κατ’ εξοχήν ερωτικός με τα ποιήματά του να ξεχωρίζουν εξαιτίας της υποβόσκουσας λαγνείας που σκοπίμως τους προσέδιδε. Το εναλλακτικό παιχνίδισμα ανάμεσα στον έρωτα και την ειρωνεία, την άλογη παράδοση και την ευσυνείδητη καχυποψία αποτελούν θεμέλιους λίθους της ποιητικής εργογραφίας του που καθιστούν τον «αποσυμβολισμό» των κειμένων του μία πρόκληση περίπλοκη γεμάτη με «αναστολές» κι αναθεωρήσεις. Πράγματι, πολλά από τα ποιήματά του πραγματεύονται το ζήτημα του έρωτα, σε όλες του τις πιθανές εκφάνσεις, αλλά υπάρχουν κάποια στοιχεία κοινά που έμμεσα μπορούν να επιβεβαιωθούν με μία αναδρομή στη ζωή του μεγάλου ποιητή. Μία ζωή γεμάτη ποίηση, έρωτα και μοναξιά.
Στο ποίημά του με τίτλο Έρωτας ο Χριστιανόπουλος θα δώσει μία δική του ερμηνεία, ξεκάθαρη και αφοπλιστικά ειλικρινή. «Νὰ σοῦ γλείψω τὰ χέρια, νὰ σοῦ γλείψω τὰ πόδια – ἡ ἀγάπη κερδίζεται μὲ τὴν ὑποταγή» είναι οι στίχοι με τους οποίους ξεκινά το ποίημα, μετουσιώνοντας τις πιο ενδόμυχες σκέψεις και τα βιώματά του σε μία απτή, λυρική πραγματικότητα. «Εἶναι προπάντων ἐπαλήθευση τῆς μοναξιᾶς μας, ὅταν ἐπιχειροῦμε νὰ κουρνιάσουμε σὲ δυσκολοκατάχτητο κορμί». Οι τελευταίοι, αυτοί, στίχοι του ποιήματος αποτυπώνουν την απελπισία που απορρέει μέσα από μία «ανάγκη» καταδικασμένη αλλά, ταυτοχρόνως, ηθελημένη και σίγουρα όχι αναίτια. Η επιδίωξη του ανέφικτου, του διαπιστωμένα μη διαθέσιμου, συνιστά μία πράξη απέλπιδα που έχει ως στόχο την επαλήθευση μίας διαπίστωσης προσωπικής, επίπονης και αληθούς: Η «επαλήθευση της μοναξιάς», αυτή η φαινομενικά θλιβερή συνθήκη, διέπει κάθε ενδόμυχη σκέψη, πράξη κι εκλογή μας.
«Σπασμένες μέσα μου εἰκόνες ἀνταπόκρισης, […]/ Πέσιμο ἐκεῖ ποὺ μοναχὰ ἡ μοναξιὰ ὁδηγεί/ νὰ ὑποτάξω ἀκόμη καὶ τὸ πνεῦμα μου/ νὰ τὸ προσφέρω σὰν τὴν ἔσχατη ὑποταγή» γράφει ο Χριστιανόπουλος στο ποίημά του με τίτλο Απολογισμός της μοναξιάς φέρνοντας, αυτή τη φορά, στο προσκήνιο τον παράγοντα της υποταγής, ένα ακόμη στοιχείο που πρυτανεύει στα ερωτικά του ποιήματα. Εν προκειμένω, η άνευ όρων παράδοση δεν αποτελεί μία εκλογή αυθόρμητη και απελευθερωμένη, αλλά μία πράξη έσχατη και άρρηκτα συνδεδεμένη με την θεώρηση της ίδιας μας της αυταξίας. Ο μόχθος και η υποβίβαση με την οποία ταυτίζεται η ερωτική κατάσταση και το στοιχείο της μερικούς ταπείνωσης που ενέχει η εν λόγω συνθήκη διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξαγωγή του εξής συμπεράσματος: Η αντίληψη του Χριστιανόπουλου για τον έρωτα, την φύση και τις προϋποθέσεις του, είναι εξαιρετικά ιδιαίτερη κι απόλυτα αντικομφορμιστική.
Στο πεζό του ποίημα με τίτλο Γονυκλίσια, έπειτα από μία ερωτική περίπτυξη ταπεινωτική με τα συναισθήματα του οίκτου και της στοργής να εναλλάσσονται και το ίδιο το ποιητικό υποκείμενο να ανταποκρίνεται με προθυμία, παρατίθεται ο στίχος «Σ’ ευχαριστώ που μου χάιδεψες τα μαλλιά». Ένας στίχος φαινομενικά αθώος και στοργικός που, όμως, υπογραμμίζει τον απροσδόκητο χαρακτήρα αυτής της στιγμιαίας τρυφερότητας που επιβεβαιώνει την άποψη του ποιητή: Ο έρωτας είναι υποταγή.
Στο ποίημα με τίτλο Το Κασελάκι αναδεικνύεται μία διαφορετική έκφανση του ερωτισμού ανάμεσα σε δύο συντρόφους: «Σαν κάποιος να προσκυνάει τον αφέντη του ή τον αγαπημένο του» γράφει ο ποιητής ταυτίζοντας τον ρόλο του ερωτικού συντρόφου με αυτόν του αφέντη και προσδίδοντας στην ερωτική πράξη μία ιδιότητα πιο σκοτεινή, παθητικής παράδοσης και επιδιωκόμενης υποταγής. Η απόλυτη, ωστόσο, μετουσίωση του έρωτα για τον Χριστιανόπουλο έρχεται στο αριστουργηματικό του ποίημα με τίτλο Εκείνοι που μας παίδεψαν.
«Ἐκεῖνοι ποὺ μᾶς παίδεψαν βαραίνουν μέσα μας πιὸ πολύ,
ὅμως ἡ δική σου τρυφερότητα πόσο καιρὸ ἀκόμα θὰ βαστάξει;
Ὅ,τι μᾶς γλύκανε, τὸ ξέπλυνε ὁ χρόνος κι ἡ συναλλαγή,
ἐκεῖνοι ποὺ μᾶς χαμογέλασαν βουλιάξαν σὲ βαθιὰ πηγάδια
καὶ μείναν μόνο κεῖνοι ποὺ μᾶς πλήγωσαν,
ἐκεῖνοι ποὺ ἀρνήθηκαν νὰ τοὺς ὑποταχτοῦμε.
Ἐκεῖνοι ποὺ μᾶς παίδεψαν βαραίνουν πιὸ πολύ…».
Ένας παιδεμός τρυφερός που, εν τέλει, αναδεικνύεται σε έναν παράγοντα ανασταλτικό, μία σχέση τελματώδη που εξακολουθεί να ταλανίζει το ποιητικό υποκείμενο. Η τρυφερή αμοιβαιότητα παρουσιάζεται ως μία συνθήκη πρόσκαιρη και ανειλικρινής με ελάσσονος σημασίας επίδραση, ενώ, στον αντίποδα, οι ανορθόδοξες συμπεριφορές που πλήγωσαν το υποκείμενο παραμένουν αναλλοίωτες στον χρόνο καθορίζοντας τις επιλογές και τους στοχασμούς του. Ο καταβαλλόμενος μόχθος, ιδίως όταν δεν βρίσκει αντίκρισμα, οδηγεί σε ένα αδιέξοδο που τροφοδοτεί τον ανθρώπινο εγωισμό και την αξιοπρέπεια και συνεπάγεται με την απώθηση του αντικειμένου επιθυμίας. Η μοναδική ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου, όμως, διαφέρει πλήρως από την ανθρωποκεντρική αυτή προσέγγιση. Το αντικείμενο του πόθου, όταν είναι συναισθηματικά ή και πρακτικά μη διαθέσιμο, καλλιεργεί μία ανάγκη φαινομενικά ζωώδη (αλλά κατά βάθος υπέρ-ανθρώπινη): Τον παιδεμό.
Η ανθρώπινη ροπή προς τον «αγώνα», η ανάγκη για την επιβεβαίωση μίας έκβασης ατελούς, είναι στοιχεία που εθελούσια μας οδηγούν στην αναζήτηση της «καταστροφής». Μίας «καταστροφής» που συνεπάγεται με την επαλήθευση της μοναξιάς μας και την υποταγή μας σε αυτή. Πίσω από το προσωπείο του περιορισμένης διαθεσιμότητας επιθυμητού αντικειμένου δεν βρίσκεται τίποτα παραπάνω από τη μοναχικότητα. Μία μοναχικότητα που είναι δύσκολο, κανείς, να αποδεχθεί μα που πάντοτε θα αποζητά μέσα από παιδεμούς αναίτιους και συνθήκες υποβιβαστικές που ενίοτε διανθίζονται από απροσδόκητες στιγμές τρυφερότητας.
Η επαλήθευση της μοναξιάς μας, επομένως, διαπλέκεται με την προσδοκία του ανέφικτου, την μάταιη επιθυμία για την απόκτηση του δυσκολοκατάκτητου που δεν μπορεί παρά να επιβεβαιώσει το ανεπίτευκτο: Η μοναχικότητα, πάντοτε υποβόσκουσα, ενίοτε μαστίζουσα και κάποτε σωτήρια, είναι το μοναδικό δεδομένο στη ζωή μας. Ίσως, λοιπόν, ο ιδανικός συνοδοιπόρος για μία ζωή ευτυχή να είναι η μοναξιά. Ίσως, πάλι, η θεώρηση αυτή να συνιστά ένα «κουσούρι», μία μάστιγα διαφορετική που αναδεικνύει τη μοναξιά ως τη μοναδική επιλογή, ως μία έκβαση αναπόδραστη που προϋποθέτει τον «παιδεμό». Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος πάντως, ο πιο ερωτικός ποιητής, έζησε μία ζωή μοναχική γράφοντας για τον έρωτα, την υποταγή και τα χαλάσματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ντίνος Χριστιανόπουλος – Ποιήματα, users.uoa.gr, διαθέσιμο εδώ
