Της Κατερίνας Τσαγκαράκη,
Τον Οκτώβριο του 1861, θα αντικρίσει για πρώτη φορά το φως του ήλιου ένας σπουδαίος Νορβηγός φυσιοδίφης και εξερευνητής, ο Φρίντγιοφ Νάνσεν. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κριστιάνα, το σημερινό Όσλο και εκεί θα σπουδάσει ζωολογία και θα ασχοληθεί με έρευνες για το νευρικό σύστημα των θαλάσσιων ζώων. Τα αποτελέσματα των ερευνών του αποδείχθηκαν πολύ σημαντικά για την επιστήμη της Νευρολογίας, καθώς συνέβαλαν στη διατύπωση των μοντέρνων θεωριών της. Μάλιστα, το 1895 θα καταφέρει να φτάσει στο βορειότερο σημείο της γης, που είχε κατορθώσει να φτάσει άνθρωπος. Πριν από αυτή την αποστολή και αυτό του το κατόρθωμα, είχε διανύσει μαζί με πέντε συντρόφους του το νότιο τμήμα της Γροιλανδίας, χρησιμοποιώντας σκι και έλκηθρα. Είχε χαρακτηριστεί δικαίως ως ένας εκ των τολμηρότερων εξερευνητών του Βόρειου πόλου. Στη μετέπειτα πορεία του θα διατελέσει πρεσβευτής της Νορβηγίας στο Λονδίνο (1906-1908) και θα γίνει ο πρώτος Ύπατος Αρμοστής της Κοινωνίας των Εθνών για τους πρόσφυγες. Έκτοτε, θα αφιερωθεί στο έργο του και θα αγωνιστεί με σθένος για το δίκαιο των προσφύγων. Για την προσφορά του θα τιμηθεί το 1922 με το Νόμπελ Ειρήνης.
Όντας ειρηνιστής και ανθρωπιστής, ο Νάνσεν υπήρξε και φιλέλληνας, που βοήθησε όσο κανείς άλλος τους εκπατρισμένους Έλληνες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Με το ξέσπασμα αυτής, η ελληνική κυβέρνηση έστειλε έκκληση για βοήθεια στην Κοινωνία των Εθνών (ΚτΕ). Τότε θα έρθει στην Αθήνα ο Νάνσεν, ως πρόεδρος της φιλανθρωπικής επιτροπής της ΚτΕ. Ερχόμενος στην Ελλάδα θα πραγματοποιήσει συσκέψεις με διάφορες προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Αλέξανδρος Διομήδης, ο Νικόλαος Πολίτης κ.α. και θα προωθήσει στη Γενεύη σημαντικά ζητήματα της χώρας, κερδίζοντας την υλική και ηθική υποστήριξή της, εξασφαλίζοντας τη χορήγηση μεγάλου προσφυγικού δανείου.
Ο Νάνσεν έχοντας μελετήσει πολύ καλά την ελληνική πραγματικότητα και τις ανάγκες που είχε η χώρα, φρόντισε να οργανώσει παραρτήματα κατά των επιδημιών για την καταπολέμηση των ασθενειών της εποχής (τύφος, χολέρα), που μάστιζαν τους πρόσφυγες και δημιούργησε σταθμούς απολύμανσης για τη θεραπεία τους πριν εισέλθουν στο ελληνικό βασίλειο. Μάλιστα, διέθεσε όλο το ποσό που κέρδισε από την απονομή του Νόμπελ για την ανακούφιση των προσφύγων, καθώς οι πόροι που υπήρχαν ήταν πενιχροί. Εξίσου σημαντική και καινοτόμα, με αντίκτυπο στην Ευρώπη, ήταν η ίδρυση και χρηματοδότηση μίας πρότυπης αγροτικής σύμπραξης από πολλά χωρία της Δυτικής Θράκης και για 15.000 πρόσφυγές από την Ανατολική Θράκη. Το επίτευγμα αυτό είχε σκοπό την αυτοδιάθεση και συντήρηση των προσφύγων, καλλιεργώντας εγκαταλελειμμένες αγροτικές εκτάσεις και απέδειξε στη Ευρώπη πόσο σημαντική είναι η προσφορά των προσφύγων στη γεωργία και τη βιομηχανία μίας χώρας, καθώς αποτελούσαν δυναμικό μηχανισμό παραγωγής και ευημερίας.
Αγωνίστηκε στην Ελλάδα, αλλά και στην Τουρκία μέσα από διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων πολέμου και των αμάχων από τα στρατόπεδα εργασίας των Νεότουρκων και υπήρξε αρωγός στο διακανονισμό του προσφυγικού, με την εφαρμογή της Σύμβασης Ανταλλαγής Ελληνικών και Τούρκικων πληθυσμών, αλλά και στη θεμελίωση της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων κινητοποιώντας τη διεθνή κοινότητα να συνδράμει την Ελλάδα, για να αντιμετωπίσει την ανθρωπιστική κρίση, που ήταν άνω των δυνάμεών της. Πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή συμμετείχε, το 1920, σε μία αποστολή για τους αιχμαλώτους και φυλακισμένους πολίτες του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, που κρατούνταν ακόμα στη Ρωσία, τη Σιβηρία και την Κεντρική Ευρώπη. Επινοώντας ένα διαβατήριο, το οποίο ονομάστηκε διαβατήριο Νάνσεν και αναγνωρίστηκε από 52 χώρες, κατάφερε να επαναπατρίσει σχεδόν 2.000.000 ανθρώπους από 26 εθνικότητες και Ρώσους φυγάδες της Οκτωβριανής Επανάστασης. Κάποιοι από τους Ρώσους που επωφελήθηκαν από το διαβατήριο Νάνσεν, ήταν η χορεύτρια Άννα Πάβλοβα, ο ζωγράφος Μαρκ Σαγκάλ και οι συνθέτες Σεργκέι Ραχμάνινοφ και Ίγκορ Στραβίνσκι.
Έχοντας αφιερώσει όλη του τη ζωή στην έρευνα και στο ανθρωπιστικό έργο βοηθώντας εκατομμύρια πρόσφυγες, ο Νάνσεν θα αφήσει την τελευταία του πνοή στις 13 Μαΐου 1930 από ανακοπή καρδίας. Μετά τον θάνατό του, θα ιδρυθεί το Διεθνές Γραφείο Νάνσεν και θα καθιερωθεί ο θεσμός του «μεταλλείου Νάνσεν» για άτομα που παρέχουν υπηρεσίες στους πρόσφυγες. Στην Αθήνα υπάρχει η προτομή του στο μικρό πάρκο της λεωφόρου Βασιλέως Κωνσταντίνου, στην οδό Ριζάρη, δείγμα της ευγνωμοσύνης της χώρας για την προσφορά του μεγάλου αυτού φιλέλληνα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σκιαδάς, Ελευθέριος Γ., Ο νομπελίστας και φιλέλληνας Νορβηγός Φρίντγιοφ Νάνσεν, taathinaika.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Σωτήρχου, Ιωάννα, Φρίντγιοφ Νάνσεν -Ένας Νορβηγός ήρωας, πως βοήθησε τους εκπατρισμένους Έλληνες της Μικρασιατικής Καταστροφής, olympia.gr, Διαθέσιμο εδώ
