Tου Ελευθέριου Χονδρού,
Από την έναρξη της σαρωτικής εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Πολωνία στέκεται ως σταθερός υποστηρικτής, παρέχοντας ακλόνητη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια, προστατεύοντας εκατομμύρια Ουκρανούς πρόσφυγες και υπερασπίζοντας την υπόθεση του Κιέβου στην παγκόσμια σκηνή. Ωστόσο, ακόμα και μεταξύ των πιο στενών συμμάχων, μπορεί να προκύψουν τριβές. Τις τελευταίες ημέρες, ένας διαπληκτισμός εκτυλίχθηκε μεταξύ Πολωνών και Ουκρανών αξιωματούχων. Η διαμάχη πυροδοτήθηκε από τον Marcin Przydacz, Σύμβουλο Εξωτερικής Πολιτικής του Πολωνού Προέδρου Andrzej Duda, ο οποίος κάλεσε την Ουκρανία «να αναγνωρίσει και να εκτιμήσει τις ουσιαστικές συνεισφορές της Πολωνίας». Οι παρατηρήσεις του ήταν μια απάντηση στην αυξανόμενη ένταση μεταξύ Κίεβου και Βαρσοβίας, σχετικά με την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών στην Πολωνία. Ο Πρωθυπουργός της Ουκρανίας είχε επικρίνει τις ενέργειες της Πολωνίας ως «μη φιλικές και λαϊκίστικες».
Στο επίκεντρο της διαφωνίας βρίσκεται μια συμφωνία που διευκολύνεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και που επιτρέπει στην Πολωνία και σε αρκετές γειτονικές χώρες να περιορίσουν τις εισαγωγές ουκρανικών σιτηρών, για να υπερασπιστούν τους εγχώριους αγρότες τους, ενώ εξακολουθεί να επιτρέπει τη διέλευση σιτηρών μέσω των εδαφών τους σε άλλα έθνη. Αυτή η συμφωνία πρόκειται να λήξει στις 15 Σεπτεμβρίου, αλλά ο Przydacz και οι Πολωνοί ομόλογοί του υποστηρίζουν την παράτασή της. Ο Przydacz τόνισε κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στα τέλη Ιουλίου ότι η Πολωνία έχει ενισχύσει σημαντικά τις προσπάθειες της Ουκρανίας. Προτεραιότητά τους τώρα είναι η προστασία των συμφερόντων των Πολωνών αγροτών. Αυτή η σύγκρουση έρχεται σε μια κρίσιμη περίοδο, καθώς οι κλιμακωτοί βομβαρδισμοί της Ρωσίας στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας της Ουκρανίας έχουν διακόψει κρίσιμους δρόμους εξαγωγών προς τις παγκόσμιες αγορές, εντείνοντας τον επείγοντα χαρακτήρα των πωλήσεων σιτηρών για την επιβίωση του Κιέβου.
Στον απόηχο των σχολίων του Przydacz, το ουκρανικό Υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε τον Πολωνό Πρέσβη Bartosz Cichocki για διαβουλεύσεις και Πολωνοί αξιωματούχοι ανταπέδωσαν, καλώντας τον πρεσβευτή της Ουκρανίας Vasyl Zvarych. Ο Πολωνός Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών Pawel Jablonski αναγνώρισε ότι οι σχέσεις με την Ουκρανία είναι τεταμένες, καλώντας την Ουκρανία να μην στραφεί εναντίον των συμμάχων της. Αν και οι δηλώσεις του Przydacz και η ανταλλαγή που ακολούθησε μπορεί να μην αποτελούν άμεση απειλή για την ιστορικά ισχυρή σχέση Πολωνίας-Ουκρανίας, υπογραμμίζουν τη λεπτή ισορροπία που πρέπει να διατηρήσει η Ουκρανία μεταξύ της εκπλήρωσης των επιταγών της και εκείνων των υποστηρικτών και των γειτόνων της. Αυτή η πράξη εξισορρόπησης στοχεύει να αποτρέψει οποιαδήποτε διαίρεση που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί η Μόσχα, ιδιαίτερα ενόψει της παρατεταμένης εισβολής της Ρωσίας. Οι συνεχιζόμενες εντάσεις αντικατοπτρίζουν, επίσης, την κούραση και τα φθαρμένα νεύρα, καθώς η σύγκρουση πλησιάζει το όριο των 18 μηνών, προκαλώντας ανησυχία στους παρατηρητές.
Ο Tymofiy Mylovanov, επικεφαλής της Σχολής Οικονομικών Επιστημών του Κιέβου, εξέφρασε τις ανησυχίες του, δηλώνοντας: «Είμαι ανήσυχος για αυτό γιατί, όπως ξέρετε, η ιστορία δεν είναι προκαθορισμένη – δεν έχει πέτρα. Οι ενέργειες των ατόμων, ιδιαίτερα των πολιτικών ηγετών, έχουν σημαντικό βάρος. Μπορούν να γίνουν λάθη και αν γίνουν, θα μπορούσε να προκύψει ρήγμα μεταξύ Πολωνίας και Ουκρανίας». Ωστόσο, τόσο ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Volodymyr Zelensky όσο και ανώτεροι Πολωνοί αξιωματούχοι κατάφεραν να πλοηγηθούν με επιτυχία σε πιθανά σημεία ανάφλεξης μεταξύ των δύο εθνών. Συγκεκριμένα, χειρίστηκαν ένα περιστατικό το προηγούμενο έτος, όταν ένας λάθος ουκρανικός αντιαεροπορικός πύραυλος προκάλεσε ακούσια θύματα στην Πολωνία.
Σε απάντηση στη διαμάχη για τα σιτηρά, ο Ζelensky τόνισε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι τα «πολιτικά επεισόδια» δεν πρέπει να επισκιάσουν την ισχυρή διμερή σχέση. Τόνισε τη βαθιά εκτίμηση της Ουκρανίας για την «ιστορική υποστήριξη της Πολωνίας, η οποία, μαζί μας, έχει γίνει το πραγματικό προπύργιο της Ευρώπης». Ο Zelensky υπογράμμισε την ανάγκη να διατηρηθεί μια άψογη ασπίδα ενότητας. Ωστόσο, οι προκλήσεις εξακολουθούν να υφίστανται λόγω του ιστορικού ελέγχου της Πολωνίας σε σημαντικά τμήματα της Ουκρανίας και της περίπλοκης, ενίοτε πικρής, κοινής ιστορίας των δύο εθνών. Τον Ιούλιο, ο Zelensky και ο Duda τίμησαν από κοινού την 80ή επέτειο των γεγονότων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που σημαδεύτηκαν από βάναυσες επιθέσεις σε πολωνικά χωριά από μονάδες ουκρανών ανταρτών. Αυτές οι επιθέσεις, που σημειώθηκαν στην περιοχή Volyn τώρα στη δυτική Ουκρανία, οδήγησαν σε δεκάδες χιλιάδες θανάτους. Αυτή η αναμνηστική πράξη σηματοδότησε μια χειρονομία συμφιλίωσης που εκτιμήθηκε από τις πολωνικές αρχές, αλλά οι αφηγήσεις για τα γεγονότα πριν από 80 χρόνια παραμένουν αμφιλεγόμενες.
Στην Πολωνία, τα γεγονότα αυτά αναφέρονται συχνά ως «σφαγή του Volyn», που αποδίδεται σε μια ευρύτερη εκστρατεία των ουκρανικών δυνάμεων για την εθνοκάθαρση των Πολωνών από την περιοχή. Αντίθετα, οι Ουκρανοί εθνικιστές υποστηρίζουν ότι τα γεγονότα ήταν συνέπεια μιας συνεχιζόμενης πάλης μεταξύ Πολωνών και Ουκρανών κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Αν και ο Duda και ο Zelensky τίμησαν από κοινού τη μνήμη «όλα τα αθώα θύματα» του Volyn, το ξεχωριστό tweet του Duda που αναγνωρίζει τους «δολοφονημένους Πολωνούς» αντανακλά την απόκλιση στις προοπτικές των χωρών τους. Αυτή η διχαστική ιστορία παραμένει σημαντική για μια φωνητική μειοψηφία εθνικιστικών και ακροδεξιών ομάδων στην Πολωνία. Κατά τη διάρκεια ενός αγώνα ποδοσφαίρου στην πολωνική πόλη Βρότσλαβ, εμφανίστηκαν πανό που κατηγορούσαν Ουκρανούς για τη δολοφονία παιδιών στο Volyn. Ο Wojciech Kononczuk, διευθυντής του Κέντρου Ανατολικών Σπουδών που χρηματοδοτείται από την πολωνική Κυβέρνηση, σημείωσε ότι η ιστορία και η διαμάχη για τα σιτηρά είναι δύο ευαίσθητα ζητήματα μεταξύ των εθνών. Παρόλα αυτά, η αμοιβαία αντίληψη των απειλών για την ασφάλεια που θέτει η Ρωσία έχει καλλιεργήσει ένα άνευ προηγουμένου επίπεδο συμπάθειας μεταξύ Πολωνών και Ουκρανών. Ωστόσο, η διαμάχη για τα σιτηρά συνεχίζει να φουντώνει.
Ο Υπουργός Γεωργίας της Ουκρανίας, Mykola Solskyi, υποστηρίζει ότι οι περιορισμοί στις εξαγωγές της Ουκρανίας σε γειτονικές χώρες πρέπει να αρθούν γρήγορα. Υπογράμμισε το επείγον, θέτοντας ένα κρίσιμο ερώτημα: Ποιες θα είναι οι συνέπειες, εάν οι Ουκρανοί αγρότες δεν επιβιώσουν φέτος; Ο Solskyi τόνισε ότι αυτή η κατάσταση είναι εξαιρετική, ιδιαίτερα σε μια προεκλογική περίοδο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αρχικά χαλάρωσε τους κανονισμούς για τις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων της Ουκρανίας για να τονώσει την οικονομία της χώρας εν μέσω της εισβολής της Ρωσίας. Ωστόσο, η αύξηση των εισαγωγών και η μείωση των παγκόσμιων τιμών των σιτηρών ώθησαν την Ε.Ε. να επιτρέψει στην Πολωνία και σε άλλα έθνη να μπλοκάρουν τις εγχώριες πωλήσεις ουκρανικών γεωργικών προϊόντων, επιτρέποντας παράλληλα τη διαμετακόμιση σε άλλες χώρες. Ωστόσο, οι εξαγωγές πέρα από τις γειτονικές χώρες της Ε.Ε. αυξάνουν σημαντικά το κόστος μεταφοράς για τους Ουκρανούς παραγωγούς. Ο Solskyi πιστεύει ότι η απόφαση της Ρωσίας να εγκαταλείψει μια συμφωνία με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών που επιτρέπει τις αποστολές σιτηρών από λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας προκλήθηκε από τους περιορισμούς στις εξαγωγές της Ουκρανίας. Αυτό έδωσε στη Ρωσία ένα σημείο μόχλευσης για να υπονομεύσει την οικονομία της Ουκρανίας.
Ο Solskyi τόνισε ότι, ενώ οι θαλάσσιες μεταφορές είναι η πιο κερδοφόρα και πρακτική επιλογή για την Ουκρανία, οι γειτονικές χώρες πρέπει να άρουν τις απαγορεύσεις τους για να καταστεί δυνατή αυτή η διαδρομή. Παρά την ένταση που προέρχεται από τη διαμάχη για τα σιτηρά, ο Solskyi παραμένει αισιόδοξος, υποστηρίζοντας ότι οι γνήσιες φιλίες και συνεργασίες ευδοκιμούν σε ανοιχτό διάλογο και εποικοδομητική συζήτηση. Σημείωσε μεταφορικά, «Σκεφτείτε τους καλύτερους φίλους μου. Εάν δεν εμπλακούμε σε καυγά κάθε δύο μήνες, τότε κάτι λείπει». Συμπερασματικά, η πρόσφατη ανταλλαγή μεταξύ Πολωνών και Ουκρανών αξιωματούχων υπογραμμίζει τις περιπλοκές της διατήρησης διπλωματικών σχέσεων σε περιόδους κρίσης. Ενώ προκύπτουν εντάσεις, ο ισχυρός ιστορικός δεσμός μεταξύ των δύο εθνών, σε συνδυασμό με κοινές ανησυχίες για την ασφάλεια, υποδηλώνει ότι η διαφωνία είναι απίθανο να προκαλέσει μόνιμη ζημιά. Η ικανότητα του διαλόγου και της πλοήγησης στις διαφορές καθίσταται κρίσιμη, καθώς και οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις που θέτει η συνεχιζόμενη επιθετικότητα της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Tensions between Ukraine and Poland over grain hint at exhaustion from war, Washington Post, διαθέσιμο εδώ
- Tensions between Ukraine and Poland: what’s the deal?, Eurotopics, διαθέσιμο εδώ
