Της Γιώτας Κασάπη,
Το ημερολόγιο έδειχνε 8 Ιανουαρίου του 1918, όταν ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Woodrow Wilson, εισήγαγε στην ομιλία του τα 14 σημεία, δίνοντας πνοή στην Κοινωνία των Εθνών και γεννώντας αυτό που σήμερα αποκαλούμε «διεθνή οργανισμό». Αν και ο πυρήνας είχε ήδη ξεκινήσει να σχηματίζεται στο συνέδριο της Βιέννης σχεδόν έναν αιώνα πίσω, ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος είχε εξουθενώσει τόσο τη παγκόσμια σφαίρα, που η δημιουργία ενός φορέα, ο οποίος θα προωθούσε τη διεθνή συνεργασία και την επίλυση των προβλημάτων χωρίς συγκρούσεις, θεωρούταν πλέον απαραίτητη και έτοιμη να λάβει σάρκα και οστά. Επομένως, ο στόχος ήταν ένας: η παγκόσμια ειρήνη και ανάπτυξη.
Αν και αυτός ποτέ δεν επιτεύχθηκε, όπως φάνηκε με το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, άνοιξε ο δρόμος για τη γενική αναδιαμόρφωση της παγκόσμιας τάξης. Σήμερα, οι διεθνείς αυτοί φορείς που πρεσβεύουν τη διεθνή ενότητα, μπορούν και παρεμβαίνουν στη διεθνή πολιτική και έχουν συμβάλλει αποτελεσματικά στην προστασία και ενίσχυση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Αν και η συμβολή τους είναι αδιαμφισβήτητη, υπάρχουν αρκετά ερωτηματικά. Το μεγαλύτερο βρίσκεται στο αν, και σε τι βαθμό, έχουν πετύχει τον σκοπό τους.
Χρειάστηκε να πραγματοποιηθεί η Διάσκεψη του Σαν Φρανσίσκο, με την οποία ιδρύθηκε ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, για να αποκτήσουν οι διεθνείς οργανισμοί τη δυναμική που έχουν και να βάλουν πλώρη για το «κυνήγι» της ειρήνης. Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφερθεί πως υπάρχουν και διεθνείς οργανισμοί που δεν περιορίζονται στην επίλυση συγκρούσεων και τη πολιτική, αλλά αφορούν την υγεία, τον πολιτισμό, την οικονομία ή το περιβάλλον. Όλοι έχουν, παρόλα αυτά, ως σκοπό τη δημιουργία ενός καλύτερου αύριο. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών είναι ο σημαντικότερος εξ’ αυτών, ενώ η UNESCO, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ή η Παγκόσμια Τράπεζα συνδέονται άρρηκτα με εκείνον ή και υπάγονται σε αυτόν. Τη διεθνή σκηνή έχει επηρεάσει και το ΝΑΤΟ ή ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, ενώ δεκάδες άλλοι έχουν γκρεμίσει τα σύνορα ενώνοντας τα έθνη. Έχοντας πλέον νομική προσωπικότητα και παρεμβατικό χαρακτήρα, μπόρεσαν και μπορούν να επιφέρουν αποτελεσματικές μεταρρυθμίσεις.
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές δεν ήταν, ούτε και είναι μια εύκολη υπόθεση. Σε μια εποχή που κάποια προνόμια θεωρούνται δεδομένα, είναι σημαντικό να υπενθυμίζεται πως κάθε δικαίωμα και μικρή πρόοδος είναι αποτέλεσμα χρόνιων αγώνων που σε συνδυασμό με τη κυρωτική δύναμη των διεθνών οργανισμών μπόρεσαν να κάνουν τον κόσμο ένα καλύτερο μέρος για την ανθρωπότητα και να ενισχύσουν το διεθνές δίκαιο. Ξεκινώντας με τον Χάρτη Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, ισχυροποιήθηκαν ή και εισήχθησαν ανθρώπινες ελευθερίες, ενώ στον τομέα των διεθνών συγκρούσεων, οι διεθνείς οργανισμοί έχουν δραστηριοποιηθεί σε πολλές περιοχές που ταλανίστηκαν από τον πόλεμο με την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και με συνεχείς παρεμβάσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί και η θέσπιση του Παγκόσμιου Προγράμματος Τροφίμων, που παρείχε αγαθά σε θύματα φυσικών καταστροφών και πολέμων. Παρά την ύπαρξη περίπου 800 εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν στη φτώχεια και τη λιμοκτονία, ο θεσμός αυτός μείωσε τον γενικό αριθμό κατά 100 εκατομμύρια την τελευταία δεκαετία.
Επιπρόσθετα, με τις διεθνείς συνδιασκέψεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τα δικαιώματα των γυναικών, έχουν επέλθει αλλαγές σε θέματα που σχετίζονται με το φύλο, την εργασία, την οικογένεια κ.α., ενώ κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID-19, ο ίδιος οργανισμός έδωσε κατευθυντήριες γραμμές για την αντιμετώπιση του ιού. Πρωτοβουλίες ελήφθησαν και για τη κλιματική αλλαγή και την βιώσιμη ανάπτυξη με την Συμφωνία του Παρισιού αλλά και με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Οι εισηγήσεις και οι έμπρακτες προσπάθειες είναι πολλές, μα δεν είναι αρκετές για να αφανίσουν τελείως τα προβλήματα. Η βραχυπρόθεσμη φύση των λύσεων ενισχύει τη σκέψη πως η επίτευξη της ειρήνης και της δικαιοσύνης με διάρκεια είναι απίθανη. Η αποτελεσματικότητά των διεθνών οργανισμών είναι αντικείμενο ενός μεγάλου και πολύπλοκου debate. Η απάντηση στο αν έχουν καταφέρει να πετύχουν τον στόχο τους είναι διαφορετική για τον καθένα. Λαμβάνοντας, ωστόσο, υπόψιν την σύγχρονη διεθνή πραγματικότητα, ενώ τα επιτεύγματα όλων των διεθνών οργανισμών είναι σημαντικά και έχουν επιφέρει την πρόοδο σε πολλούς τομείς, οι διεθνείς οργανισμοί είναι ακόμα πολύ μακριά από το να πετύχουν τον στόχο τους. Σαφώς, τα βήματα που έχουν παρθεί είναι ζωτικής σημασίας για θέματα που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον φεμινισμό, τις μειονοτικές ομάδες, τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και την οικονομική συνεργασία, μα όσο υπάρχουν ο πόλεμος και η αδικία, η παγκόσμια ειρήνη και συνεργασία φαντάζει ένα μακρινό όνειρο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The League of Nations, History, διαθέσιμο εδώ
- International Organization, National Geographic, διαθέσιμο εδώ
- 10 Memorable Moments in United Nations History, History, διαθέσιμο εδώ
- Why was NATO founded?, NATO, διαθέσιμο εδώ
