Της Άντζελας Μανώλακα,
Τον Σεπτέμβριο του 2015, στην 70η συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, οι παγκόσμιοι ηγέτες, με ομοφωνία, ενέκριναν την ατζέντα για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Η ατζέντα αυτή περιλαμβάνει 17 παγκόσμιους στόχους και 169 υπο-στόχους, οι οποίοι πρέπει να έχουν υλοποιηθεί μέχρι το 2023 και αυτοί, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν: τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων, την κατασκευή βιώσιμων πόλεων και κοινοτήτων, την ενθάρρυνση αξιοπρεπούς εργασίας και οικονομικής ανάπτυξης, την προώθηση της εκπαίδευσης και πολιτισμικής κατανόησης, την κατασκευή αειφόρων πόλεων και κοινοτήτων και δράσεις για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής.
Καθοριστικό μέσο για την επίτευξη αυτών των στόχων φαίνεται να αποτελούν τα γεωπάρκα, τα οποία η UNESCO βοηθά να αναπτυχθούν υπό την προστασία της. Αποτελούν περιοχές με ιδιαίτερη γεωλογική, βιολογική και πολιτιστική αξία και είναι από τα σημαντικότερα παραδείγματα διαχείρισης των φυσικών πόρων με βιώσιμο τρόπο. Είναι γεωγραφικές περιοχές με συγκεκριμένη γεωγραφική έκταση, οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλη γεωλογική σπανιότητα και ομορφιά. Εκτός από τις γεωλογικές τους ιδιαιτερότητες, τα γεωπάρκα αποτελούν επίσης σημαντική πολιτιστική κληρονομιά, με ιδιάζουσα αρχαιολογική και ιστορική αξία.
Η μορφολογία των γεωπαρκών είναι τέτοια που επιτρέπει την ανάπτυξη του λεγόμενου, γεω-τουρισμού, ενώ παράλληλα προωθεί την ανάπτυξη των περιοχών αυτών. Συνολικά, ο αριθμός των γεωπαρκών ανά τον κόσμο ανέρχεται σε 120 παγκοσμίως, ενώ στον ελλαδικό χώρο φιλοξενούμε ήδη 5 εκτάσεις, οι οποίες έχουν αναγνωριστεί από την UNESCO. Οι περιοχές αυτές είναι: το απολιθωμένο δάσος Λέσβου, το φυσικό πάρκο Ψηλορείτη, ο εθνικός Δρυμός Βίκου-Αώου, το εθνικό πάρκο Χελμού-Βουραικού και το φυσικό πάρκο Σητείας.
Η UNESCO διατηρεί έδρα για τα γεωπάρκα και τη βιώσιμη ανάπτυξη και συνεργάζεται με ακαδημαϊκούς φορείς υλοποιώντας διάφορες μελέτες, καθώς επίσης κρίνει και αναγνωρίζει τις περιοχές που επιθυμούν να υποβάλλουν αίτηση. Σε συνεργασία με τους φορείς αυτούς, συντονίζονται προγράμματα εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, σεμινάρια, εκπαιδευτικά προγράμματα και συνέδρια. Μέσω των γεωπαρκών παρέχονται διάφορες πληροφορίες σχετικά με την προϊστορία του τόπου και την εξέλιξη του πολιτισμού, δίνοντας την ευκαιρία στους μαθητές με διαδραστικό τρόπο να τις εξερευνήσουν. Έτσι, αμβλύνονται οι δεξιότητες έρευνας και ανάλυσης των μαθητών μελετώντας την γεωλογία, τον πολιτισμό και την ιστορία της εποχής. Συχνά, τα γεωπάρκα παρουσιάζουν πολιτισμικό ενδιαφέρον, καθώς αποτελούσαν σημεία αναφοράς αρχαίων πολιτισμών αλλά και σύγχρονων, καθώς είναι στενά συνδεδεμένα με τις τοπικές κοινότητες και τις παραδόσεις τους .
Παράλληλα, μέσω των δραστηριοτήτων της δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας στον τομέα διαχείρισης πολιτιστικής κληρονομιάς και στον τομέα του τουρισμού, προσελκύοντας τουρίστες που επιθυμούν να εξερευνήσουν την πολυμορφία της φύσης, τη γεωλογία και τον πολιτισμό της περιοχής. Επιπλέον, στα γεωπάρκα μπορεί να υπάρξει καλλιέργεια και παραγωγή τοπικών γεωργικών προϊόντων, τα οποία παράγονται κυρίως από γυναικείους συνεταιρισμούς και τοπικούς παραγωγούς. Έτσι, τα γεωπάρκα συμβάλλουν στην δημιουργία μιας βιώσιμης και ισορροπημένης οικονομικής ανάπτυξης, συνδυάζοντας την προστασία της φύσης και του πολιτισμού με τις οικονομικές ανάγκες της περιοχής.
Επιπλέον, προστατεύουν την ποικιλότητα των ειδών και το φυσικό περιβάλλον, δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες για αναπαραγωγή και εξέλιξη των ειδών. Αυτό ωφελεί όλους τους οργανισμούς και συγκεκριμένα όσους βρίσκονται σε εξαφάνιση, καθώς η UNESCO βεβαιώνεται ότι θα γίνεται αποτελεσματικά. Έτσι προωθείται η διατήρηση των τοπικών ποικιλιών φυτών, ζώων και μικροοργανισμών, προστατεύοντας την γενετική ποικιλία. Από τη στιγμή που μια γεωγραφική έκταση αναγνωρίζεται ως γεωπάρκο, αυτομάτως θεωρείται προστατευόμενη περιοχή, δηλαδή υπόκειται σε εξειδικευμένη διαχείριση με νομικά μέσα ή άλλους αποτελεσματικούς τρόπους. Σε αυτή την περιοχή, η δράση των ανθρώπων είναι σχεδιασμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να μην εμποδίζεται η ομαλή εξέλιξη των οργανισμών και των λειτουργιών της, αφήνοντας την φύση να εξελιχθεί ομαλά, τόσο στη στεριά όσο και στο νερό.
Ίσως τελικά, η εξέλιξη των γεωπάρκων και η εκκίνηση διαδικασιών αύξησης της λίστας με αυτά, να μπορέσει πράγματι να βοηθήσει στην επίσπευση της επίτευξης πολλών από τους 17 στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης. Με βασικές συνέπειες στην παιδεία, στην οικονομία και στην ζωή, τόσο στη στεριά όσο και στην θάλασσα, μια αύξηση των γεωπάρκων θα έχει τόσο μεγάλο αντίκτυπο στον πλανήτη, που θα βοηθήσει όχι μόνο στην εξέλιξη της βιωσιμότητας, αλλά και στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ομιλία του Προέδρου κ. Donald Tusk στην 70ή Γενική Συνέλευση των ΗΕ, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, διαθέσιμο εδώ
- Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, Νέα Υόρκη, 26-30 Σεπτεμβρίου 2015, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, διαθέσιμο εδώ
- Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης: Ελλάδα, Γενική Γραμματεία Νομικών και Κοινοβουλευτικών θεμάτων, διαθέσιμο εδώ
- Γεώπαρκα, topoguide, διαθέσιμο εδώ
- Έδρα UNESCO για τα Γεωπάρκα και τη βιώσιμη ανάπτυξη νη-σιωτικών και παράκτιων περιοχών, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου δάσους Λέσβου, διαθέσιμο εδώ
- Οικοσυστημικές Υπηρεσίες Γεώπαρκου Βίκου-Αώου, Διολωματική εργασία Τόδη Βασιλική, διαθέσιμο εδώ
