Της Καρολίνας Σόμπτσυκ,
Από την αρχή της ύπαρξής του, ο άνθρωπος επιχείρησε να ερμηνεύσει τη ζωή γύρω του από τη δημιουργία του κόσμου μέχρι τη θέση του ίδιου μέσα σε αυτόν. Πρώτα, τον ρόλο της «επιστήμης» κατείχαν η φαντασία και η πίστη. Μια αγαπημένη συνήθεια των πρώτων πιστών είναι να προσωποποιούν τα στοιχεία της φύσης και τα φυσικά και καιρικά φαινόμενα, έτσι ώστε αυτά αλληλεπιδρούν με τους ανθρώπους: τους καθοδηγούν, τους προειδοποιούν, τους δοκιμάζουν, τους επιβραβεύουν ή τους νουθετούν. Λιγότερο συχνά, τα στοιχεία αυτά, σα να ήταν άνθρωποι, αναπτύσσουν σχέσεις και φέρουν όμοια με τους τελευταίους πάθη και μικρότητες. Παράδειγμα μυθικής και εν γένει πολιτισμικής παράδοσης που βασίζεται στη λατρεία της φύσης και όλων των μερών της είναι εκείνη των λαών της Βόρειας Αμερικής. Κυρίαρχη θρησκεία αποτελεί μέχρι σήμερα ο ανιμισμός, κατά τον οποίον όλα κυριολεκτικά τα στοιχεία του σύμπαντος έχουν τη δική τους ψυχή και συνυπάρχουν στην ίδια διάσταση και στους ίδιους χρόνους.
Λόγω, λοιπόν, της γεωγραφικής θέσης και της μορφολογίας της αμερικανικής ηπείρου, συγκεκριμένα οι αέριες μάζες της ατμόσφαιρας κινούνται, δημιουργώντας εντυπωσιακά όσο και επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα, όπως οι τυφώνες, οι ανεμοθύελλες και οι καταιγίδες. Επομένως, οι Ινδιάνοι της Αμερικής αξιοποίησαν την παρουσία των τελευταίων με τον πιο δημιουργικό τρόπο: περιέλαβαν τον άνεμο στην επίσημη λατρεία τους και έπλασαν πλήθος μύθων, όπου αυτός παίρνει σάρκα και οστά και τα καιρικά φαινόμενα ελέγχονται από υπερφυσικά όντα.
Μερικές από τις πιο γνωστές τέτοιες ιστορίες είναι το Πουλί που με τα φτερά του έφτιαξε τον Άνεμο (φυλή Αραπάχο), ο Γίγαντας και οι Τέσσερις Αδερφοί (Πολιτεία του Μέιν, φυλή Αμπενάκι), ο Νότιος Άνεμος που ερωτεύτηκε την Πικραλίδα (φυλή Οτζίμπουε), ο Άνδρας (ή η Γυναίκα) Ανεμοστρόβιλος (Αραπάχο), o Θερμός και ο Ψυχρός Άνεμος (φυλή Ουάσκο), το Πουλί του Κεραυνού (Η.Π.Α.). Ένας ακόμη ευρέως διαδεδομένος μύθος είναι εκείνος του Τάτε, του Θεού Ανέμου των φυλών Σιού, των Μεγάλων Πεδιάδων των Η.Π.Α.
Ο μύθος μας, λοιπόν, ξεκινά με τη δημιουργία του κόσμου. Ο Τάτε ήταν γέννημα και συνάμα συνοδοιπόρος και αγγελιαφόρος του Σκαν, του ουρανού, θεού και κριτή των πάντων, που κι εκείνος, με τη σειρά του, δημιουργήθηκε από το αίμα του Ίνυαν, του Βράχου που έπλασε τη Γη από ένα κομμάτι του εαυτού του. Ο Τάτε ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε την Ίτε, μια πανέμορφη αλλά πανούργα γυναίκα. Απέκτησαν τέσσερις γιους, τους Γιάτα, Έγια, Γιάνπα και Όκαγκα. Η Ίτε, έγκυος στον Γιουμ, τον πέμπτο γιο, αποφάσισε να στραφεί εναντίον του Σκαν. Αυτός την τιμώρησε, καταδικάζοντάς τη να ζει στην επιφάνεια της Γης και να έχει δυο πρόσωπα: ένα πανέμορφο και ένα αποκρουστικό. Ο Τάτε, όμως, καθώς την αγαπούσε πολύ, ζήτησε από τον Σκαν να επιτρέψει στον ίδιο και τους γιους του να ζήσουν κοντά στην Ίτε-πράγμα που ο Σκαν δέχτηκε.
Έτσι, ο Τάτε εγκαταστάθηκε στο κέντρο της Γης και διέταξε τους τέσσερις γιους του να ταξιδέψουν και να χαρτογραφήσουν τη Γη, έπειτα να διακηρύξουν καθένας από ένα σημείο του ορίζοντα, σε ίση απόσταση μεταξύ τους και να θέσουν εαυτούς ως επιβλέποντες των τεσσάρων εποχών του χρόνου. Οι γιοι με τη βοήθεια του Γουάζι, του πατέρα της Ίτε, και παρά τις ραδιουργίες της Αράχνης (μιας εκ των Κατεργάριδων της μυθολογίας των Ιθαγενών), κατόρθωσαν μετά από δώδεκα κύκλους της Σελήνης να φέρουν εις πέρας τη δοκιμασία που τους ανέθεσε ο πατέρας τους. Αφού επέστρεψαν στο σπίτι του Τάτε, αναδείχθηκαν σε πνεύματα-αγγελιαφόρους των θεών.
Ο παραπάνω σύντομος μύθος μας εισάγει στη λατρεία του ανέμου ως μιας πανίσχυρης δύναμης, «πανταχού παρούσης», ενώ, παράλληλα, εξηγεί τη διαίρεση του χρόνου, ακολουθώντας το δημοφιλές μοτίβο του (ιερού) αριθμού 4. Οι Ιθαγενείς Αμερικάνοι ως προς τον χρόνο ως μέγεθος ή διάσταση, δεν είχαν γραμμική θεώρηση αυτού, αλλά κυκλική. Δηλαδή, ο χρόνος δεν «έφερνε» και «έπαιρνε» απλώς τα γεγονότα, αλλά για αυτούς υπήρχαν τέσσερις επαναλαμβανόμενοι χρόνοι, τέσσερις αυτόνομες χρονικές περίοδοι που αξίζουν υπολογισμού: η μέρα, η νύχτα, οι φάσεις της Σελήνης και, εν τέλει, το έτος, που αντιστοιχούσε σε δώδεκα πλήρεις σεληνιακούς κύκλους (αργότερα έγινε η συμπερίληψη του 13ου). Με δεδομένη και την επιπρόσθετη διαίρεση του χρόνου σε τέσσερις εποχές, αλλά και την παραδοσιακή αναγνώριση τεσσάρων σταδίων της ανθρώπινης ύπαρξης (παιδική ηλικία, εφηβεία, ενήλικη ζωή, γήρας), γίνεται αντιληπτό ότι η κυκλικότητα του χρόνου εμπνέεται εξ ολοκλήρου και τελικώς εναρμονίζεται πλήρως με τη λειτουργία της ίδιας της φύσης και της ζωής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Dawn E. Bastian & Judy K. Mitchell (2004), Handbook of Native American Mythology (World Mythology), Σάντα Μπάρμπαρα: ABC-CLIO, Inc.
- Native American Storm Mythology, native-languages.org, Διαθέσιμο εδώ
