Του Πέτρου Κολυάρδου,
Θάνατος. Ίσως η κοινότοπη φράση «μία εικόνα χίλιες λέξεις» να μπορεί να αντιστραφεί μπροστά στην προκείμενη. Το επικείμενο τέλος και το πεπερασμένο της ανθρώπινης ύπαρξης είναι ίσως το πιο σίγουρο πράγμα πάνω σε αυτόν τον κόσμο. Ο Σωκράτης, παρότι διαποτισμένος από τη μεταφυσική πίστη, μετέτρεψε τη ζωή του σε μία προσεγμένη μελέτη θανάτου, που κοινώς μπορεί να αποδοθεί με μία μόνο λέξη. Φιλοσοφία.
Στην πλατωνική απολογία του εμφανίζεται ιδιαίτερα συγκρατημένος. Παρουσιάζεται να φεύγει από αυτή, με διαδηλωμένη πια την ευέλπιδα άγνοιά του για τη νομοτελειακή σχέση του ανθρώπου με τη ζωή. Τονίζει, όμως, κάτι πολύ σημαντικό. Παρότι δεν γνωρίζει την ουσία του θανάτου, δεν τον φοβάται. Και αυτό γιατί το να φοβάται κάποιος τον θάνατο είναι σαν να νομίζει ότι είναι σοφός, χωρίς να είναι. Αφορμώμενοι από τα προκείμενα, θα αποπειραθούμε να αφηγηθούμε μία ιστορία, που σίγουρα μπορούν να κάνουν πολλοί γιατροί.
Είναι γνωστό ότι τα νοσοκομεία λειτουργούν σε 24ωρη βάση, πράγμα που έχει ως άμεση συνέπεια την εργασία των υγειονομικών σε κυκλικά ωράρια, μέρος των οποίων είναι και οι νυχτερινές εφημερίες. Όλα τη νύχτα μοιάζουν πιο ήσυχα, χωρίς αυτό να είναι κάτι που επαναπαύει το ιατρικό προσωπικό.
Μία τυχαία νύχτα που ξεκινούσε η εφημερία ενός γιατρού, κλήθηκε να αντιμετωπίσει έναν μεσήλικα, ο οποίος βρισκόταν στα επείγοντα του νοσοκομείου με ένα «υποτιθέμενο έμφραγμα», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε το νοσηλευτικό προσωπικό. Αμέσως, ο υπεύθυνος γιατρός επισκέφθηκε τον ασθενή, αντικρίζοντάς τον σε μία καθιστή θέση στην κλίνη του, όντας εμφανώς τρομοκρατημένος. Ο σφυγμός του ήταν ταχύς και ανέπνεε γρήγορα.
Ο γιατρός έβαλε αμέσως το στηθοσκόπιό του στον θώρακα του ασθενούς για να ακροαστεί τον ρυθμό, τον τύπο του καρδιακού χτύπου και να αξιολογήσει τον ήχο των πνευμόνων. Αμέσως μετά, χωρίς να έχει εντοπίσει κάτι αξιολογήσιμο, του έκανε ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα, το οποίο έμοιαζε να εμφανίζει ριπές κοιλιακής ταχυκαρδίας, οι οποίες, όμως, ήταν δύσκολα αντιληπτές και δεν είναι λίγες εκείνες οι φορές που διαφεύγουν από τους γιατρούς.
«Κάτι δεν πάει καλά, γιατρέ», του είπε, «το καταλαβαίνω». Ο γιατρός τού επιβεβαίωσε πως ήταν όλα καλά και απέδωσε τα συμπτώματά του στο άγχος. Λίγο πριν φύγει, ο ασθενής τον κοίταξε με απόγνωση μέσα στα μάτια, σαν να ήθελε κάτι να του πει. Μόλις ο γιατρός είχε κάνει 10 βήματα από την κλίνη, ο ασθενής κατέρρευσε. Eπρόκειτο πράγματι για έμφραγμα, το οποίο, τελικά, αντιμετωπίστηκε.
Αν πρέπει να σταθούμε κάπου σε αυτήν την ιστορία, είναι στη βαθιά επίγνωση του επικείμενου θανάτου που παρουσίασε ο ασθενής. Τα παλιότερα χρόνια αυτό το αίσθημα το ονόμαζαν “angor animi”, αγωνία της ψυχής. Το “angor animi” ή νόσος του Gairdner ή στηθάγχη sine dolore είναι κάτι πολύ διαφορετικό από φόβο ή την επιθυμία για τον θάνατο. Πρόκειται για την πραγματική και σε βάθος πεποίθηση του ανθρώπου ότι στην πραγματικότητα πεθαίνει.
Αν ψάξουμε να δούμε τι πρακτικά σημαίνουν οι λέξεις, θα δούμε πως το “angor” είναι λίγο διαφορετικό από τη λέξη θυμός, είναι, δηλαδή, ένα μεγάλο άγχος που συχνά συνοδεύεται από επώδυνη συστολή και αίσθημα παλμών στην άνω κοιλιακή χώρα και το στήθος. Από την άλλη πλευρά, το “animi” σημαίνει ζωογόνο πνεύμα, πρόθεση ή ιδιοσυγκρασία.
Το “angor animi” είναι πρακτικά ένα ακόμα σύμπτωμα, ένα σύμπτωμα που εμφανίζεται συχνά σε ανθρώπους που παρουσιάζουν οξύ στεφανιαίο σύνδρομο, αλλά περιστασιακά και σε ασθενείς με άλλες παθήσεις, όπως το φαιοχρωμοκύτωμα (όγκος στη μυελώδη μοίρα των επινεφριδίων), αλλά και το σύνδρομο Irukandji, μία κατάσταση που προκύπτει από τη δηλητηρίαση από ορισμένες κυβομέδουσες.
Συνεπώς; Ποιο είναι το συμπέρασμα αυτού του άρθρου; Υπάρχει πραγματικά κάπου να καταλήξει κανείς; Μάλλον για εμένα το συμπέρασμα είναι να ακούς προσεκτικά τα μηνύματα που στέλνει ο οργανισμός σου. Κανείς δεν μπορεί να καταλάβει πλήρως το πως νιώθεις, όπως το αντιλαμβάνεσαι εσύ ο ίδιος. Ο οργανισμός μας είναι πολύ πιο δυνατός από όσο νομίζουμε και… το μόνο σίγουρο; Πρέπει να έχουμε πάντα πίστη σε αυτόν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Henry Marsh, Ή ΜΗ ΒΛΑΠΤΕΙΝ, Οξυ, Pop science, 2019
- Angor animi, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
