Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Για τον Θάνο Μικρούτσικο, ακόμη και μικρή σχέση να έχει κανένας με την ελληνική μουσική, οι συστάσεις περιττεύουν. Ο διαπρεπής Έλληνας συνθέτης, μετά τον θάνατό του το 2019, συζητείται ακόμη για όλα όσα προσέφερε στη μουσική και θα συζητείται και για τουλάχιστον δεκάδες χρόνια στο μέλλον. Τα έργα του δεν είναι σημαίνοντα μόνο για τον τομέα της μουσικής, αλλά και για την ποίηση και για την κοινωνία, και δεν είναι καθόλου παράδοξο που έχουν εμπνεύσει διαφόρους συγγραφείς και προσωπικότητες να προβούν στις δικές τους αναλύσεις για τον βίο και το έργο του συνθέτη. Ένα σύνολο τέτοιων θεωρήσεων και μάλιστα όχι λιγότερων από 16 αναγνώσεις για το έργο του Θάνου Μικρούτσικου περιλαμβάνει το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα.
Πριν, όμως, αφήσουμε το βιβλίο να μας συντροφεύσει στη δημιουργική του περιήγηση, ας δούμε λίγες πληροφορίες για το ίδιο το βιβλίο. Το Θάνος Μικρούτσικος – Κυνηγώντας την Ουτοπία: 16 αναγνώσεις του έργου του κυκλοφόρησε φέτος από τις Εκδόσεις Μετρονόμος σε επιμέλεια του Ηρακλή Οικονόμου. Ο Ηρακλής Οικονόμου έχει ακολουθήσει σπουδές στη Διεθνή Πολιτική, όπου και είναι κάτοχος Διδακτορικού. Στα πλαίσια της πολιτικής επιστήμης, έχει ασχοληθεί με ζητήματα στρατιωτικοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά είναι επίσης και δεινός συντάκτης για μουσικά θέματα, καθώς έχει δημοσιεύσει άρθρα και μελέτες του σε πολλά έντυπα και διαδικτυακά μέσα, ενώ είναι και συνεπιμελητής του βιβλίου Μάνος Ελευθερίου – Μαλαματένια λόγια: Μια αυτοβιογραφική αφήγηση, μαζί με τον Σ. Αραβανή. Μαζί του, οι εξής συγγραφείς, γνωστοί από διάφορα πεδία, όπως η δημοσιογραφία, η τέχνη και η πολιτική: Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος, Σπύρος Αραβανής, Μιχάλης Γελασάκης, Μαρία Γεωργιάδου, Μάκης Γκαρτζόπουλος, Μανώλης Δαφέρμος, Τιτίκα Δημητρούλια, Δημήτρης Κουτσούμπας, Ανδρέας Μαράτος, Γιάννης Μηλιός, Αλεξάνδρα Μικρούτσικου, Γιώργος Β. Μονεμβασίτης, Φώντας Τρούσας, Γιώργος Χαρωνίτης, Θανάσης Χουλιαράς. Τον πρόλογο της έκδοσης υπογράφει η Μαρία Παπαγιάννη.
Ο πρόλογος του βιβλίου θέτει τον τόνο και για τη συνέχεια, καθώς ο Θάνος Μικρούτσικος παρουσιάζεται από ένα άτομο που τον γνώριζε προσωπικά. Η αφήγηση δίνει την εντύπωση που θα περιμέναμε να ακούσουμε για έναν τέτοιον καλλιτέχνη, ήταν μια χαρισματική προσωπικότητα και πάντα ήθελε να ζει και να δημιουργεί κάθε στιγμή, κυνηγώντας τη δική του ουτοπία. Ο πρόλογος του βιβλίου, στη συνέχεια, δια χειρός Ηρακλή Οικονόμου, εξαίρει το έργο του Μικρούτσικου σε σχέση με τη μελοποιημένη ποίηση και τα εμβληματικά τραγούδια που άφησε πίσω του, δίνοντας κι αυτός την εικόνα ενός καλλιτέχνη που δεν επαναπαυόταν στις δάφνες του, αλλά πάσχιζε συνεχώς για το κάτι παραπάνω, φέρνοντας ανανέωση στις συνθέσεις του, επιδιώκοντας σπουδαίες συνεργασίες με καλλιτέχνες της διεθνούς σκηνής και όντας ο ίδιος ένας άνθρωπος με σπάνιες γνώσεις και στοχαστικές διαθέσεις.
Η πρώτη ενότητα κειμένων αφορά το έργο του Μικρούτσικου σε σχέση με την κοινωνία. Στα πλαίσια αυτά, φιλοξενούνται τα κείμενα των Γ. Μήλιου, Δ. Κουτσούμπα, Μ. Δαφέρμου και Α. Μαράτου. Στο πρώτο κατά σειρά, ο Γιάννης Μήλιος, που είχε γνωρίσει τον Μικρούτσικο μέσα από τη συνεργασία τους, αναλύει τη συνθετική δραστηριότητά του, με έμφαση στον τρόπο με τον οποίο ο Μικρούτσικος έδινε πάντοτε έναν κοινωνικοπολιτικό τόνο στο τραγούδι του, πειραματιζόμενος συνεχώς σε ζητήματα αισθητικής και φόρμας ανάμεσα στη συμφωνική και την έντεχνη μουσική. Στη συνέχεια, το κείμενο του Δ. Κουτσούμπα αποτελεί μια αναθεωρημένη έκδοση της ομιλίας που ο ίδιος είχε εκφωνήσει τον Μάρτιο του 2018 σε συναυλία του Μικρούτσικου, στην οποία σχολιάζεται το έργο του συνθέτη μέσα από την πολιτική και ιδεολογική του διάσταση. Η ενότητα συνεχίζεται με το κείμενο του Μανώλη Δαφέρμου με τίτλο «Ο Θάνος Μικρούτσικος και η αισθητική της αντίστασης», στο οποίο πραγματοποιείται μια ανάλυση του έργου του συνθέτη, με έμφαση και στις δικές του ιδεολογικές κατευθύνσεις για την τέχνη και την κοινωνία, όπως εκφράστηκαν για παράδειγμα στη μελοποίηση έργων του Μπρεχτ. Τέλος, ο Α. Μαράτος κλείνει την ενότητα αυτή, εξετάζοντας ένα μεγάλο μέρος της δισκογραφίας του Μικρούτσικου, με έμφαση σε πολιτικούς δίσκους του.
Μετά την κοινωνία, το θέμα της επόμενης ενότητας είναι η ποίηση. Ξεκινώντας με το κείμενο της Τ. Δημητρούλια για τη σύζευξη ποίησης και μουσικής, η ενότητα αυτή περιλαμβάνει διάφορες αναλύσεις για τη μελοποιημένη ποίηση στο έργο του Μικρούτσικου. Ο Μ. Γκαρτζόπουλος αναλύει στα πλαίσια αυτά την ενασχόληση του συνθέτη με γαλλόφωνους ποιητές, σε μια σχέση που ξεκίνησε ήδη από το 1971. Στη συνέχεια, ο Θ. Χουλιαράς σχολιάζει τη μελοποίηση του Ρίτσου από τον Μικρούτσικο, εξετάζοντας τη βαθιά και ουσιαστική σχέση που δημιουργήθηκε ανάμεσα στη μουσική και τον ποιητικό λόγο, μελετώντας κυρίως τα: «Καντάτα για τη Μακρόνησο», «Η Σονάτα του Σεληνόφωτος» και «Η Επιστροφή της Ελένης». Η ενότητα έχει ακόμη δύο κείμενα: στο πρώτο, η Μ. Γεωργιάδου αναλύει τη σχέση του Μικρούτσικου με τον Άλκη Αλκαίο, ονόματα που συχνά είναι και στην κοινή μας πείρα αλληλένδετα λόγω των συνεργασιών τους και της οργανικής συνοχής ανάμεσα στη μουσική και τον ποιητικό λόγο στα τραγούδια αυτά. Στο τέλος της ενότητας, ο Σ. Αραβανής αναφέρεται σε τρεις γενιές ποιητών που μελοποιήθηκαν από τον Μικρούτσικο, επιλέγοντας ως μελέτες περίπτωσης τον Μάνο Ελευθερίου, τον Κώστα Τριπολίτη και τον Οδυσσέα Ιωάννου.
Στην τελευταία ενότητα, πραγματοποιούνται οι κυρίως αναλύσεις για τη μουσική. Την ενότητα ξεκινά ο Γ. Χαρωνίτης, με ένα ιδιαίτερα προσωπικό κείμενο αναφορικά με τις επιδράσεις της jazz και της avant-garde μουσικής στο έργο του συνθέτη. Στη συνέχεια, ο Π. Ανδριόπουλος αναλύει την εργογραφία του Μικρούτσικου, ενώ ο Γ. Μονεμβασίτης υπογράφει το κείμενο «Αναζητώντας τη μουσική απελευθέρωση», που παρουσιάζει κάποια από τα πιο πειραματικά έργα του συνθέτη. Στη συνέχεια, η Α. Μικρούτσικου, κόρη του Θάνου, υπογράφει ένα κείμενο μουσικολογικού περιεχομένου, σχολιάζοντας το πώς στο έργο του τα στοιχεία της «σοβαρής» μουσικής απελευθερώνονται από τις αυστηρές φόρμες, ώστε να παρέχουν ένα βαθιά ανθρώπινο αισθητικό αποτέλεσμα.
Στη συνέχεια, ο Φ. Τρούσας εξετάζει τη jazz σύνθεση του Θάνου Μικρούτσικου, αλλά και τις ενέργειες που ο ίδιος είχε πραγματοποιήσει για να προωθήσει τη jazz μουσική, μέσα από το Διεθνές Φεστιβάλ Πάτρας και άλλες δράσεις. Το τελευταίο κείμενο υπογράφει ο επιμελητής της έκδοσης, Η. Οικονόμου, δίνοντας μια ανάλυση για το πλούσιο έργο του Μικρούτσικου που γράφτηκε για να ακουστεί στα πλαίσια θεατρικών έργων. Το βιβλίο αποτελεί ασφαλώς μια εξαιρετική προσθήκη στις βιβλιοθήκες των ανθρώπων που ασχολούνται με την ελληνική μουσική σκηνή και θα ήθελαν να περιηγηθούν στον μελωδικό γαλαξία του Θάνου Μικρούτσικου.
