Του Κωνσταντίνου Γκότση,
Σάββατο 9 με Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου πρόκειται να διεξαχθεί η Δ.Ε.Θ., με τα νέα μέτρα και τις παροχές που αναμένετε να εξαγγείλει ο Πρωθυπουργός να είναι ελάχιστα. Ουσιαστικά, «η περίοδος χάριτος», ήδη, τελειώνει και τα «λουριά» πρόκειται να σφίξουν (επιτέλους!) για την Κυβέρνηση.
Όσο και αν ακούγεται συνεχώς πως είμαστε εκτός κινδύνου, έχοντας αφήσει πίσω μας την υπερδεκαετή κρίση χρέους, και ότι τα δημοσιονομικά μας έχουν εξομαλυνθεί σημαντικά (γεγονός που, εν μέρει, ισχύει), το υπερβολικά υψηλό χρέος που διαμόρφωσε η προηγούμενη Κυβέρνηση, εκμεταλλευόμενη την άρση των δημοσιονομικών κανόνων της Ε.Ε. και τον υψηλό πληθωρισμό (που ευνοεί βραχυπρόθεσμα τα δημοσιονομικά, ειδικά αν μεγάλο μέρος των φορολογικών εσόδων προέρχεται από έμμεσους φόρους, π.χ. Φ.Π.Α., που στην περίπτωση της Ελλάδος συμβαίνει), κάνει τα δημοσιονομικά μας ιδιαίτερα ευάλωτα σε αναταράξεις και κρίσεις, όπως αυτή που παρουσιάζεται στην αγορά ομολόγων την τρέχουσα περίοδο.
Ουσιαστικά, η μέχρι τώρα βελτίωση των δημοσιονομικών της Ελλάδας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εντυπωσιακή ανάπτυξη που καταγράφηκε την προηγούμενη περίοδο, στηριζόμενη σε κάποιες ορθές μεταρρυθμίσεις, στην αύξηση των επενδύσεων, τον πληθωρισμό, το Ταμείο Ανάκαμψης, καθώς και τα ισχυρά περιθώρια επέκτασης μετά την υπερδεκαετή κρίση. Τα παραπάνω ενίσχυσαν σημαντικά το Α.Ε.Π. της εγχώριας οικονομίας, συμπιέζοντας τον δείκτη χρέους προς Α.Ε.Π., ένα βασικό μέτρο βιωσιμότητας τους χρέους.
Ειδικότερα, μετά την εκ νέου αύξηση του δημόσιο χρέους (Κ.Δ.) στο α’ τρίμηνο του κατά € 4,4 δις, διαμορφώθηκε στα € 404,68 δις (από τα € 365 δις το 2019), μέγεθος ρεκόρ! Τα € 71,38 δις αφορούν βραχυπρόθεσμο χρέος (μέχρι 1 έτος), το οποίο παρουσίασε μεγάλη αύξηση σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο, τα € 48,2 δις το μεσοπρόθεσμο χρέος (1 με 5 έτη), το οποίο και αυτό σημείωσε σημαντική αύξηση, και τα € 285 δις το μακροπρόθεσμο χρέος, το οποίο παρουσίασε μείωση, κυρίως λόγω των πρόωρων αποπληρωμών προς τον ESM, τον EFSF και τις χώρες της Ευρωζώνης.
Επιπλέον, το ύψος του δημόσιου χρέους ξεπερνά κατά € 9,7 δις τον ετήσιο στόχο του Υπουργείου Οικονομικών, το οποίο, σε συνδυασμό με τον στόχο για ελάχιστο πρωτογενές πλεόνασμα 0,7% φέτος, περιορίζει υπερβολικά τον δημοσιονομικό χώρο της Κυβέρνησης, κάνοντας σχεδόν αδύνατη την παροχή νέων, γενναιόδωρων μέτρων στήριξης.
Βασικό στόχος του Ο.Δ.ΔΗ.Χ. είναι να διατηρήσει το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης, το οποίο δεν περιλαμβάνει το ενδοκυβερνητικό χρέος (δηλαδή τις συμφωνίες repos –συμβόλαια επαναγοράς τίτλων σταθερού εισοδήματος– μεταξύ Ο.Δ.ΔΗ.Χ. και φορέων της Γενικής Κυβέρνησης, τα κέρματα και τις επενδύσεις δημοσίων φορέων σε ομόλογα), στα € 355-360 δις για το 2023 και 2024, ώστε ο δείκτης χρέους προς Α.Ε.Π. να συνεχίσει την καθοδική τροχιά. Η αβεβαιότητα της επίτευξης του παραπάνω στόχου, η οποία εντείνεται όσο οξύνονται και οι τριγμοί στις αγορές ομολόγων διεθνώς, αποτελεί και έναν από τους λόγους καθυστέρησης της ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας από αρκετούς διεθνείς οίκους αξιολόγησης και ειδικά τους επίσημους (S&P, DBRS, Moody’s και Fitch). Μπορεί η τροχοπέδη του πολιτικού κινδύνου να εξαλείφθηκε μετά τις Εκλογές του Ιουνίου, ωστόσο η Ελλάδα πρέπει να υποδείξει τόσο δημοσιονομική υπευθυνότητα το επόμενο δύσκολο διάστημα όσο και ανθεκτικότητα στην ανάπτυξή της, ακόμα και αν επέλθουν οι αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής μας ικανότητας και από τους υπόλοιπους οίκους.
Έτσι, λοιπόν, σύμφωνα με κυβερνητικά στελέχη, αν αποφασιστούν νέα μέτρα στήριξης, θα είναι περιορισμένα, σε μία ή λίγες δόσεις και ποσοτικοποιημένα. Ήδη από την προηγούμενη χρονιά αναμενόταν πως τα περιθώρια για έκτακτες, αλλά και νέες μόνιμες δαπάνες θα είναι υπερβολικά στενά, ιδιαίτερα από το 2024 και έπειτα, όταν θα πρέπει το πρωτογενές πλεόνασμα που θα καταγράφουμε να ξεπερνά το 2%, για να συμμορφωθούμε με τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε. Παρ’ ότι αυτό ήταν κάτι δεδομένο καιρό τώρα για την Κυβέρνηση, δεν προσάρμοσε κατάλληλα την (οικονομική) πολιτική της, δηλαδή να γίνει δημοσιονομικά πιο συντηρητική, τους προηγούμενους μήνες. Οι στηρίξεις, αντί για οριζόντιες, θα έπρεπε εξαρχής να είναι πιο στοχευμένες για τους πιο ευάλωτους και με κριτήρια κατανάλωσης, ειδικά όσον φορά τις επιδοτήσεις στο ρεύμα.
Το μόνο θετικό, έως τώρα, είναι πως τα φορολογικά έσοδα των τελευταίων μηνών φαίνεται να ξεπέρασαν σημαντικά τον στόχο του Υπουργείου Οικονομικών, χωρίς αυτό να σημαίνει πως πρέπει να υπάρξει επανάπαυση. Σε περίπτωση απρόσμενης διακύμανσης των τιμών της ενέργειας, γεγονός που αναμένεται από πολλούς φέτος τον χειμώνα, θα επηρεαστούν τα λειτουργικά έσοδα του κράτους, τα οποία πρέπει να καλύψουν και τη χρηματοδότηση του πρόσφατου συμπληρωματικού προϋπολογισμού € 700 εκατ. (Market Pass, Youth Pass, αύξηση του μισθολογίου των μελών ΔΕΠ, Αυτοδιοικητικές Εκλογές, πρόσθετες δαπάνες στην Υγεία και πρόσθετες δαπάνες σε φορείς της Γενικής Κυβέρνησης λόγω πληθωρισμού). Παράλληλα, οι ενδείξεις για μείωση των εσόδων των επιχειρήσεων, όπως παρουσιάστηκε το β’ τρίμηνο του έτους βάσει των δηλώσεων Φ.Π.Α., πιθανόν να περιορίσει κι άλλο τα έσοδα. Η πτώση της οικονομικής δραστηριότητας που αναμένεται μέσα στο επόμενο διάστημα στην Ευρωζώνη είναι πολύ εύκολο να συμπαρασύρει και την ελληνική αγορά. Μόνο λόγω της ύπαρξης αβεβαιότητας, το κοινό μπορεί να μειώσει την κατανάλωσή του, παράγοντας που ενδεχομένως να επηρεάσει τα λειτουργικά έσοδα πολλών επιχειρήσεων.
Σίγουρα, πάντως, οι ενισχύσεις για τους επόμενους μήνες θα είναι αρκετά λιγότερες από αυτές που πιθανόν να περιμένει ο κόσμος, στηριζόμενος στη μέχρι τώρα πολιτική της Κυβέρνησης, ακόμα και αν παρουσιαστούν νέες μεγάλες ανατιμήσεις σε διάφορα (βασικά) αγαθά. Τέλος, λοιπόν, στην πολιτική των πολλών επιδομάτων… με την οικονομία και ιδιαίτερα τα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα να είναι εκτεθειμένα στις οικονομικές επιπτώσεις ακραίων καιρικών συνθηκών, που θα προκαλέσουν ζημιές, ανάγκη για μεγαλύτερη κατανάλωση ενέργειας και ανατιμήσεις σε αγαθά. Προφανώς, θα υπάρξει στήριξη, αλλά θα είναι σημαντικά περιορισμένη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δημόσιο χρέος: Πώς εκτινάχθηκε στο ύψος – ρεκόρ των 404,68 δισ. ευρώ, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- Χαμηλά οι προσδοκίες για νέες παροχές τον Σεπτέμβριο, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κατατέθηκε ο συμπληρωματικός προϋπολογισμός 700 εκατ. ευρώ από το υπ. Οικονομικών, capital.gr, διαθέσιμο εδώ
