Της Κατερίνας Σφυράκη,
Κατά την διάρκεια των τελευταίων ημερών, συναντά κανείς σε όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τίτλους ειδήσεων σχετικά με την παράνομη κατάληψη παραλιών των νησιωτικών και λοιπών παραθαλάσσιων περιοχών της Ελλάδας. Ενεργοί πολίτες ανά την Ελλάδα, διαμαρτύρονται, ξεσηκώνονται και κινητοποιούνται συλλογικά μέσω των Κινήσεων Πολιτών προκειμένου να διεκδικήσουν το αυτονόητο• ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες των τόπων τους.
Οι ατομικές και συλλογικές αυτές δράσεις αντίστασης απέναντι σε μια χρόνια εγκατεστημένη και εγκαθιδρυμένη πολιτική παραβίασης και εκμετάλλευσης και του παραμικρού δημόσιου κενού συναντώνται όλο και συχνότερα με όρους όπως «Κίνημα της πετσέτας» ή αντίστοιχα της «ξαπλώστρας» ή ακόμη και του «τάπερ».
Μια από τις σκέψεις μου πάνω στην γενικότερη στρατηγική εκμετάλλευσης των τουριστικών περιοχών την συναντώ σε μια δημόσια ανάρτηση της Ίριδας Λυκουριώτη, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ένα χρόνο πριν στον προσωπικό λογαριασμό της στο Facebook. Η ίδια σημειώνει μεταξύ άλλων: «Όχι άλλες χυδαίες (ατομικές) πισίνες και σπίτια ορυχεία στα άνυδρα νησιά του Αιγαίου και τα γεμάτα κρυστάλλινα νερά για κολύμπι, όχι άλλες κακόγουστες ομπρέλες τροπικής αισθητικής ασυναρτησίας αντί για τις ελάχιστες καλαμωτές σκιές των καλαμιώνων που καθαρίζουν τις ρεματιές εκεί που πέφτουν στη θάλασσα και χωρίζουν τα χωράφια, όχι άλλη γελοία υποτιθέμενη ξεκούραση σε ενοικιαζόμενες ξαπλώστρες, εκεί που ένα πανί σε ελεύθερη παραλία είναι αρκετό για να ξεκουράσει η ζεστή άμμος τα κουρασμένα κόκκαλα μας, όχι άλλο κοκτέιλ και φραπέ σε τιμή άγριου μεροκάματου αντί μεγάλες φθηνές διακοπές παραθερισμού με ώρες ψαρέματος σε θάλασσες που δεν έχουν διαλύσει οι τράτες, οι εξορύξεις ή η όψη των πολεμικών πλοίων».
Και πρόκειται πράγματι για ζητήματα για τα οποία πολλοί/ες προβληματιζόμαστε, καθώς όντως η όψη των νησιών αλλά και σταδιακά όλων των υπολοίπων περιοχών αλλάζει, εκμοντερνίζεται και χάνει το παλιό, παραδοσιακό στοιχείο της. Η αλλαγή αυτή είναι κατά κάποιο τρόπο αναπόφευκτη και το προσωπικό, ίσως και συλλογικό, δίλημμα που προκύπτει διαμορφώνεται ως εξής: Από την μία πλευρά, η αναδιαμόρφωση όλων των νησιών και η προώθηση ενός τουριστικού μοντέλου στο οποίο μπορούν να ανταποκριθούν κατά κύριο λόγο ευκατάστατοι οικονομικά πολίτες, με τις ακραίες τιμές τόσο για τα σετ ξαπλώστρων όσο και για την ελάχιστη κατανάλωση ανά άτομο, σίγουρα δημιουργεί μια μορφή διακοπών που ο μέσος άνθρωπος και ιδίως η μέση οικογένεια δύσκολα μπορεί να στηρίξει. Ταυτόχρονα, το ζήτημα φέρει σίγουρα και πολιτιστική χροιά. Ορισμένοι/ες από όσους/ες επιλέγουν να παραθερίσουν σε ελληνικά νησιά ενδεχομένως αναμένουν να συναντήσουν μια εικόνα φιλικότερη στους/στις επισκέπτες/τριες και σαφώς οικολογικότερη. Από την άλλη πλευρά, αναμφίβολα δεν μπορεί να ακολουθηθεί ένα μοντέλο διακοπών των δεκαετιών του ’70-’80 όπου στην εικόνα της παραλίας κυριαρχούν μονάχα ομπρέλες μπηγμένες στην άμμο και ψάθες με ψυγειάκια πικνίκ.
Όπως πάντα, άλλωστε, η αλήθεια βρίσκεται κάπου στην μέση. Αυτό που πραγματικά διεκδικούν οι Κινήσεις Πολιτών είναι ο τερματισμός της ασυδοσίας και της καταστρατήγησης στοιχειωδών δικαιωμάτων των απλών λουομένων. Όπως συχνά τα κινήματα διεκδίκησης παρεξηγούνται, αντίστοιχα και το συγκεκριμένο θεωρείται ότι εναντιώνεται εξ’ ολοκλήρου στην ύπαρξη οργανωμένων παραλιών ενώ κάτι τέτοιο θα ήταν έως και παράλογο, από το δικαίωμα του/της καθενός/μιας να απολαμβάνει τον δημόσιο χώρο όπως ακριβώς επιθυμεί, χωρίς φυσικά να περιορίζει τα δικαιώματα των υπολοίπων πολιτών, μέχρι αλλά ζητήματα όπως τις θέσεις εργασίας που δεν θα υπήρχαν σε όλες αυτές τις επιχειρήσεις, αν και η εκμετάλλευση των εργαζομένων σε πάρα πολλές από τις επιχειρήσεις Μαζικής Εστίασης είναι κοινό μυστικό.
Πέρα, λοιπόν, από την συχνή χρησιμοθηρική και κερδοσκοπική εκμετάλλευση των παραλιών από επιχειρήσεις που δεν τηρούν τα μέτρα που θεσπίζεται θεσμικά και καταλήγει αδιαμφισβήτητα στο ερώτημα του ποιοι/ες έχουν τελικά πρόσβαση στις παραλίες και πώς, γεννιέται αυτομάτως κι ένα ακόμη ερώτημα: Πόσο αντιπροσωπευτικός και δίκαιος είναι ένας τίτλος αντίστοιχος με αυτούς που αναφέρθηκαν παραπάνω όταν εξετάζει ένα κίνημα διεκδίκησης στοιχειωδών δικαιωμάτων των απλών λουομένων και παραλληλίζεται ειρωνικά με τα αντικείμενα αυτά;
Μια διαφορετική τοποθέτηση όπως «Κίνημα της ελεύθερης παραλίας» θα ήταν σίγουρα πιο αντιπροσωπευτική της κατάστασης, ενδεχομένως όμως λιγότερο δελεαστική για να καταφέρει να αποσπάσει τα συχνά προσηλωμένα βλέμματα των θεατών. Σε κάθε περίσταση, μήπως τα Μ.Μ.Ε εξυπηρετούν για άλλη μια φορά σκοπούς διαστρέβλωσης μια πράξης ουσιώδους και ουσιαστικής, βασικής για την επίλυση των διαφόρων τυχαίως λανθασμένων, αλλά και φυσικά συχνά επιτηδευμένων κινήσεων επιχειρηματιών;
