Της Κωνσταντίνας Δημάκα,
Στην ελληνική κοινωνία, το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας γίνεται ολοένα πιο έντονο και βίαιο. Θύματα του φαινομένου είναι συνήθως κοινωνικές ομάδες, όπως οι γυναίκες, τα παιδιά, και οι ηλικιωμένοι, οι οποίες πολλές φορές με μεγάλη δυσκολία μπορούν να ξεφύγουν από το κακοποιητικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται. Οι θύτες δεν τους ασκούν μόνο σωματική βία, αλλά και ψυχολογική, οικονομική, ή σεξουαλική. Σύμφωνα με έρευνα, το ποσοστό της βίας μέσα στην οικογένεια ανέρχεται στο 31%. Ζωντανό παράδειγμα αποτελεί η υπόθεση της Λάρισας, όπου η 43χρονη αστυνομικός χτυπήθηκε σε τόσο μεγάλο βαθμό από τον σύζυγό της, που ήταν δύσκολο ακόμη και να αναγνωριστεί. Πρέπει να σημειωθεί ότι η γυναίκα είχε κάνει καταγγελίες στην αστυνομία στο παρελθόν, με την τελευταία να συλλαμβάνει τον άντρα και να τον αφήνει ελεύθερο, αποτυγχάνοντας να την προστατεύσει. Ποιες είναι όμως οι αιτίες που οδηγούν στην έξαρση τέτοιων βίαιων συμπεριφορών;
Αρχικά, οι πατριαρχικές αντιλήψεις που έχει υιοθετήσει ο άντρας -στην πλειοψηφία των περιπτώσεων- θύτης, φαίνεται να αποτελούν την βασική αιτία άσκησης ενδοοικογενειακής βίας. Οι κακοποιητές, παραδοσιακά, απαιτούν τη γυναικεία υποταγή. Θεωρούν ότι οι γυναίκες πρέπει να είναι συναισθηματικά και οικονομικά εξαρτημένες από αυτούς και τις περιορίζουν σε μια οικογενειακή οικιακή ζωή μακριά από τη κοινωνία και την εργασία. Τέτοιες απόψεις στηρίζονται στη χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση. Προκειμένου να αποδείξουν τον ανδρισμό και τη δύναμή τους, ξεσπούν στις γυναίκες που τις αντιμετωπίζουν ως κατώτερες και υποδεέστερές τους, ανακτώντας με αυτό τον τρόπο τον έλεγχο και την εξουσία, τόσο στο σώμα, όσο και στην ψυχή τους. Δεν δέχονται το διαζύγιο, γιατί γνωρίζουν ότι θα χάσουν το ρόλο τους στη κοινωνία, και πολλές φορές το αίτημα της γυναίκας για ανεξαρτητοποίηση τους κάνει ακόμα πιο βίαιους, αψηφώντας ακόμα και το νόμο. Παραδείγματος χάριν, παραβιάζουν περιοριστικά μέτρα, ακριβώς επειδή δεν θέλουν να χάσουν το «κτήμα» τους.
Ένα ακόμα άμεσο επακόλουθο της επίδρασης της πατριαρχίας στην δημιουργία λανθάνοντος και τοξικού ανδρισμού είναι η έλλειψη αυτοελέγχου, επίγνωσης των πράξεων των θυτών και προβολή της ευθύνης σε άλλους. Δεν είναι λίγες οι φορές που ο θύτης έχει δηλώσει ότι η συμπεριφορά και το ντύσιμο κάποιας γυναίκας του φάνηκαν προκλητικά και σε μια «έκρηξη» ζήλιας ή επιθυμίας κατάκτησής της, χωρίς να είναι αμοιβαία η έλξη, έγινε εξαιρετικά βίαιος. Η κτητικότητα και η παθολογική ζήλια οδηγούν σε ακραία περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και σε ορισμένες περιπτώσεις, καταλήγουν ακόμα και σε γυναικοκτονία. Επίσης, ο άντρας ίσως να κατηγορεί τη συμπεριφορά της γυναίκας για τα οικονομικά προβλήματα που υπάρχουν, ή να τη θεωρεί υπεύθυνη για το γεγονός ότι ο ίδιος οδηγήθηκε στον αλκοολισμό.
Ένα ακόμη αίτιο που οδηγεί στην βίαιη συμπεριφορά του θύτη, είναι η κακοποίηση που έχει υποστεί και εκείνος από το οικογενειακό του περιβάλλον. Έχοντας μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον όπου ο πατέρας χτυπούσε την μητέρα, ή ήταν αλκοολικός και βίαιος, πήρε παράδειγμα από αυτή τη συμπεριφορά και τη μιμείται. Έτσι λοιπόν, η κακοποιητική συμπεριφορά γίνεται φαύλος κύκλος, ενώ εύκολα θα μπορούσε να μην γίνεται, εάν ο άντρας είχε μιλήσει στην αστυνομία και δεχόταν βοήθεια από ψυχολόγο. Πολλοί δεν μιλούν για το παρελθόν τους, και δεν ζητούν βοήθεια, με το πρόσχημα ότι θα γίνουν περίγελος στους φίλους τους εάν επισκεφθούν ψυχολόγο, ή δεν παραδέχονται ότι χρειάζονται βοήθεια. Είναι λογικό, λοιπόν, να κουβαλάνε αυτά τα τραύματα και να ξεσπούν, μην αναγνωρίζοντας ότι αυτό έχει αρνητικές επιπτώσεις, τόσο για τους ίδιους, όσο και για τις γυναίκες. Βέβαια, το βίαιο παρελθόν δεν αποτελεί δικαιολογία, ούτε άλλοθι για τις πράξεις.
Όσον αφορά τις γυναίκες, που είναι τα κύρια θύματα της βίας, παρουσιάζουν συνήθως χαμηλή αυτοεκτίμηση. Πιστεύουν συχνά ότι ο ρόλος τους ως νοικοκυρά τους προσδίδει αξία και δεν θέλουν να χαλάσουν τις ισορροπίες της ζωής τους. Επιπλέον, ίσως να έχουν υπάρξει θύματα κακοποίησης από τους γονείς τους, και για αυτό θεωρούν την βία ως μια φυσιολογική συμπεριφορά. Μάλιστα, πιστεύουν ότι δεν έγινε και κάτι αν ο άντρας τους τις χτυπάει, και τον δικαιολογούν, θεωρώντας ότι εκείνες φταίνε, καθώς τον νευρίασαν, ή ότι ήταν πάνω στην ένταση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ανέχονται την κακοποίηση και τον εξευτελισμό, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στον θάνατό τους. Πολλές γυναίκες δεν έχουν καμία οικονομική βοήθεια, επειδή είναι αποκομμένες από φίλους και συγγενείς, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αισθάνονται παγιδευμένες. Επίσης, πολλές φοβούνται ότι το οικογενειακό τους περιβάλλον δεν θα τους προσφέρει καμία στήριξη, θα τις θεωρήσει υπερβολικές και θα τις συμβουλέψει να κάνουν υπομονή. Εάν έχουν παιδιά, εκλογικεύουν την κατάσταση και θεωρούν ότι είναι καλύτερο να τα μεγαλώνουν και με τους δύο γονείς και για αυτό φοβούνται να χωρίσουν. Το αίσθημα της ντροπής είναι σχεδόν πάντα κυρίαρχο. Δεν θέλουν να μιλήσουν για την κακοποιητική συμπεριφορά του συζύγου τους, θεωρώντας πως θα θιχτεί η αξιοπρέπειά τους.
Η πολιτεία, επομένως, οφείλει να λάβει μέτρα, ώστε να βοηθήσει αποτελεσματικά τα άτομα που υφίστανται ενδοοικογενειακή βία. Καθώς έχει παρατηρηθεί ότι λίγες γυναίκες παίρνουν την απόφαση να απευθυνθούν στην αστυνομία, έχει δημιουργηθεί γραμμή υποστήριξης το 15900, προκειμένου να απευθύνονται εκεί η γυναίκες και να τους παρέχεται η κατάλληλη βοήθεια. Υπάρχει μάλιστα και ξενώνας φιλοξενίας, όπου φιλοξενούνται τα θύματα βίας και τα παιδιά τους, καθώς και Συμβουλευτικά Κέντρα σε όλη την Ελλάδα, τα οποία παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες ψυχολογικής, νομικής και εργασιακής συμβουλευτικής και στήριξης. Η κυβέρνηση μάλιστα, δημιούργησε την ιστοσελίδα metoogreece.gr, η οποία συγκεντρώνει τις απαραίτητες πληροφορίες σε θέματα που αφορούν τη σεξουαλική παρενόχληση, ή άσκηση βίας σε γυναίκες.
Εν κατακλείδι, παρά τους ραγδαίους ρυθμούς αύξησης των θυμάτων και επιζώντων ενδοοικογενειακής βίας, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι νέοι άνθρωποι, στη πλειοψηφία τους, τάσσονται ανοιχτά κατά της βίας, είναι διατεθειμένοι να προστατέψουν και να σταθούν στο πλάι των επιζωσών γυναικών και να υπερασπιστούν το δικαίωμα τους στη ζωή με κάθε τρόπο. Χιλιάδες κόσμου φωνάζει «Αν χρειαστείς βοήθεια, έλα σε ‘μένα», απλώνοντας το χέρι με αλληλεγγύη και αγάπη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ενδοοικογενειακή βία: Αίτια, συνέπειες, αντιμετώπιση, logospellas.gr, διαθέσιμο εδώ
- Δίκτυο δομών για γυναίκες – θύματα βίας – Υπουργείο Εργασίας, διαθέσιμο εδώ
