Της Ιωάννας Μέγα,
Η εγκληματική συμπεριφορά, όπως η βίαιη και η αντικοινωνική συμπεριφορά, παρουσιάζεται ως ένα σημαντικό κοινωνικό πρόβλημα με περίπλοκες αιτίες. Είναι γνωστό ότι πολλοί περιβαλλοντικοί, κοινωνικοί, ψυχολογικοί και γενετικοί παράγοντες σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης μιας τέτοιας παραβατικής συμπεριφοράς.
Υπάρχουν γονίδια που σχετίζονται με την εγκληματική συμπεριφορά;
Τα γονίδια δεν λειτουργούν μεμονωμένα, επομένως είναι σημαντικό να εξεταστεί το πλαίσιο στο οποίο ενεργοποιούνται τα γονίδια. Ένα υγιές κοινωνικό περιβάλλον είναι, επίσης, ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου. Οι πρώιμες αντιξοότητες και η κακοποίηση στην παιδική ηλικία έχουν αναγνωριστεί ως σημαντικοί παράγοντες κινδύνου, τόσο για νευροβιολογικά όσο και για προβλήματα συμπεριφοράς. Παρόλα αυτά, ύστερα από πολλαπλές μελέτες, οι γενετικές αναλύσεις ανακάλυψαν δύο γονίδια που σχετίζονται άμεσα με βίαιη και εγκληματική συμπεριφορά. Αυτά τα γονίδια έχει διαπιστωθεί ότι έχουν επαναλαμβανόμενο ιστορικό βίαιης συμπεριφοράς.
Οι συγκεκριμένες έρευνες απέδειξαν πως όσοι είχαν τα γονίδια αυτά παρουσίαζαν 13 φορές περισσότερες πιθανότητες να έχουν ιστορικό επαναλαμβανόμενης βίαιης συμπεριφοράς. Ωστόσο, οι συμπεριφορές, συμπεριλαμβανομένης της εγκληματικότητας, είναι το αποτέλεσμα πολύπλοκων, αμοιβαίων επιρροών αλληλεπιδράσεων μεταξύ της βιολογίας, της ψυχολογίας και του κοινωνικού περιβάλλοντος ενός ατόμου. Πολλά περισσότερα γονίδια μπορεί να εμπλέκονται στη βίαιη συμπεριφορά, ωστόσο οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι γνωστό ότι έχουν θεμελιώδη ρόλο. Ακόμα κι αν ένα άτομο έχει έναν «συνδυασμό υψηλού κινδύνου» αυτών των γονιδίων, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα το άτομο να μην διαπράξει κάποιο έγκλημα στη διάρκεια της ζωής του.
Γονίδια που σχετίζονται με βίαιη ή/και εγκληματική συμπεριφορά
- Γονίδιο MAOA: Το γονίδιο MAOA, που βρίσκεται στο χρωμόσωμα Χ, κωδικοποιεί κυρίως το ένζυμο μονοαμινοξειδάση Α, ένα σημαντικό ένζυμο που ελέγχει την ποσότητα της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Το γονίδιο MAOA είναι επίσης γνωστό ως γονίδιο πολεμιστής, καθώς μεταλλάξεις ή μη φυσιολογικές εκδοχές του γονιδίου συχνά οδηγούν σε επιθετική συμπεριφορά. Οι ελλείψεις στη δραστηριότητα ΜΑΟ-Α έχουν εντοπιστεί ότι συσχετίζονται θετικά με την επιθετική συμπεριφορά και άλλες συμπεριφορικές αλλαγές, αλλά έχει βρεθεί επίσης ότι επηρεάζεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες.
- Cadherin13 (CDH13): Το CDH13 έχει αποδειχθεί ότι σχετίζεται με κίνδυνο ανάπτυξης διαταραχής ελλειμματικής προσοχής/ υπερκινητικότητας (ADHD) μαζί με άλλες συν νοσηρότητες, όπως τη κατάχρηση ναρκωτικών, τον εθισμό στο αλκοόλ, αλλά ακόμη και διάφορες νευροαναπτυξιακές διαταραχές.
Παράγοντες σχετιζόμενοι με εγκληματική συμπεριφορά
Πέραν του γενετικού υπόβαθρου, ποικίλοι είναι οι παράγοντες που σχετίζονται με εγκληματική συμπεριφορά. Ενδεικτικά θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε μέσα σε αυτούς τη φτώχεια, τη κακή διατροφή, τα υψηλά επίπεδα κοινωνικής ανισότητας, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και την παρορμητικότητα. Επιπλέον, άλλες έρευνες υποστηρίζουν ότι και άλλα υποψήφια γονίδια εμπλέκονται στην αντικοινωνική συμπεριφορά. Οι έρευνες αυτές, επικεντρώνεται κυρίως στα γονίδια που επηρεάζουν τον τρόπο μετάδοσης και λήψης των νευρικών ερεθισμάτων στον εγκέφαλο.
Οδοί που σχετίζονται με την αντικοινωνική συμπεριφορά και κατ’ επέκταση, δυνητικά, με την εγκληματικότητα
- Ντοπαμινεργική οδός: Η ντοπαμίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που επηρεάζει τη διάθεση, τα κίνητρα και την ανταμοιβή, τη διέγερση και άλλες συμπεριφορές. Οι μειωμένες θέσεις δέσμευσης ντοπαμίνης έχουν ως αποτέλεσμα μια μειωμένη ντοπαμινεργική δραστηριότητα που συνδέεται αξιόπιστα με την παρορμητική βία. Η μειωμένη ντοπαμινεργική δραστηριότητα συχνά εμφανίζει μια προδιάθεση για χαμηλότερη λειτουργία των ντοπαμινεργικών οδών και επιθετικότητα, παρακινώντας τελικά τα άτομα να αναζητήσουν ανταμοιβές από εξωτερικές πηγές, όπως η κατάχρηση ναρκωτικών.
- Σεροτονινεργική οδός: Έρευνες αποδεικνύουν ότι η σεροτονίνη (νευροδιαβιβαστής) έχει κανονικά μια ανασταλτική δράση στον εγκέφαλο και εμπλέκεται στη ρύθμιση της συμπεριφοράς και των συναισθημάτων, στον έλεγχο των παρορμήσεων, στον ύπνο και στην όρεξη καθώς επίσης αναστέλλει και την επιθετικότητα. Η σεροτονινεργική οδός εμπλέκεται στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και η δυσλειτουργία σε αυτό το σύστημα αυξάνει την επιθετικότητα και την παρορμητικότητα. Αρκετά γονίδια που εμπλέκονται σε αυτό το μονοπάτι έχει βρεθεί ότι σχετίζονται με αντικοινωνικές συμπεριφορές όπως η παρορμητικότητα, η επιθετικότητα και η ΔΕΠΥ.
- Νοραδρενεργική οδός: Το σύστημα επινεφρίνης/ νορεπινεφρίνης, διευκολύνει τη δραστηριότητα του αυτόνομου νευρικού συστήματος και τις αντιδράσεις πάλης ή φυγής. Το νοραδρενεργικό σύστημα γενικά λειτουργεί ως κεντρικό σύστημα διέγερσης.
Αρκετές μελέτες υποδεικνύουν ότι τα συστήματα σεροτονίνης και ντοπαμίνης αλληλεπιδρούν στενά και η καταστροφή της λειτουργίας της οδού σεροτονίνης μπορεί να οδηγήσει σε απορρύθμιση του συστήματος ντοπαμίνης, που σημαίνει ότι οι λειτουργίες τους είναι αλληλένδετες.
Συνοψίζοντας, ένα μεγάλο ποσοστό της συμπεριφοράς μας όσον αφορά τη βία ή/ και την επιθετικότητα επηρεάζεται από τη βιολογία μας, κοινώς τα γονίδιά μας, αλλά και την ανατομία του εγκεφάλου μας. Παρόλα αυτά, όμως, εξίσου ζωτικής σημασίας είναι και οι περιβαλλοντικές επιρροές. Τα γονίδια εμφανίζονται μόνον ως ένας προγνωστικός παράγοντας για το εάν ένα άτομο έχει την προδιάθεση για την εμφάνιση εγκληματικότητας ή οποιασδήποτε άλλης εγκληματικής συμπεριφοράς. Επομένως, τα γονίδια από μόνα τους δεν μπορούν να κατηγορηθούν για βίαιη ή/ και εγκληματική συμπεριφορά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Two genes linked with violent crime, BBC. Διαθέσιμο εδώ
- The Criminal Behavior of Genes, Science Repository. Διαθέσιμο εδώ
- Biological explanations of criminal behavior, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
