Της Χιόνας Οικονομάκη,
Μέσα στο χρονικό της ανθρωπότητας, στη διάρκεια αυτής της μακραίωνης πορείας του ανθρώπινου είδους στον πλανήτη, η Ιστορία έχει στιγματιστεί από εμφύλιες διαμάχες, καταστροφικούς πολέμους, αντιζηλείες, δολοπλοκίες εκπορευόμενες από την αέναη ανθρώπινη φιλοδοξία, φτώχεια, επιδημίες και θανάτους. Φυσικά, υπήρξαν και περίοδοι ακμής που χαρακτηρίζονταν από οικονομική ευημερία, πνευματική και επιστημονική εξέλιξη, εκδημοκρατισμό του πολιτεύματος, συμπερίληψη και ελευθερία, χωρίς, όμως, αυτά τα αγαθά να αποτελούν κεκτημένο, κοινό, για όλους τους ανθρώπους. Η ιστορική πραγματικότητα που αφορά το παρόν και τις σύγχρονες κοινωνίες μπορεί εύλογα να αποδοθεί με την ακόλουθη φράση: «Ζούμε στην καλύτερη εποχή της ανθρώπινης ιστορίας, στην οποία θα μπορούσε κάποιος να έχει γεννηθεί και ζήσει». Η προηγηθείσα αντίληψη αποτελεί την εναρκτήρια φράση του βιβλίου του Κώστα Στούπα με τίτλο Η Επερχόμενη Αταξία: Οι πέντε παγίδες που απειλούν τις δημοκρατίες και την ευημερία της Δύσης και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Επίκεντρο.
Ο Κώστας Στούπας γεννήθηκε το 1962 στα Γιάννενα, ενώ έζησε και μεγάλωσε στη Δυτική Γερμανία. Ασχολείται, ενεργά, με τη δημοσιογραφία και την αρθρογραφία και πραγματεύεται ζητήματα που αφορούν την πολιτική, την οικονομία, καθώς και τις χρηματιστηριακές αγορές. Επιπρόσθετα, έχει διατελέσει οικονομικός συντάκτης στο μηνιαίο περιοδικό Κεφάλαιο και αρχισυντάκτης στην καθημερινή οικονομική εφημερίδα Ημερισία, ενώ, σήμερα, αρθρογραφεί στην εφημερίδα RealNews και συνεργάζεται με ιστοσελίδες οικονομικής ενημέρωσης (Capital.gr) και εβδομαδιαίες οικονομικές εφημερίδες (Κεφάλαιο). Μάλιστα, στο βιβλίο παρατίθενται αποσπάσματα από άρθρα του ιδίου, εμπλουτίζοντας τις προσλαμβάνουσες του αναγνώστη και παρέχοντάς του μία πιο σφαιρική και ενδελεχή προσέγγιση.
Το βιβλίο ξεκινά με την εισαγωγική συνειδητοποίηση πως οι πλούσιες δυτικές κοινωνίες βρίσκονται σε μία εποχή πρωτόγνωρης ευημερίας, βιώνοντας μία ακμή που έρχεται σε εντυπωσιακή αντιπαράθεση με το σκεπτικό των ανθρώπων, τις ανασφάλειες και τις ανησυχίες τους. Κατόπιν αυτών, αναδύεται ένας προβληματισμός εύλογος που αφορά το εάν η σύγχρονη πραγματικότητα συνιστά το πρώτο στάδιο μίας προοδευτικής εποχής, χαρακτηριζόμενης από άνοδο και εξελικτικές διαδικασίες, ή τον προπομπό μίας χαλεπούς περιόδου διαφθοράς που θα προηγηθεί της επερχόμενης ακμής, επιβεβαιώνοντας τον Κικέρωνα που έγραψε πως «Οι χαλεποί καιροί δημιουργούν τους δυνατούς ανθρώπους». Στο έργο αυτό, λοιπόν, επιχειρείται η ενδελεχής και επιστημονικά τεκμηριωμένη καταγραφή της κατάστασης, στην οποία έχουν περιέλθει οι σύγχρονοι δυτικοί λαοί, διανθισμένη από ιστορικά, οικονομικά και κοινωνιολογικά δεδομένα. Όλα τα παραπάνω κινούνται γύρω από τη θεμελιώδη θέση πως η Δύση αποτελεί το πιο δυναμικό τμήμα του κόσμου, που ασκεί αδιαμφισβήτητη επιρροή στις υπόλοιπες περιοχές, στις οποίες πολλά από τα δυτικά «δρώμενα» τείνουν να επαναλαμβάνονται.
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου, εξετάζονται τα αίτια γύρω από ένα φαινόμενο που μαστίζει τις δυτικές κοινωνίες, καλλιεργώντας την εχθρότητα ανάμεσα στους πολίτες. Αναλυτικότερα, οι γόνιμες ιδεολογικές αντιπαραθέσεις φαίνεται να χαρακτηρίζονται από έναν διχασμό φανατικής φύσεως, που είναι άμεσα συσχετισμένος με ένα πολιτικό δίπολο εκπορευόμενο από τη «νέα πάλη των τάξεων». Μέσα σε αυτήν τη νέα πολιτική πραγματικότητα, οι άνθρωποι χωρίζονται στους συντηρητικούς και ταυτοτικά προσδιορισμένους από τις ρίζες τους, «Κάπου», και στους «πολίτες του κόσμου», υπερμάχους της πολυπολιτισμικότητας, «Οπουδήποτε». Ο Στούπας «δανείζεται» τον εν λόγω διαχωρισμό του David Goodhart για να δώσει τη δική του κριτική ερμηνεία, υπογραμμίζοντας ότι η ταχύτητα με την οποία πορεύονται οι «Οπουδήποτε» απέχει παρασάγγας από τις εξελικτικές αλλαγές τις οποίες οι «Κάπου» δύνανται να ακολουθήσουν. Το γεγονός αυτό, οδηγεί σε μία αναπόφευκτη και υφέρπουσα οργή από το μέρος των τελευταίων, η οποία και δημιουργεί έναν διπολισμό εκμεταλλεύσιμο από επιτήδειους πολιτικούς, που με τη λαϊκιστική και προπαγανδιστική τους δράση αρέσκονται στο να υπονομεύουν την ενότητα, επωφελούμενοι από τις ταξικές συγκρούσεις.
Στο δεύτερο μέρος, γίνεται λόγος για τους θεσμούς και τα γεγονότα που συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάδειξη της Δύσης ως μία από τις ισχυρότερες δυνάμεις σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ, ταυτόχρονα, εξετάζεται η δυνητική διαχρονικότητα του φαινομένου της «κοινωνικής κινητικότητας» και οι επιδράσεις που αυτό έχει στην πολιτική και κοινωνική ζωή των πολιτών. Το τρίτο μέρος του βιβλίου αναφέρεται στην ιδιόμορφη διάβρωση που έχει υποστεί ο σύγχρονος δυτικός άνθρωπος. Μία διάβρωση που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εξελικτική ευημερία την οποία, αυτονόητα, βιώνουμε και έχει παρεισφρήσει στη συνείδηση, αλλά και την ίδια την προσωπικότητά μας, ως μία έκφανση του φιληδονισμού που δεν απέχει πολύ από τη μαλθακότητα και τον κομφορμισμό. Επιπρόσθετα, αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο ο οικονομικός κλάδος λειτούργησε συνεπικουρικά ως προς τη χειραφέτηση των γυναικών και των ομοφυλοφίλων, αποτελώντας, έτσι, το έναυσμα για κάθε είδους απελευθέρωση και αναγνώριση του δικαιωματισμού των μειονοτήτων. Οι σημαντικότατες αυτές αλλαγές βρέθηκαν στο επίκεντρο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, ωθώντας τις δύο βασικές ιδεολογικές «ομάδες» στα άκρα και ενισχύοντας ακόμα περισσότερο τα φαινόμενα του διπολισμού και της έχθρας.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, το πέμπτο μέρος του βιβλίου, στο οποίο λαμβάνει χώρα η προσέγγιση του εξεταζόμενου φαινομένου από πολύπλευρες οπτικές έγκριτων ιστορικών, που ανά τους αιώνες έχουν καταπιαστεί με το ζήτημα της ακμής και της παρακμής των πολιτισμών. Πιο συγκεκριμένα, ο σπουδαιότατος ιστορικός Πολύβιος, γεννημένος γύρω στο 200 π.Χ., είναι ένας από τους πρώτους που παρατήρησαν πως οι πολιτισμοί βιώνουν μία ακμή κυκλικού σχήματος που επαναλαμβάνεται. Οι κοινωνίες δημιουργούνται, ωριμάζουν, αναπτύσσονται, ακμάζουν κι έπειτα φθείρονται μέχρι να εξαλειφθούν. Εν συνεχεία, δίνεται έμφαση στην οπτική του ιστορικού Κάρολ Κουίγκλι, ο οποίος διακρίνει την ύπαρξη κάθε πολιτισμού σε επτά παραγωγικά στάδια, τα οποία και αναλύονται ενδελεχώς και στη συνέχεια ανανοηματοδοτούνται από τον συγγραφέα με τα κοινωνικοπολιτικά συμφραζόμενα του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού.
Το τελευταίο μέρος του βιβλίου αναφέρεται σε μία πρόσφατη, δυσμενή και καθοριστική συνθήκη: Τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Ερμηνεύοντας τη συσπείρωση των Δημοκρατιών της Δύσης και την υποστήριξή τους προς την Ουκρανία σε αντιπαραβολή με τη στήριξη των ολιγαρχικών καθεστώτων της Ανατολής υπέρ της Ρωσίας, ο συγγραφέας θα καταλήξει στον εντοπισμό του νεοαναδυόμενου ανταγωνισμού και των στρατοπέδων του.
Το βιβλίο Η Επερχόμενη Αταξία του Κώστα Στούπα αποτελεί ένα πόνημα εξαιρετικά ενδιαφέρον που οξύνει το πνεύμα των αναγνωστών κατόπιν παροχής νέων και πολυποίκιλων πληροφοριών, γόνιμης κριτικής και εξαιρετικά βοηθητικών συσχετισμών. Ο τρόπος γραφής, χαρακτηριζόμενος από μία ανεπαίσθητη, αλλά αιχμηρή ειρωνεία και ένα πολύ λεπτό, αμιγώς σατυρικό, χιούμορ διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία ενός έργου ευνόητου, εξαιρετικά ενδιαφέροντος και επιστημονικά τεκμηριωμένου. Άραγε, ο δυτικός άνθρωπος είναι σε θέση να αντιληφθεί το διακύβευμα των εν εξελίξει γεγονότων; Και αν ναι, είναι διατεθειμένος να θυσιάσει τον φιληδονισμό του στον βωμό του ανθρωπισμού; Η απάντηση βρίσκεται στην επερχόμενη περίοδο… αταξίας.
