Του Λάμπρου Κουρή,
Σε αυτό το άρθρο, θα επικεντρωθούμε στον πρώτο βασιλιά της Αγγλίας, προερχόμενο εκτός Βρετανίας, και στη δράση του. Πριν, όμως, περιγράφουν τα τεκταινόμενα της βασιλείας του, πρέπει να ειπωθούν κάποια στοιχεία για τον ίδιο και την κατάσταση πριν από την ενθρόνισή του.
Ο William ήταν δούκας της Νορμανδίας, περιοχής στη βόρεια Γαλλία, παραχωρημένης από το γαλλικό στέμμα σε Σκανδιναβούς εποίκους. Πατέρας του ήταν ο Robert, γνωστός και ως ο Διάβολος της Νορμανδίας, και μητέρα του η κόρη ενός βυρσοδέψη. Λόγω της μητέρας του, πήρε το προσωνύμιο «Νόθος».
Αφού καταγράφηκε η καταγωγή του William, τώρα οφείλουμε να αναφέρουμε τι οδήγησε στη βασιλεία του. Για αρχή, ας πάμε στην Αγγλία της δεκαετίας του 970. Τότε είχε αρχίσει ένα νέο κύμα επιδρομών από τη Σκανδιναβία. Ο βασιλιάς Ethelred, βασιλιάς από το 978, αναγκάστηκε να πληρώσει φόρο υποτελείας στους εισβολείς, το γνωστό Danegeld. Η Αγγλία είχε μεγάλο αριθμό κατοίκων με δανέζικη καταγωγή και διατηρούσε σχέσεις με τη Νορμανδία, περιοχή εποικισμού Σκανδιναβών, η οποία είναι και στην απέναντι ακτή. Το 1002 παντρεύεται την Emma, κόρη του κόμη Richard I, αλλά το 1016 τον διώχνει ο βασιλιάς της Δανίας Knud den Store (για περισσότερα για αυτόν τον βασιλιά, δείτε το άρθρο για τους Δανούς βασιλιάδες). Η Emma επέστρεψε στην Αγγλία και παντρεύτηκε τον Knud. Μέχρι το 1042, οι γιοί του βασιλιά είχαν πεθάνει χωρίς να αφήσουν διαδόχους.
Έτσι, ο Godwyne, ο ισχυρότερος Άγγλος κόμης της εποχής, προετοίμασε το έδαφος για την επιστροφή του νόμιμου διαδόχου Edward. Ο τελευταίος είχε περάσει τη ζωή του στη Νορμανδία και το 1045 παντρεύτηκε την κόρη του κόμη Godwyne. Το 1053 ο Godwyne πεθαίνει. Ο Edward θα πέθαινε, όπως φαινόταν, χωρίς διάδοχο. Έτσι, το witan, αλλιώς βασιλικό συμβούλιο, μπορούσε να διαλέξει ένα κατάλληλο άτομο για το θρόνο, αν δεν υπήρχε διάδοχος. Το 1063, ο γιος του Godwyne, ο Harold, ναυάγησε στη Νορμανδία και κρατήθηκε αιχμάλωτος από τον William, μέχρι ο πρώτος να υποστηρίξει το δικαίωμα του δεύτερου στον αγγλικό θρόνο. Η υπόσχεση του Harold αναιρέθηκε με τη δικαιολογία ότι αυτή δόθηκε υπό πίεση. Αυτή ήταν η αφορμή για την εισβολή του William στην Αγγλία.
Στις 5 Ιανουαρίου του 1066 πέθανε ο Edward και το συμβούλιο εξέλεξε τον Harold για βασιλιά. Την ίδια χρονιά, ο Harald Hardrada επιτέθηκε στην Αγγλία, αφού είχε και αυτός δικαίωμα στον αγγλικό θρόνο. Τον υποστήριξαν Δανοί άποικοι της Αγγλίας, αλλά έχασε στις 25 Σεπτεμβρίου του 1066, στη μάχη της Γέφυρας του Στάμφορντ. Μετά από τρεις μέρες, επιτέθηκαν και οι Νορμανδοί υπό τον William. Στον νότο, δεν υπήρχε φόβος για εξέγερση, αφού ελάχιστοι ήθελαν τον William για βασιλιά. Επίσης, πολλοί Νορμανδοί βαρόνοι δεν πήγαν στην εκστρατεία, αφού η εισβολή ήταν ριψοκίνδυνη. Ενθαρρυμένος από τη νίκη στο βορρά, ο βασιλιάς της Αγγλίας δέχτηκε να αντιμετωπίσει τους Νορμανδούς στις 14 Οκτωβρίου. Στη μάχη που ακολούθησε, στο Χέιστινγκς, νικητής ήταν ο William και ο Harold νεκρός.
Μετά την κατάκτηση της Αγγλίας από τους Νορμανδούς, για το επόμενα χρόνια, ο βασιλιάς William είχε πολλή δουλειά. Αν και δεν υπήρχε, πια, κανένας δυνατός αντίπαλος, αφού ο Harold και οι περισσότεροι ευγενείς του ήταν νεκροί, δεν έλλειπαν οι εχθροί. Το 1069-1070 ξέσπασε εξέγερση στο Γιόρκσαϊρ και μια άλλη στο Μέιν της Νορμανδίας, με την υποστήριξη των βασιλιάδων της Σκωτίας και της Γαλλίας, Malcolm και Phillip I και ενός σκανδιναβικού στόλου. Το 1078, ο γιος του William, Robert, εξεγέρθηκε, οι Σκώτοι επιτέθηκαν από το βορρά και ο Γάλλος βασιλιάς ματαίωσε την εκστρατεία του Robert στη Βρετάνη. Ο William εφάρμοσε το εξής σύστημα διακυβέρνησης: διατήρησε τους αξιωματούχους του προηγούμενου βασιλιά με λίγες μόνο αλλαγές στα ανώτατα αξιώματα.
Επίσης, απομάκρυνε τον πληθυσμό από εκτεταμένες συνοικίες ώστε να χτίσει κάστρα και απαγόρευσε στους βαρόνους να χτίζουν κάστρα χωρίς την έγκριση του βασιλιά. Ακόμη, εισήγαγε το πρόστιμο murdrum. Όταν βρισκόταν ένα πτώμα, μια περιφέρεια έπρεπε να αποδείξει πως ο νεκρός ήταν Άγγλος, αλλιώς, αν οι αποδείξεις δεν ήταν αρκετές και ο θύτης ελεύθερος, το πτώμα θεωρούταν ότι ανήκε σε Νορμανδό και η περιφέρεια πλήρωνε πρόστιμο. Με τους Νορμανδούς διευρύνθηκαν οι αρμοδιότητες του σερίφη, ο οποίος τώρα μπορούσε να συλλέγει τους φόρους και να μετατρέπει το αξίωμα σε κληρονομικό. Ενώ οι Αγγλοσάξωνες είχαν μόνο ένα ταμείο στο Γουίντσεστερ, το 1100 οι Νορμανδοί βασιλιάδες είχαν τέσσερα, το ένα στη Νορμανδία. Η καγκελαρία της Αγγλίας εξέδωσε για πρώτη φορά τυποποιημένα κλητήρια θεσπίσματα. Οι Νορμανδοί δεν άλλαξαν αυτούς τους θεσμούς. Τα περισσότερα εντάλματα πριν τον William είχαν σχέση με μεταβίβαση γαιών και δικαιωμάτων, ενώ, όταν ο William έγινε βασιλιάς, εξέδιδε διαταγές ή απαγορεύσεις. Αφού οι Νορμανδοί ηγεμόνες δεν μιλούσαν αγγλικά, τα εντάλματα έπρεπε να είναι στα λατινικά. Επίσης, ο William δημιούργησε ξεχωριστά δικαστήρια για την εκκλησία.
Μια ξεχωριστή παράγραφος πρέπει να αφιερωθεί για τη φεουδαρχία. Ο William την έφερε από τη Νορμανδία, ενώ, πριν από αυτόν, υπήρχε ο θεσμός του laenland. Έμοιαζε με τη φεουδαρχία, χωρίς να έχει την παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών. Όλοι οι ελεύθεροι άντρες έπρεπε να υπηρετήσουν στο πεζικό και όσοι ανήκαν στους thegns, κατόχων 5 hides γης, όφειλαν να υπηρετήσουν στο ιππικό με τον απαραίτητο εξοπλισμό. Οι Νορμανδοί βασιλιάδες δεν είχαν καταλάβει αυτό το θεσμό και έδιναν γαίες στους υποτελείς τους, τις οποίες είχαν κατασχέσει από Άγγλους ευγενείς. Απαιτούσαν πέντε έφιππους ιππότες ή ομάδες ιπποτών σε πολλαπλάσια του πέντε. Το ιπποτικό φέουδο θεωρητικά προσέγγιζε το αγγλικό αγροτεμάχιο των 5 hides, αλλά η έκταση γης των περισσότερων Νορμανδών ιπποτών ήταν μικρότερη. Επίσης, οι ιππότες όφειλαν να υπηρετήσουν στον στρατό για δυο μήνες με δικά τους έξοδα σε καιρό πολέμου και σαράντα μέρες σε καιρό ειρήνης.
Μια ενέργεια του William, που της αξίζει μια παράγραφος, είναι το Μέγα Κτηματολόγιο. Το άλλο του όνομα είναι το Βιβλίο της Κρίσης ή Domesday Book. Το 1086, ο William έστειλε απογραφείς, οι οποίοι θα συγκέντρωναν ένορκες δηλώσεις από τους κατοίκους κάθε εκατοντάδας, σχετικά με την αξία των γαιών τους σε τρεις χρονικές περιόδους: 1) την εποχή του θανάτου του Edward του Ομολογητή, 2) όταν παραχωρήθηκε η γη και 3) κατά τη διεξαγωγή της απογραφής. Το αποτέλεσμα ήταν η καταγραφή των γαιοκατοχών και των δεσμών τους με τη μοναρχία. Με το Μέγα Κτηματολόγιο αποκαλύπτεται ότι λίγο λιγότερο από το 1/5 των γαιών ανήκαν στον βασιλιά. Όλα τα υπόλοιπα είχαν δοθεί στους υποτελείς του βασιλιά. 100 άτομα, ανάμεσά τους 98 Νορμανδοί, κατείχαν γη με αξία πάνω από 100 λίρες. Η Εκκλησία είχε το 1/4 αυτών των γαιών, αλλά υπήρχαν μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ επισκοπών και αβαείων και άλλων εκκλησιαστικών ιδρυμάτων.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί η επιρροή των Νορμανδών στην αγγλική γλώσσα. Αφού οι Νορμανδοί ήταν υποτελείς των Γάλλων, αυτό σήμαινε και επιρροή στη γλώσσα. Άρα, οι υποτελείς των Γάλλων, μαζί με τον γαλλικό τρόπο διακυβέρνησης, θα έφερναν και τη γλώσσα. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα στην αγγλική γλώσσα και αξίζει να αναφερθούν κάποια από αυτά. Το ανεπίσημο hearty welcome γίνεται το επίσημο cordial reception. Η αγελάδα είναι cow όταν ζει, και beef όταν σερβίρεται στο πιάτο. Άλλα παραδείγματα είναι η πλοήγηση (navigation), ο πόθος (desire), η καταπίεση (oppression) κ.α. Όλες αυτές οι λέξεις προήλθαν από τα λατινικά και έγιναν κομμάτι της αγγλικής γλώσσας μέσω της νορμανδικής διαλέκτου. Αυτό δείχνει πόσο επηρεάστηκε ο αγγλικός πολιτισμός από τη νορμανδοκρατία.
Αυτή ήταν η βασιλεία του William του Κατακτητή. Από εδώ και πέρα, η Αγγλία και η Γαλλία θα επηρεάσουν η μια την άλλη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- David, Nicholas (2013), Η εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου, 312-1500, Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας.
- Wheelock, Federic M. (2020), Τα Λατινικά του Wheelock, Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.
