Της Ναταλίας Ατζέμογλου,
Με αφορμή τον πρόσφατο θάνατο της Μαριάννας Βαρδινογιάννη (24/07/2023) Προέδρου του Σωματείου «ΕΛΠΙΔΑ – Σύλλογος φίλων παιδιών με καρκίνο», το οποίο μάχονταν για τη βελτίωση της ψυχοσωματικής υγείας καρκινοπαθών παιδιών και τη δημιουργία μιας ευρύτερης τράπεζας δειγμάτων μυελού των οστών στην Ελλάδα, αξίζει να αναφερθούμε στα οφέλη και στην διαδικασία της δωρεάς μυελού των οστών.
Κάθε πέντε λεπτά παγκοσμίως, ένας συνάνθρωπος μας, μεταξύ αυτών και πολλά παιδιά, μαθαίνει ότι πάσχει από κάποια μορφή καρκίνου, όπως η λευχαιμία. Για ανθρώπους που πάσχουν από τέτοιες μορφές κακοηθειών, όπως τα λεμφώματα και οι λευχαιμίες, η μεταμόσχευση μυελού των οστών αποτελεί τη μοναδική θεραπευτική επιλογή. Τα στατιστικά στοιχεία υποδεικνύουν ότι μόνο το 25% των ασθενών βρίσκουν συμβατό δότη από το συγγενικό τους περιβάλλον. Αντίθετα, αν η Ελλάδα διέθετε 150.000 δότες οι πιθανότητες να βρεθεί συμβατός δότης για έναν Έλληνα ασθενή θα ήταν είναι 60%-80%, λόγω της γενετικής ομοιότητας μεταξύ των ομοεθνών. Η ραγδαία αύξηση της πιθανότητας επιβίωσης ενός συνανθρώπου μας, μέσω της διεύρυνσης της τράπεζας μυελού των οστών, τονίζει την αναγκαιότητα συνεισφοράς του καθενός από εμάς.
Αρχικά, αξίζει να διευκρινιστεί ότι ο μυελός των οστών δεν έχει σχέση με τον νωτιαίο μυελό, ο οποίος βρίσκεται στον νωτιαίο σωλήνα της σπονδυλικής στήλης και είναι ιστός του νευρικού συστήματος, που σχετίζεται με νευρικές λειτουργίες. Αντίθετα, είναι ο ρευστός ιστός που βρίσκεται μέσα στα οστά και περιέχει αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα, δηλαδή τις πρόδρομες μορφές των λευκών αιμοσφαιρίων, των ερυθρών αιμοσφαιρίων και των αιμοπεταλίων, που κυκλοφορούν στο αίμα. Αν ο μυελός των οστών δεν είναι επαρκής, έχει καταστραφεί ή έχει διηθηθεί από κακοήθη (καρκινικά) κύτταρα, εκδηλώνονται σοβαρότατα αιματολογικά νοσήματα, όπως λευχαιμία, μυελική απλασία κ.ά.
Τα νοσήματα αυτά αντιμετωπίζονται μεν με διάφορα φαρμακευτικά σχήματα, αλλά πολλές φορές η μόνη θεραπεία τους, ιδίως στα τελικά στάδια, είναι η μεταμόσχευση. Σε αυτή την περίπτωση, γίνεται αντικατάσταση του πάσχοντος μυελού με μυελό που θα δημιουργηθεί στον οργανισμό του ασθενούς αν του μεταμοσχευθούν αρχέγονα αιμοποιητικά κύτταρα από συμβατό και υγιή δότη. Το προϊόν που συλλέγεται από τον μυελό ή το περιφερικό αίμα του δότη υφίσταται επεξεργασία. Το τελικό μόσχευμα από αιμοποιητικά κύτταρα χορηγείται στον ασθενή με ενδοφλέβια έγχυση (σαν μετάγγιση αίματος).
Η διαδικασία για να γίνει ο καθένας από εμάς δωρητής μυελού των οστών είναι απλή και μη επίπονη. Αρχικά, ο κάθε υποψήφιος οφείλει να έχει συμπληρώσει τα 18 έτη, ενώ να μην ξεπερνάει το 45ο έτος της ηλικίας του, να έχει καλή κατάσταση υγείας (η επιβεβαίωση της κατάστασης υγείας γίνεται με πλήρεις ιατρικές εξετάσεις σε περίπτωση συμβατότητας σε δεύτερο χρόνο) και θέληση να βοηθήσει τον συνάνθρωπο. Στη συνέχεια, ο ενδιαφερόμενος συμπληρώνει μια αίτηση με τα στοιχεία επικοινωνίας του και ένα σύντομο ιατρικό ιστορικό. Ύστερα, δίνει δείγμα σάλιου σε μία μπατονέτα. Η αίτηση ενδιαφέροντος μαζί με την μπατονέτα έχουν έναν μοναδικό ατομικό κωδικό για κάθε δωρητή και αποστέλλονται σε κάποιο από τα συνεργαζόμενα κέντρα προς ανάλυση του δείγματος για εύρεση συμβατότητας, η οποία είναι πολύ σπάνια.
Εάν ο εθελοντής δότης βρεθεί συμβατός, η διαδικασία λήψης του μοσχεύματος έχει δύο κατηγορίες ανάλογα με την πηγή των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων. Αν η πηγή των αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων είναι ο μυελός των οστών, τότε η λήψη τους γίνεται σε χειρουργείο από ειδικούς αιματολόγους με παρακέντηση στα οστά της λεκάνης. Η επέμβαση γίνεται υπό γενική ή ραχιαία αναισθησία. Το ποσό του μυελού που συλλέγεται αποτελεί περίπου το 5% του συνόλου του μυελού του δότη και αναγεννάται γρήγορα, χωρίς να επηρεάζεται η γενική κατάστασή του.
Ο δότης επιστρέφει στο σπίτι του την επομένη της λήψης και το μόνο σύμπτωμα που παρουσιάζει είναι ένας ελαφρύς πόνος στο σημείο της παρακέντησης. Αν χρησιμοποιηθούν κύτταρα περιφερικού αίματος, τότε η διαδικασία της λήψης κυττάρων είναι παρόμοια με μια απλή αιμοδοσία. Λίγες μέρες πριν από την αιμοληψία, χορηγούνται στον δότη ειδικοί αυξητικοί παράγοντες, που έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση των προγονικών αιμοποιητικών κυττάρων. Στη συνέχεια, πραγματοποιείται λευκαφαίρεση, κατά την οποία τα προαναφερθέντα κύτταρα διαχωρίζονται από τα υπόλοιπα κύτταρα του αίματος, με τη βοήθεια ενός μηχανήματος που συνδέεται με τον δότη με δύο φλέβες στους αγκώνες.
Το αίμα αναρροφάται από το μηχάνημα με συνεχόμενο τρόπο, φυγοκεντρείται, διαχωρίζονται τα κύτταρα που χρειάζονται, ενώ το υπόλοιπο αίμα επιστρέφει πίσω στον δότη. Με απλά λόγια, συλλέγουμε αίμα από το ένα χέρι του δότη, κρατάμε τα κύτταρα που χρειαζόμαστε και, στη συνέχεια, το αίμα επιστρέφει από το άλλο χέρι στον δότη. Αξίζει να επισημανθεί ότι η παρακέντηση δεν είναι μέθοδος ρουτίνας, αλλά εφαρμόζεται μόνο σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις πραγματοποιείται η συλλογή κυττάρων από το περιφερικό αίμα και ύστερα από το πέρας της οποίας ο δότης είναι ικανός να επιστρέψει κανονικά στο σπίτι του, χωρίς ανάγκη παραμονής στο νοσοκομείο.
Συμπερασματικά, έχοντας ενημερωθεί για την αξία της δωρεάς μυελού των οστών καθένας από εμάς μπορεί είτε στο πλαίσιο κάποιας εθελοντικής δράσης οργανωμένης συλλογής δειγμάτων είτε από το ίδιο του το σπίτι χωρίς οικονομική επιβάρυνση μέσω επικοινωνίας με κάποιο φορέα συλλογής δειγμάτων να δώσει μυελό των οστών, που θα αποτελέσει ένα «δώρο ζωής» για τον συνάνθρωπο!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Structural organization of the bone marrow and its role in hematopoiesis, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- Η δωρεά μυελού των οστών- Χάρισε ζωή, xarise zoi. Διαθέσιμο εδώ
- Γίνομαι δότης μυελού, Φλόγα. Διαθέσιμο εδώ
- Δωρεά Μυελού των Οστών: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε, Bloode. Διαθέσιμο εδώ
- Γίνε δότης μυελού των οστών, Υπουργείο Υγείας. Διαθέσιμο εδώ
