Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Παρότι ο πληθωρισμός έχει υποχωρήσει αισθητά, χωρίς να έχει φτάσει στα επιθυμητά επίπεδα για μια «υγιή» ανάπτυξη, η μέχρι τώρα ανθεκτικότητα που καταγράφουν οι περισσότερες οικονομίες και ειδικά οι αγορές εργασίας και οι τομείς των υπηρεσιών, διατηρούν τον κίνδυνο ενός νέου πληθωριστικού ξεσπάσματος. Τα τελευταία μακροοικονομικό δεδομένα παρουσιάζουν υποχώρηση, ακόμα και συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας, γεγονός που αποτελεί ένδειξη πως η ύφεση -πιθανόν- πλησιάζει. Ωστόσο, οι προβλέψεις στα οικονομικά πολλές φορές έχουν καταρριφθεί, ακόμα και αν η πραγματικότητα είναι αρκετά παράδοξη.
Με την πορεία, λοιπόν, του πληθωρισμού, της ανάπτυξης και της ανεργίας να παραμένει αρκετά αβέβαιη ακόμη για τους επόμενους μήνες, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των Κεντρικών Τραπεζών των μεγάλων οικονομιών κρατούν μια επιφυλακτικά «γερακίσια» στάση. Ενδεικτικά, ο Jerome Powell, ο διοικητής της Fed έχει εκφράσει ανησυχίες για τη μεταβολή του πληθωρισμού στις τελευταίες του ομιλίες, αφήνοντας ανοιχτό και αρκετά πιθανό το ενδεχόμενο για περαιτέρω αυξήσεις στα επιτόκια πολιτικής, παρόλο που βρίσκονται σε πολυετή υψηλά, με τις αυξήσεις να έχουν πραγματοποιηθεί επιθετικά σε πολύ μικρό διάστημα.
«Παρόλο που ο πληθωρισμός έχει υποχωρήσει από την κορύφωσή του – μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη – παραμένει πολύ υψηλός», δήλωσε ο Powell στο ετήσιο οικονομικό συμπόσιο της Fed στο Jackson Hole του Ουαϊόμινγκ. «Είμαστε έτοιμοι να αυξήσουμε περαιτέρω τα επιτόκια εάν είναι απαραίτητο και σκοπεύουμε να διατηρήσουμε την πολιτική σε περιοριστικό επίπεδο μέχρι να είμαστε σίγουροι ότι ο πληθωρισμός κινείται σταθερά προς τα κάτω προς τον στόχο μας», πρόσθεσε.
Βέβαια, σύμφωνα με τον ίδιο, οι επιπτώσεις των προηγούμενων αυξήσεων δεν έχουν ακόμη φανεί πλήρως στις πιστώσεις και την οικονομία, γεγονός που αποτελεί δίκοπο μαχαίρι για μια εκ νέου αύξηση. Ακόμη, η οικονομική ανάπτυξη βρίσκεται πάνω από την τάση και οι συνθήκες στην αγορά εργασίας δεν έχουν αμβλυνθεί επαρκώς, ώστε ο πληθωρισμός να φτάσει στον στόχο του 2%.
Ένα από τα πολλά προβλήματα που προκαλεί η παράταση αυτής της κατάστασης, με τα επιτόκια να βρίσκονται στα ύψη, οι αγορές ομολόγων να δέχονται κατά καιρούς αναταράξεις, οι περιορισμοί στις χρηματοδοτήσεις να γίνονται σταδιακά όλο και πιο έντονοι και το χρέος να είναι υπέρογκο παγκοσμίως (τόσο το ιδιωτικό όσο και το δημόσιο), είναι η καθυστέρηση της «πράσινης» μετάβασης.
Να σημειωθεί πως η αύξηση των εκπομπών ρύπων στην ατμόσφαιρα προέρχονται κατά κύριο λόγο από τον αναπτυσσόμενο κόσμο, καθώς αποτελείται από τις πιο φτωχές και ευάλωτες χώρες, οι οποίες αδυνατούν χωρίς βοήθεια (δηλαδή ξένη χρηματοδότηση και τεχνογνωσία) να επιταχύνουν τη μετάβασή τους. Απαιτούνται τεράστιες επενδύσεις σε καθαρές επενδύσεις σε αυτές τις χώρες, οι οποίες, όμως, εμποδίζονται από το περιβάλλον υψηλών επιτοκίων και της τάσης του οικονομικού απομονωτισμού. Η IPCC εκτίμησε ένα εύρος κεφαλαιακών επενδύσεων $ 1,5-3 τρις ετησίως σε χώρες εκτός Ο.Ο.Σ.Α. κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας για την επίτευξη των στόχων του Παρισιού. Εν τω μεταξύ, η Ανεξάρτητη Ομάδα Εμπειρογνωμόνων Υψηλού Επιπέδου για τη Χρηματοδότηση του Κλίματος επισημαίνει τις ανάγκες των αναπτυσσόμενων χωρών, εκτός της Κίνας, σε $ 2-2,8 τρις ετησίως, εκ των οποίων τουλάχιστον $ 1 τρις ετησίως θα χρειαζόταν σε διεθνείς επενδύσεις.
Μπορεί οι τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, πλέον, να είναι δυνητικά πιο φθηνές από την εκμετάλλευση ορυκτών καυσίμων, αλλά αυτό δεν ισχύει στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Η έλλειψη «φθηνού» κεφαλαίου, αλλά και ευρύτερα διάθεσης κεφαλαίου, λειτουργεί ως τροχοπέδη, κάνοντας τις επενδύσεις κοστοβόρες για την «πράσινη» μετάβαση. Πέρα από τα υψηλά επιτόκια, το υπέρογκο χρέος για τις περισσότερες από αυτές τις χώρες, καθώς και οι τεράστιες επιδοτήσεις σε Η.Π.Α., Ευρωζώνη και Κίνα για εγχώριες «πράσινες» επενδύσεις, ενισχύει περαιτέρω το κόστος της χρηματοδότησης.
Ωστόσο, τη λύση στο συγκεκριμένο πρόβλημα μπορεί να δώσει η Νορβηγία. Τα μη αναμενόμενα κέρδη που αποκόμισε από την άνοδο των τιμών των ενεργειακών προϊόντων, λόγω της ενεργειακής κρίσης (το ένα τρίτο των έμμεσων κερδών της Νορβηγίας από τον πόλεμο στην Ουκρανία ανέρχεται σε $ 50 δις), της δίνει τη δυνατότητα να μπορεί να τα αξιοποιήσει με άνεση στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, στοχεύοντας στη χρηματοδότηση «πράσινων» επενδύσεων, ακόμα και σε αναπτυσσόμενων χωρών. Μάλιστα, έχει αναφερθεί πως το επίπεδο των κεφαλαίων που μπορεί να διαθέσει αρκούν για να υλοποιήσει ένα «Σχέδιο Μάρσαλ νούμερο 2» για την ενεργειακή μετάβαση.
Για να αντιληφθούμε το μέγεθος του κέρδους που είχε από την ενεργειακή κρίση ως παραγωγός και εξαγωγέας ορυκτών και ενέργειας, τις προηγούμενες δύο δεκαετίες η καθαρή ταμειακή ροή της Νορβηγίας από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου άγγιζε συνήθως περίπου τα $ 30 δις ετησίως, ενώ το 2022 ενισχύθηκε στα $ 130 δις. Για το 2023, η Νορβηγία θα έχει αποκομίσει κέρδη περίπου $ 150 δις πάνω από το κανονικό, με την ενίσχυση να προέρχεται από τις αυξανόμενες τιμές για τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας της.
Εάν η χώρα δεσμευόταν να αναλάβει επενδύσεις χαμηλών εκπομπών άνθρακα στην αγορά κεφαλαίων στον αναπτυσσόμενο κόσμο, θα μπορούσε εύλογα να αξιοποιήσει τις μισές ξένες ετήσιες επενδύσεις που χρειάζονται απεγνωσμένα αυτές οι χώρες. Από αυτό και μόνο αντιλαμβανόμαστε πόσο σημαντική θα ήταν η συμβολή της Νορβηγίας στην «πράσινη» μετάβαση διεθνώς. Εννοείται πως οι αν πραγματοποιήσει αυτές τις επενδύσεις θα έχει δυνητικά μεγάλη επιρροή διεθνώς και εντυπωσιακά κέρδη, ωστόσο ενέχουν κίνδυνοι, τουλάχιστον σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο ορίζονται, μέχρι, δηλαδή, να φανεί το κέρδος. Αυτό διότι η άνοδος στα έσοδά της προήλθε σχεδόν αποκλειστικά από τις εξαγωγές άνθρακα και άλλων ορυκτών.
Σε αυτό το δυσμενές και ευάλωτο οικονομικό περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί παγκοσμίως, εξαιτίας των εξελίξεων των τελευταίων ετών, αλλά και των λάθος και επιπόλαιων επιλογών που έκαναν οι ηγεσίες των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής (κυρίως των ανεπτυγμένων χωρών) φαίνεται πως θα παρατείνει την κλιματική κρίση. Παράλληλα, η έλλειψη συντονισμού στη δράση για την καταπολέμηση των περιβαλλοντικών προβλημάτων κάνει ακόμα πιο απαισιόδοξο το μέλλον. Ίσως χρειάζεται κάποια χώρα, με υψηλά κεφαλαιακά διαθέσιμα, να χρειάζεται να πρωτοστατήσει για να επιταχύνει την «πράσινη» μετάβαση, που στην περίπτωσή μας είναι η Νορβηγία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Jay Powell warns inflation ‘too high’ in Jackson Hole speech, ft.com, διαθέσιμο εδώ
- Norway has a chance to transform climate finance, ft.com, διαθέσιμο εδώ
