Της Αναστασία Μπουραντά,
Οι κρίσιμοι ορυκτοί πόροι και ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει η Ελλάδα με τα δικά της κοιτάσματα ορυκτών για την κάλυψη των αναγκών της αγοράς της Ε.Ε. θεωρούνται ζωτικής σημασίας για τον «πράσινο» μετασχηματισμό. Προϋπόθεση για τη χώρα μας είναι να ξεκινήσει μια ολοκληρωμένη έρευνα που θα οδηγήσει μακροπρόθεσμα σε φιλική προς το περιβάλλον και αποδοτική ως προς τις επενδύσεις εξόρυξη αυτών των εμπορευμάτων. Η Ελλάδα απέδειξε τον ρόλο και την παρουσία της με την ένταξή της στον αναθεωρημένο κατάλογο των 34 σημαντικών και στρατηγικών ορυκτών πρώτων υλών στην Ευρώπη για το 2023.
Όπως τόνισε και σχολίασε ο Π. Τσεφέρης, Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, «με τη θέσπιση του Κανονισμού θα τεθεί επί τάπητος το δύσκολο εγχείρημα επίσπευσης της αδειοδότησης εντός των κρατών-μελών. Στο σημείο αυτό ο κανονισμός είναι αρκετά άτολμος και σε μεγάλο βαθμό μη λειτουργικός και αναποτελεσματικός αν δεν συνοδευτεί και από πρόσθετες δράσεις που θα εξασφαλίζουν την απρόσκοπτη υλοποίησή του εντός των επιμέρους κρατών-μελών». Ο ελληνικός εξορυκτικός τομέας θα μπορούσε να κινητοποιήσει επενδύσεις άνω των € 500 εκατ. στην αναδυόμενη αγορά αρκετών μέχρι τώρα αφανών ορυκτών.
Σύμφωνα με τον κ. Τσεφέρη, η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να παράγει συγκεκριμένους στρατηγικoύς ορυκτούς πόρους, αλλά και την προσαρμοστική ικανότητα να διεξάγει πιο στοχευμένη έρευνα στον τομέα αυτό. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα κοιτάσματα αυτά δεν είναι ώριμα κοιτάσματα που μπορούν να δημοπρατηθούν, αλλά μόνο ενδείξεις για περαιτέρω έρευνα.
Ειδικότερα, βωξίτης (σε πλήρη παραγωγή), αντιμόνιο (μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον τρία μη εξορυγμένα κοιτάσματα αντιμονίου), νικέλιο, κοβάλτιο (περιέχεται σε λατερίτη, αλλά δεν παράγεται από μόνο του και απαιτείται τροποποίηση της υδρομεταλλουργικής διαδικασίας), χαλκός (παραγωγή από το κοίτασμα Σκουριών), κοβάλτιο (περιλαμβάνεται σε λατερίτη αλλά δεν παράγεται από μόνος του και απαιτείται τροποποίηση της διαδικασίας υδρομεταλλουργίας από τον νέο ανάδοχο της ΛΑΡΚΟ), χαλκός (παραγωγή από το κοίτασμα Σκουριές στη Χαλκιδική με προγραμματισμένη ειδική παραγωγή υπό ορισμένες συνθήκες), μαγνησίτης (τελικά θα παραχθούν επίσης προϊόντα διπυρηνικής μαγνησίας και καυστικής μαγνησίας και πυρίμαχα σφαιρίδια, αλλά δεν θα παραχθεί μέταλλο μαγνησίου), μαγγάνιο (ιστορικά κοιτάσματα μαγγανίου υπάρχουν σε μεγάλες εκτάσεις του νομού Δράμας, άλλοτε σημαντική μεταλλευτική περιοχή της Ελλάδας) και μαγγάνιο (κοιτάσματα μαγγανίου που πρέπει να ανακατευθυνθούν για την παραγωγή ιστορικού Mn για μπαταρίες), υψηλής ποιότητας χαλαζία για την παραγωγή μεταλλικού πυριτίου (σήμερα δεν εξορύσσεται), και ορισμένες ενδείξεις εμφάνισης στοιχείων σπάνιων γαιών (REEs), κυρίως σε άλλα κοιτάσματα. Τέλος, έχουν αναφερθεί τύποι κοιτασμάτων τοπικά πλούσιοι σε βολφράμιο, τελλούριο , ρήνιο , μολυβδαίνιο, γάλλιο και γερμάνιο, κυρίως σε πανεπιστημιακές μελέτες.
Οι παράγοντες επιτυχίας για τον ελληνικό εξορυκτικό τομέα σχετίζονται με την επικαιροποίηση της Εθνικής Πολιτικής για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες και του ειδικού σχεδίου εφαρμογής, την οριστικοποίηση του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες, την τροποποίηση και επικαιροποίηση του Λατομικού Νόμου (N4512/18) και του Νόμου για την Περιβαλλοντική Αδειοδότηση (N.4014/11). N.4014/11) με στόχο την απλοποίηση και επιτάχυνση της αδειοδότησης έργων, τη μείωση της γραφειοκρατίας, την εξάλειψη της αβεβαιότητας και τελικά τη δημιουργία ενός σύγχρονου κανονιστικού πλαισίου. Υιοθέτηση ευρωπαϊκών προτύπων και κατευθυντήριων γραμμών για την αξιοποίηση των ορυκτών πόρων στην περιοχή NATURA 2000, καθώς ο προηγούμενος αποκλεισμός οδηγεί σε απώλεια πόρων και ευκαιριών, εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην έρευνα και ανάπτυξη νέων κοιτασμάτων ορυκτών πόρων και οικονομική στήριξη για τον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, “η χώρα μας κατέχει ήδη υψηλή θέση διεθνώς στην αλυσίδα αξίας με βάση τα κοιτάσματα βωξίτη, μπεντονίτη, περλίτη, λευκίτη, λαθορριπής, μικτού θειούχου μεταλλεύματος, σχιστόλιθου, μαρμάρου, υδρομαγνησίτη και αταπαρσίτη, καθώς και τα λατομεία αδρανών υλικών για κατασκευές και έργα υποδομής. Οι επιδόσεις αυτές οφείλονται επίσης στην τεχνολογία και την ικανότητα του ελληνικού εξορυκτικού τομέα.
Παλαιές εκμεταλλεύσεις και πρώιμες γεωλογικές έρευνες έχουν καταγραφεί για μαγγάνιο, αστρίους, χρώμιο, αντιμόνιο, βαρύτη και σπάνιες γαίες. Όσον αφορά τις κρίσιμες πρώτες ύλες που υπάρχουν στην Ελλάδα ειδικότερα και μπορούν να εξορύσσονται από το υπέδαφος, «η χώρα μας διαθέτει ευνοϊκό γεωλογικό περιβάλλον και ήδη πραγματοποιείται ενεργή εξόρυξη πέντε κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών που σχετίζονται με την παραγωγή χαλκού, καθώς και βωξίτη, νικελίου, κοβαλτίου, μαγνησίτη και υψηλής ποιότητας χαλαζία για την παραγωγή μετάλλου πυριτίου Η εξόρυξη μιας σημαντικής πρώτης ύλης προγραμματίζεται», τονίζει η ΕΜΕ.
Ο Κώστας Γιαζιτζόγλου, πρόεδρος του ΣΜΕ, υπογράμμισε τη θετική συμβολή του εξορυκτικού τομέα στην κοινωνικοοικονομική κατάσταση και πρόσθεσε: «ο κλάδος μας, πέρα από την οικονομική σημασία του, έχει να παίξει -κατά κοινή αποδοχή, επιτέλους- και σημαντικό γεωπολιτικό ρόλο. Συνεισφέρει στην ανάπτυξη και ενσωμάτωση τεχνολογίας και καινοτομίας στην παραγωγική διαδικασία της χώρας μας. Παίζει κρίσιμο ρόλο στην αποκέντρωση και την περιφερειακή ανάπτυξη. Και -το κυριότερο- συμμετέχει ενεργά στην ουσιαστική προστασία του περιβάλλοντος».
Λόγω της ασταθούς κατάστασης στο διεθνές εμπόριο, η Ε.Ε. επιδιώκει να είναι αυτάρκης σε ενέργεια και πρώτες ύλες. Στον δεύτερο τομέα, το παράδειγμα του γαλλίου δείχνει ότι η Ε.Ε. μπορεί πράγματι να γίνει αυτάρκης και ότι η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία.
Η Ελληνική Εταιρεία Αλουμινίου λειτουργεί το μεγαλύτερο ορυχείο βωξίτη, ορυκτό πλούσιο σε γάλλιο και αλουμίνιο, στην Ευρώπη, το οποίο βρίσκεται στον νομό της Βοιωτίας. «Μέχρι τώρα, η ΕΕ κάλυπτε το 71% των αναγκών της σε γάλλιο μέσω εισαγωγών από την Κίνα. Ωστόσο, λόγω της αστάθειας στο διεθνές εμπόριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναζητά ήδη εναλλακτικές λύσεις. Σε αυτό το σημείο έρχεται να βοηθήσει ο ελληνικός όμιλος Μυτιληναίος, πρόεδρος, διευθύνων σύμβουλος και κύριος μέτοχος της Mytilineos Holding, ιδιοκτήτριας της ελληνικής εταιρείας αλουμινίου Μυτιληναίος: “Τον Ιούλιο η Επιτροπή μας ρώτησε αν μπορούμε να παράγουμε γάλλιο. Ο Ευάγγελος Μυτιληναίος δήλωσε στην HB: “Μπορούμε να καλύψουμε τη ζήτηση για γάλλιο σε όλη την ΕΕ”», σύμφωνα με τον γερμανικό τύπο.
Το γάλλιο είναι απαραίτητο για πολλές εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας. Το γάλλιο βρίσκεται στα smartphones, στις ηλιακές κυψέλες, στα σύγχρονα αυτοκίνητα και στα τσιπ υπολογιστών. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει χαρακτηρίσει το γάλλιο ως ένα εμπόρευμα στρατηγικού χαρακτήρα. Η Μυτιληναίος λειτουργεί εδώ και τέσσερα χρόνια ένα πιλοτικό πρόγραμμα παραγωγής γαλλίου στον Άγιο Νικόλαο στην κεντρική Ελλάδα. Η Μυτιληναίος παράγει σήμερα 900.00, παρά τα αυξημένα κόστη και τον ανταγωνισμό τις Κίνας.
Τέλος, η Handelsblatt αναφέρει ότι η ζήτηση γαλλίου στην Ε.Ε. ανέρχεται σε περίπου 40 τόνους ετησίως, με την εταιρεία Μυτιληναίος να έχει τη δυνατότητα να εξορύσσει 60 τόνους. Δηλαδή, όχι απλά θα καλύπτει τη ζήτηση εγχώρια στην Ένωση, αλλά θα μπορεί να εξάγει και μια αξιοσημείωτη ποσότητα σε άλλες οικονομίες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο κρυμμένος θησαυρός των σπάνιων γαιών της Ελλάδας, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Η Ελλάδα μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της ΕΕ σε γάλλιο», naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η Ελλάδα στην πρώτη γραμμή της καινοτομίας στον Τομέα των Ορυκτών Πρώτων Υλών προς την Πράσινη Μετάβαση, capital.gr, διαθέσιμο εδώ
