Της Αντωνίας Πετρολέκα,
Ήδη από την άνοιξη, η Ιταλική Κυβέρνηση ανακοίνωσε την εκπόνηση ενός νέου σχεδίου, με την ονομασία, «σχέδιο Mattei», που θα επικεντρώνεται στην ενεργειακή συνεργασία της χώρας με την Αφρική. Το πολυαναμένομενο αυτό σχέδιο πρόκειται να ξεκινήσει τον Οκτώβριο του 2023, ενώ έλαβε το όνομα του, από τον ιδρυτή του ιταλικού ενεργειακού ομίλου Eni (ENI.MI), Enrico Mattei, γνωστού επιχειρηματία και πολιτικού. Ο Mattei έμεινε ιδιαίτερα γνωστός, εξαιτίας της προσπάθειάς του για την υλοποίηση μιας ολικής αναδιάρθρωσης της ενεργειακής πολιτικής της Ιταλίας, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950. Ο στόχος του ήταν να διαμορφώσει το ενεργειακό τοπίο της χώρας και να μειώσει την εξάρτησή της από ξένες πηγές ενέργειας, ιδιαίτερα από πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Παράλληλα, επιδίωκε να μετατρέψει την Ιταλία σε σημαντικό ενεργειακό κόμβο, διανέμοντας φυσικό αέριο από τη Βόρεια Αφρική και τη Μεσόγειο στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Ειδικότερα, η βαθιά γνώση που έχει η κρατικά ελεγχόμενη, Eni για την αφρικανική ήπειρο, αλλά και οι μακροχρόνιοι εμπορικοί της δεσμοί με χώρες της Μέσης Ανατολής θα μπορούσε να μετατραπεί σε εθνικό πλεονέκτημα, καθώς η Ευρώπη εργάζεται για την εξασφάλιση νέων πηγών ενέργειας. Η Eni δραστηριοποιείται στην Αφρική από το 1954, συγκεκριμένα σε 14 χώρες. Από πέρυσι, ο όμιλος ξεκίνησε κοινοπραξία με τη Qatar Energy της Ντόχα, τον μεγαλύτερο εξαγωγέα υγροποιημένου φυσικού αερίου στον κόσμο, για την επέκταση του έργου North Field East. Παράλληλα, πέρυσι, υπό την πρώην κυβέρνηση του Mario Draghi, η Eni διαπραγματεύτηκε συμφωνίες προμήθειας με την Αλγερία, η οποία έχει ξεπεράσει τη Ρωσία, ως κύριος προμηθευτής φυσικού αερίου της Ιταλίας. Η Eni είπε, ότι σχεδιάζει επίσης να αυξήσει τις επενδύσεις σε χώρες, όπως η Δημοκρατία του Κονγκό, η Αγκόλα, η Νιγηρία και η Μοζαμβίκη.
Ακολουθώντας τις πρόσφατες εξελίξεις, η Ιταλίδα Πρωθυπουργός, Giorgia Meloni, ανέφερε σε δηλώσεις της, ότι η χώρα της σχεδιάζει να φιλοξενήσει μια σύνοδο κορυφής με αφρικανικά έθνη τον Οκτώβριο, κατά την οποία θα παρουσιαστεί το σχέδιο. Το πρόσφατο πραξικόπημα στον Νίγηρα εγείρει έντονες ανησυχίες στην Ιταλική Κυβέρνηση, διότι δυνητικά θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο το «σχέδιο Mattei», δυσκολεύοντας και την ενίσχυση των ενεργειακών συνεργασιών με τις αφρικανικές χώρες, αλλά οδηγώντας και σε αυξημένες μεταναστευτικές ροές προς τη Νότια Ευρώπη. Η έναρξη του πραξικοπήματος βρήκε την Ιταλίδα Πρωθυπουργό στην Ουάσιγκτον για την προγραμματισμένη συνάντησή της με τον πρόεδρο των Η.Π.Α., Joe Biden. Η νέα αυτή εξέλιξη προσανατόλισε τις διμερείς τους συνομιλίες, μεταξύ άλλων και στην ασταθή πολιτική κατάσταση του αφρικανικού κράτους.
Η απομάκρυνση του Πρόεδρου Bazoum μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υλοποίηση του σχεδίου. Η περιοχή του Sahel βρίσκεται στα όρια μιας επικείμενης κρίσης, που αναμένεται να ενισχύσει την τζιχαντιστική απειλή στη Δυτική Αφρική. Η αστάθεια στην περιοχή μπορεί να αυξήσει την απειλή ενάντια σε στρατηγικές ενεργειακές υποδομές και να προκαλέσει μεγάλες μεταναστευτικές ροές προς τα νότια σύνορα της Ευρώπης, πράγμα ιδιαίτερα ανησυχητικό για την Ιταλία. Το γεγονός, ότι ο Νίγηρας αποτελεί ένα ιδιαιτέρως στρατηγικό φυλάκιο στο Sahel, εξηγεί τα εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ, που η Η.Π.Α. μαζί με τη Γαλλία και την Ιταλία έδωσαν στη χώρα. Τα υπέρογκα χρηματικά ποσά χρησιμοποιήθηκαν τόσο σε αναπτυξιακή βοήθεια όσο και σε στρατιωτική παρουσία με στόχο την καταπολέμηση του ριζοσπαστικού Ισλάμ, ώστε να προστατεύσουν και τα στρατηγικά τους συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένων των ορυχείων ουρανίου.
Ωστόσο, η αυξημένη στρατιωτική παρουσία στην περιοχή συνέβαλε στην αύξηση των αντιαποικιακών αισθημάτων σε μέρος του πληθυσμού και έστρεψαν τον στρατό εναντίον του Προέδρου της χώρας. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι σε πολλές χώρες του Sahel, από τη Γουινέα έως το Σουδάν, έχουν γίνει πραξικοπήματα και η πολιτική αστάθεια είναι φανερή. Η ζώνη αυτή, ουσιαστικά «κόβει» την Αφρική στα δύο, απειλώντας να αποκόψει το βόρειο από το νότιο τμήμα.
Βέβαια, η απομάκρυνση από την αφρικανική αναταραχή δεν είναι η λύση για μια χώρα που επιθυμεί να ενισχύσει την ενεργειακή της πολιτική στην περιοχή. Η απουσία των Ευρωπαϊκών κρατών αλλά και των Η.Π.Α. από την περιοχή θα άφηνε ανοικτό τον δρόμο στη ρωσική, κινεζική και τουρκική επιρροή. Παράλληλα, ανησυχία προκαλεί το γεγονός, ότι οι Τζιχαντιστές μπορούν να αυξήσουν τις επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές στον Νίγηρα και στα γειτονικά του κράτη. Η γειτονική Νιγηρία, παρά το γεγονός, ότι είναι στον δρόμο αύξησης των εξαγωγών προς την Ε.Ε., αντιμετωπίζει συνεχείς προκλήσεις λόγω κλοπών, βανδαλισμών και διαφθοράς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Το πραξικόπημα του Νίγηρα απειλεί τα ιταλικά ενεργειακά σχέδια, Euractiv, διαθέσιμο εδώ
- Italy renews its ‘Mattei plan’ to develop energy ties to Africa, Financial Times, διαθέσιμο εδώ
- The Niger Coup and its Impact on Italy’s Energy Partnerships and Immigration Flows, Energy Portal, διαθέσιμο εδώ
