Της Κατερίνας Ζευγίτη,
Ο αθλητισμός ανέκαθεν αποτελούσε μια προσπάθεια του ανθρώπου να κάνει τη ζωή του πιο ισορροπημένη και πιο ενδιαφέρουσα. Είναι ευρέως γνωστό ότι το αθλητικό ιδεώδες θεμελιώνεται σε αρχές δημοκρατικότητας, ηθικής και ισοτιμίας, καθώς με άξονα τον αθλητισμό οι αρχαίοι Έλληνες δίδαξαν μερικές από τις σημαντικότερες αξίες του πρακτικού βίου. Παρόλα αυτά, τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρούνται διακρίσεις στις μεγάλες διοργανώσεις ατομικών και ομαδικών αθλημάτων, οι οποίες έρχονται να γεμίσουν τις τροπαιοθήκες αθλητών και συλλόγων, με επακόλουθο να παρατηρούμε συχνά τις μεταξύ τους συγκρούσεις. Ωστόσο, ο αθλητισμός εξελίσσεται ανάλογα με τα κοινωνικά δεδομένα και φαίνεται να διατηρεί ως ενασχόληση μια ισχυρή δυναμική της εποχής. Με άλλα λόγια, η εντατικοποίηση της εργασίας, το άγχος, η καθιστική ζωή κι η ανάγκη για ψυχαγωγία, τον καθιστούν διέξοδο στις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Πώς μπορεί όμως ο αθλητισμός να συντελέσει στη βελτίωση των όρων της ατομικής και συλλογικής διαβίωσης;
Στο συγκεκριμένο άρθρο θα παρουσιάσουμε τα πολλαπλά σωματικά, πνευματικά, ψυχικά και ηθικά οφέλη που χαρίζουν οι διάφορες δραστηριότητες σε κάθε μέλος της κοινωνίας, αλλά και τα αρνητικά φαινόμενα που διαδραματίζονται σε ένα γήπεδο.
Είναι κοινώς παραδεκτό ότι ο αθλητισμός συμβάλλει ποικιλοτρόπως στη σωματική και πνευματική υγεία του ατόμου. Αναλυτικότερα, η συστηματική άθληση επιδρά θετικά στη διαμόρφωση ενός καλοσχηματισμένου και αρμονικού σώματος, στην ευρωστία του, προσφέροντας έτσι ευεργετική επίδραση στην υγεία, αφού προφυλάσσει τον νέο από επιβλαβείς συνήθειες, όπως είναι το συστηματικό κάπνισμα κι η κατανάλωση αλκοόλ. Επομένως, η άθληση αναζωογονεί το σώμα και επιδρά παράλληλα στη διαύγεια της σκέψης. Ας σημειωθεί ακόμη ότι όταν γυμναζόμαστε οξυγονώνεται καλύτερα ο εγκέφαλος μας, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νευρώνων και την προώθηση παραγωγής ουσιών, οι οποίες αυξάνουν τη λειτουργία του και ισορροπούν το νευρικό σύστημα! Παράλληλα, αναπτύσσεται η κριτική σκέψη κι η αντίληψη του αθλητή, εφόσον κάθε άθλημα απαιτεί από τον ίδιο να κατανοεί τους αναγκαίους κανόνες, να τους εφαρμόζει και βέβαια, να επιχειρεί το ξεπέρασμα τυχόν δυσκολιών κατά την διάρκεια της προπόνησης ή της αγωνιστικής περιόδου. Ιδίως, τα ομαδικά αθλήματα ωθούν το άτομο σε διαδικασίες επινοητικότητας. Με λίγα λόγια, ο αθλητισμός καλλιεργεί τη δημιουργικότητα, την πρωτοβουλία και οξύνει την παρατηρητικότητα, αλλά δύναται να αποτελέσει και ανάχωμα σε κάθε λογής δογματισμούς και φανατισμούς. Άρα, η πνευματική απελευθέρωση που λαμβάνει χώρα, προετοιμάζει πνευματικά υγιείς πολίτες, εφοδιασμένους με στρατηγική και μεθοδικότητα.
Επιπροσθέτως, είναι απαραίτητο να επισημανθεί η επιρροή που έχει μια δραστηριότητα στην ψυχή του ανθρώπου. Πιο συγκεκριμένα, οποιοσδήποτε έχει την ευκαιρία μέσω μιας δραστηριότητας, είτε ατομικής, είτε ομαδικής, να αποφορτιστεί συναισθηματικά από την ένταση που του δημιουργούν οι διάφορες υποχρεώσεις στο οικογενειακό ή εργασιακό του περιβάλλον. Η άθληση λοιπόν, συμβάλλει στην ψυχολογική ισορροπία του ανθρώπου, καλλιεργεί την θέληση, την αποφασιστικότητα και ωριμάζει ψυχολογικά τον άνθρωπο. Επομένως, το άτομο αποκτά τη δύναμη να αποβάλλει το στρες και την πίεση που του προκαλεί η ρουτίνα. Συμπληρωματικά, ο αθλητής αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη αυτοπειθαρχία, προκειμένου να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του προγραμματισμού του και συνάμα μια αίσθηση καρτερίας και αντοχής, η οποία του επιτρέπει την πιο ψύχραιμη αντιμετώπιση δυσκολιών σε άλλους τομείς της ζωής του. Επιλογικά, ο αθλητισμός κινητοποιεί το ψυχικό απόθεμα της ενεργητικότητας και αφυπνίζει τις λανθάνουσες ψυχικές δυνάμεις του ανθρώπου, οπλίζοντας τον με θάρρος και ελπίδα.
Αξίζει, ακόμη να αναφερθούμε στην βαρυσήμαντη προσφορά του σε επίπεδο ηθικής διαμόρφωσης. Πρωτίστως, μυεί έναν παίκτη στην αξία της ατομικής προσπάθειας και τον μαθαίνει να εκτιμά τα οφέλη που προκύπτουν από τη συστηματική και κοπιώδη ενασχόληση με ένα αντικείμενο. Συμπερασματικά, βοηθά μια προσωπικότητα να κατακτήσει την αυτογνωσία κι ύστερα την ετερογνωσία, διότι με την συμμετοχή στο παιχνίδι, εξασκείται στον αυτοέλεγχο, που αποτελεί κατά βάθος μύηση στο μέτρο και η ικανοποίηση που λαμβάνει από την επίγνωση ότι σημειώνει βελτίωση σε ένα άθλημα, του διδάσκει εν τέλει ότι η επίμοχθη προσπάθεια ανταμείβεται με επιτεύγματα και οφέλη που δεν είναι προσιτά με αθέμιτα μέσα. Έκτος από αυτό, ο αθλητισμός ηθικοποιεί το άτομο, επειδή προβάλλει αρετές, όπως την ταπεινότητα, την άμιλλα, τον σεβασμό του αντιπάλου και βέβαια την αξιοπρεπή αποδοχή της ήττας. Χαρακτηριστικά, η συμμετοχή σε ένα άθλημα οδηγεί το άτομο να συνεργάζεται και ταυτόχρονα να σέβεται τον κόπο του συναθλητή του, γιατί γνωρίζει πόσο επίπονη είναι η διεκδίκηση της νίκης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, την εδραίωση ενός ουσιαστικού σεβασμού για τον συνάνθρωπο, χωρίς αυτός ο σεβασμός να γνωρίζει σύνορα, εθνικότητες ή άλλες διακρίσεις.
Τέλος, σημαντικός είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει στην διαμόρφωση κοινωνικής συνείδησης του πολίτη. Αναντίρρητα, ο αθλητισμός αμβλύνει την μοναξιά, την εσωστρέφεια, απομακρύνει το ενδεχόμενο της περιθωριοποίησης και προάγει αγνά συναισθήματα, δηλαδή της συναδελφικότητας και της αλληλοϋποστήριξης. Βοηθά, επίσης, το άτομο να προσαρμόζεται στην έννοια της ομάδας, να σέβεται τους γύρω του και να απαλλάσσεται από ταπεινά ελατήρια, σαν αυτό της αλαζονείας. Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι ο συναγωνισμός διώχνει το σύννεφο του ατομικισμού. Αντίθετα, προάγει την συμπάθεια και την εκτίμηση όχι μόνο του εαυτού μας αλλά και του άλλου.
Ξεχωριστός λόγος, πρέπει να γίνει και για τα φαινόμενα εκφυλισμού του αθλητικού ιδεώδους, τα οποία του προσδίδουν μια αρνητική χροιά και στιγματίζουν το αίσθημα αγαλλίασης που χαρίζει η άσκηση στον καθένα ξεχωριστά.
Αρχικά, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το φαινόμενο συνδέεται άρρηκτα με το ανταγωνιστικό πνεύμα που έχει επικρατήσει στον χώρο του επαγγελματικού αθλητισμού, λόγω των διάφορων οικονομικών συμφερόντων. Έτσι, όλα αυτά φέρνουν την εμπορευματοποίηση του αθλητισμού και ιδίως του πρωταθλητισμού, η οποία έχει επιφέρει επιπτώσεις στο πνεύμα της ευγενούς άμιλλας λόγω του ότι, το οικονομικό δέλεαρ είναι τέτοιο που «σπρώχνει» πολλούς αθλητές στην υιοθέτηση αθέμιτων τακτικών, όπως στην χρήση αναβολικών ουσιών προκειμένου να αποκτήσουν σωματική ρώμη και να διασφαλίσουν τη διάκριση.
Στη συνέχεια, εξαιτίας του λανθασμένου τρόπου προβολής του αθλητισμού από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τα οποία παραπληροφορούν και φανατίζουν, τυφλώνουν τον αθλητή και τον οδηγούν στο να ταυτίζεται με είδωλο και η καθημερινότητά του με πρότυπο ζωής. Εύκολα, λοιπόν, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι τα μέσα κατασκευάζουν αθλητικά ινδάλματα και παρασύρουν την νεολαία στην αρχή της «ήσσονος» προσπάθειας και στον εύκολο πλουτισμό, που υπόσχονται τα υπέρογκα ποσά των μεταγραφών των αθλητών.
Επιπλέον, δεν θα πρέπει να μας προκαλεί εντύπωση ότι ποικίλα κοινωνικά ζητήματα, ενδεικτικά, η φτώχεια κι η ανεργία προκαλούν εκτονωτική βία στα γήπεδα. Διευκρινιστικά, τις περισσότερες φορές οι βίαιοι οπαδοί των ομάδων μεταφέρουν στον αγωνιστικό χώρο τα δικά τους προβλήματα και άγχη. Οπωσδήποτε, οι οικονομικές δυσκολίες και τα προσωπικά ζητήματα, αποτελούν ένα ψυχολογικό φορτίο που απαιτεί μια διέξοδο εκτόνωσης, ένα ξέσπασμα, έστω κι αν αυτό προκύπτει στα πλαίσια ενός αγώνα και εις βάρος άλλων οπαδών. Αβίαστα, λοιπόν συνεπάγεται το συμπέρασμα ότι οι οπαδοί μη έχοντας την ευκαιρία να εκφράσουν την απογοήτευση τους, καταφεύγουν στον χουλιγκανισμό.
Σε τελευταία ανάλυση, αυτό που κυρίως ευθύνεται για την έξαρση του φαινομένου είναι η ακραία ανάπτυξη του υλικού ευδαιμονισμού, ενισχυμένο μάλιστα από τη διαφήμιση. Είναι κοινός τόπος ότι οι αγοραπωλησίες αθλητών αλλά και αναμείξεις στελεχών σε απάτες αποτελούν αφορμή πλουτισμού και εκμετάλλευσης. Συνεπώς, ο αθλητισμός έχει πλέον μετατραπεί σε μια εμπορική δραστηριότητα. Στο ίδιο μοτίβο, από τη στιγμή που οι νόμοι δεν εφαρμόζονται, ας μην μας προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ο αθλητισμός χρησιμοποιείται ως μέσο προπαγάνδας. Αν η πολιτεία αντιμετώπιζε με περισσότερη επιείκεια και τιμωρούσε τέτοιου είδους περιστατικά, θα είχε διαφοροποιηθεί εδώ και καιρό η συμπεριφορά των οπαδών.
Από όλα τα παραπάνω, γίνεται φανερό ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο χώρος του αθλητισμού αν και δισεπίλυτα, μπορούν να επιλυθούν. Χρειάζεται όμως η συνειδητοποίηση των ίδιων των πολιτών, ότι τέτοια φαινόμενα μόνο βλάβες προκαλούν στον κοινωνικό ιστό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- νους υγιής εν σώματι υγιεί, schoolpress.sch.gr, διαθέσιμο εδώ
-
ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ : ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ (Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ), tech-scholi-paf.schools.ac.cy, διαθέσιμο εδώ
