Της Άννας Κουτσαυτούλη,
Η πλειοψηφία των ανθρώπων, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, έχει έρθει αντιμέτωπη με ένα απλό έγκαυμα από τον ήλιο, το οποίο αποκαθίσταται αρκετά εύκολα, συνήθως χωρίς καν ιατρική παρέμβαση. Ωστόσο, ο ήλιος δεν αποτελεί το μόνο παράγοντα κινδύνου για εμφάνιση εγκαυμάτων. Στην καθημερινότητά μας, εμείς ή κάποιος δικός μας μπορεί να υποστούμε ένα, πιο σοβαρό από το ηλιακό, έγκαυμα, όπως, για παράδειγμα, ένα θερμικό έγκαυμα από μία από τις πολλές πηγές θερμότητας που θα βρει κανείς σε ένα σπίτι. Ένα έγκαυμα ορίζεται ως ένα είδος τραυματισμού του δέρματος, προκαλούμενο από θερμότητα, ηλεκτρισμό, χημικές ουσίες, τριβή και ηλιακή ακτινοβολία. Είναι, λοιπόν, εξαιρετικά σημαντικό να αναγνωρίζουμε τον βαθμό του εγκαύματος και να δίνουμε τις σωστές πρώτες βοήθειες, ώστε να ελαχιστοποιήσουμε τη βλάβη και να συμβάλλουμε στη σωστή αποκατάσταση του εγκαύματος.
Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες ταξινόμησης των εγκαυμάτων. Τα εγκαύματα μπορούν να ταξινομηθούν, ανάλογα με την πηγή τους, σε θερμικά, ηλεκτρικά, χημικά και ακτινοβολίας, ή ανάλογα με τη βαρύτητά τους σε ελαφρά ή βαριά. Ωστόσο, η επικρατούσα ταξινόμηση σχετίζεται με το βάθος του εγκαύματος, όπως θα αναλυθεί περαιτέρω. Για να κατανοήσουμε, όμως, τα χαρακτηριστικά του κάθε τύπου, είναι σημαντικό να έχουμε μια ιδέα της μικροσκοπικής ανατομίας του δέρματός μας. Ιστολογικά, το δέρμα αποτελείται από τρεις, στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους στιβάδες:
- Την επιδερμίδα, δηλαδή το εξωτερικό στρώμα, αποτελούμενο από επιθηλιακά κύτταρα, τα οποία δομούν ένα σύνολο στιβάδων με την πιο επιφανειακή να είναι η κεράτινη.
- Τη δερμίδα ή χόριο, η οποία αποτελείται από συνδετικό ιστό και είναι πλούσια σε αγγεία, νεύρα, τριχοθυλάκια, σμηγματογόνους και ιδρωτοποιούς αδένες
- Την υποδερμίδα/ υποδόρια στιβάδα, η οποία περιέχει λιπώδη ιστό. Η ποσότητα του λίπους ποικίλλει ανάλογα με τη θέση στο σώμα.
Κατά την επικρατούσα κατηγοριοποίηση, τα εγκαύματα χωρίζονται σε 3 βαθμούς, έγκαυμα πρώτου, δεύτερου και τρίτου βαθμού. Παρακάτω, θα αναλυθεί ο κάθε βαθμός ξεχωριστά, καθώς και οι πρώτες βοήθειες που χρειάζεται να γνωρίζουμε σε κάθε περίπτωση.
Έγκαυμα πρώτου βαθμού/ Επιδερμικό/ Επιφανειακό
Aφορά μόνο τη στιβάδα της επιδερμίδας και αποτελεί έναν από τους πιο ήπιους τραυματισμούς του δέρματος. Συνοδεύεται από ερυθρότητα (κοκκίνισμα), οίδημα (πρήξιμο) ή/και πόνο κατά την αφή. Συνήθως είναι θερμικό και προκαλείται από την ηλιακή ακτινοβολία μετά από έκθεση στον ήλιο χωρίς αντηλιακό. Μπορεί επίσης να προκληθεί από ζεστό νερό, όπως όταν συμβαίνουν μικροατυχήματα κατά το μαγείρεμα.
Τι πρέπει να κάνουμε;
Τα επιφανειακά εγκαύματα συνήθως αντιμετωπίζονται στο σπίτι μέσα σε μερικές ημέρες, χωρίς να χρίζουν ιατρικής φροντίδας. Η εφαρμογή δροσερής κομπρέσας (όχι παγωμένης) στην περιοχή βοηθά στην ανακούφιση του πόνου και του οιδήματος. Οι διάφορες αναπλαστικές και ενυδατικές κρέμες της αγοράς, ιδίως με βάση τη γνωστή για τις ιδιότητές της στα εγκαύματα αλόη βέρα, επιταχύνουν τη διαδικασία της επούλωσης της δερματικής βλάβης.
Έγκαυμα δευτέρου βαθμού
H βλάβη εντοπίζεται στην επιδερμίδα και στο χόριο (δερμίδα). Εμφανίζεται με ερυθρότητα, οίδημα, φυσαλίδες, και είναι εξαιρετικά επώδυνο στο άγγιγμα. Έγκαυμα δευτέρου βαθμού μπορεί να είναι ένα πολύ σοβαρό ηλιακό έγκαυμα, ένα θερμικό έγκαυμα από ατύχημα με καυτό νερό ή με κάποια εστία θερμότητας (π.χ. φούρνος, μάτι κουζίνας) ή ένα χημικό έγκαυμα από τη χρήση χλωρίνης και άλλων «σκληρών» καθαριστικών με γυμνά χέρια.
Τι πρέπει να κάνουμε;
Οι άνθρωποι με εγκαύματα δεύτερου βαθμού πρέπει να αναζητούν ιατρική βοήθεια για τη σωστή εκτίμηση της βλάβης. Μέχρι τότε, μπορούν να εφαρμοστούν τα εξής:
- Αφαίρεση ρουχισμού, κοσμημάτων, ρολογιών και οποιοδήποτε αντικειμένου καλύπτει την περιοχή του εγκαύματος. Αν το άτομο αισθάνεται υπερβολικό πόνο ή κάψιμο, δεν συνεχίζουμε, ούτε τραβάμε βίαια τα αντικείμενα. Είναι προτιμότερο να τα αφήσουμε ως έχουν.
- Εφαρμογή δροσερού, τρεχούμενου νερού βρύσης στο έγκαυμα, όχι όμως παγωμένου.
- Κάλυψη με αποστειρωμένη γάζα, χωρίς εφαρμογή πίεσης.
- ΔΕΝ σπάμε τις φυσαλίδες σε καμία περίπτωση.
Η περαιτέρω ιατρική φροντίδα εξαρτάται από την έκταση και τη θέση του εγκαύματος. Συνήθως, η περιοχή απολυμαίνεται και εφαρμόζεται κάποια αντιβιοτική κρέμα. Ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει κάποιο αντιβιοτικό για την πρόληψη λοίμωξης. Η διάρκεια επούλωσης του τραύματος κυμαίνεται από λίγες ημέρες έως μερικές εβδομάδες. Αν ο ασθενής εμφανίσει οποιαδήποτε επιπλοκή κατά την ανάρρωσή του, όπως πυρετό, πρέπει να μεταβεί άμεσα στα επείγοντα.
Έγκαυμα τρίτου βαθμού / Ολικού πάχους
Πολύ σοβαρή και επείγουσα κατάσταση, όπου καταστρέφονται και οι τρεις στιβάδες του δέρματος. Οι πηγές είναι ποικίλες: θερμότητα, χημικές ουσίες, ακτινοβολία, ηλεκτρισμός. Συνοδεύεται συνήθως από οίδημα, καφέ ή λευκή επιφάνεια, ξηρότητα και μπορεί να περιβάλλεται από χαρακτηριστικά ενός εγκαύματος δευτέρου βαθμού. Εδώ, η αποκατάσταση χρειάζεται αρκετούς μήνες και συνήθως δεν είναι πλήρης, αλλά αφήνει ουλή.
Τι πρέπει να κάνουμε;
Καλούμε αμέσως ασθενοφόρο. Στο μεταξύ, απομακρύνουμε τον πάσχοντα από την πηγή του εγκαύματος (πχ από μια πυρκαγιά), μεριμνώντας σε κάθε περίπτωση για τη δική μας ασφάλεια. Μπορούμε να χαλαρώσουμε τα ρούχα του ασθενούς, που ενδέχεται να τον ενοχλούν, αλλά δεν αφαιρούμε το ένδυμα που καλύπτει το έγκαυμα. Στο μεταξύ, πρέπει να ελέγχουμε την αναπνευστική λειτουργία, τις σφίξεις και το επίπεδο συνείδησης, μέχρι να φτάσει η ιατρική βοήθεια.
Σύμφωνα με κάποιους, τα εγκαύματα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν και σε εγκαύματα τέταρτου βαθμού και περαιτέρω, όταν, εκτός από το δέρμα, εμπλέκονται και τα υποκείμενα νεύρα, τένοντες, μυς, οστά κ.λπ.. Τα συγκεκριμένα εγκαύματα, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό από την εικόνα τους, έχουν ιδιαίτερα βαριά κλινική εικόνα και συχνά δυσμενή κατάληξη, γι’ αυτό χρίζουν άμεσης διακομιδής σε νοσοκομείο.
Ειδικές κατηγορίες εγκαυμάτων, όπου χρειάζεται να λάβουμε περισσότερα από τα παραπάνω μέτρα, είναι το εκτεταμένο ηλεκτρικό και το χημικό έγκαυμα. Ιδιαίτερα σε περίπτωση ηλεκτροπληξίας, πριν σπεύσουμε να βοηθήσουμε το θύμα, βεβαιωνόμαστε ότι έχουμε διακόψει την παροχή ρεύματος στην περιοχή και ότι το θύμα δεν βρίσκεται σε βρεγμένη επιφάνεια, ώστε να μεριμνήσουμε και για τη δική μας ασφάλεια. Επίσης, σε έγκαυμα από χημική ουσία, όπως για παράδειγμα από ατύχημα με χλωρίνη ή κάποιο οξύ, είναι απαραίτητη η απομάκρυνση όσο το δυνατόν μεγαλύτερης ποσότητας του χημικού με άφθονο νερό και η αφαίρεση των βρεγμένων ρούχων.
Κάποιοι γενικοί κανόνες για τα εγκαύματα που χρειάζεται να διασαφηνιστούν, μιας και ακόμα παρατηρείται σύγχυση, είναι ότι απαγορεύεται η τοποθέτηση στην περιοχή λαδιού, οδοντόκρεμας, βουτύρου, βαζελίνης και πάγου. Αν και παλιά συνηθιζόταν η εφαρμογή όλων αυτών, πλέον είναι σαφές ότι οτιδήποτε πέρα από το δροσερό νερό βρύσης (σε εγκαύματα πρώτου και δευτέρου βαθμού) αντενδείκνυται ρητά, καθώς επιδεινώνει το έγκαυμα.
Δεδομένου ότι το 50% των εγκαυμάτων λαμβάνει χώρα εντός του τόπου κατοικίας και ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό αφορά μικρά παιδιά, η σωστή ενημέρωση όλων μας γύρω από την αναγνώριση της βαρύτητας ενός εγκαύματος και της εφαρμογής των σωστών πρώτων βοηθειών, αλλά και η έγκαιρη παρέμβασή μας μπορούν να αποδειχτούν σωτήριες για τον πάσχοντα. Αν αναζητήσουμε πηγές από τις οποίες μπορούμε να πάθουμε ένα έγκαυμα μέσα στο σπίτι, αλλά και έξω από αυτό, θα βρούμε πλήθος από αυτές (ατμοσίδερο, ηλεκτρική κουζίνα, πρίζες, χημικά προϊόντα είναι μόνο ελάχιστα από αυτά). Είναι προτιμότερο, λοιπόν, αντί να πανικοβληθούμε, να είμαστε ενημερωμένοι για το πως οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε ένα έγκαυμα, είτε στον εαυτό μας είτε σε κάποιο μέλος της οικογένειάς μας και να γνωρίζουμε πότε να αναζητούμε άμεσα ιατρική βοήθεια, ενώ σε κάθε περίπτωση η επικοινωνία με τον γιατρό καθίσταται αναγκαία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Burns: Types, symptoms & treatment, Cleveland Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Burns, Mayo Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- Second-degree burn: Causes, symptoms, and treatment, Medical News Today. Διαθέσιμο εδώ
- Classification of burns, University of Rochester Medical Center. Διαθέσιμο εδώ
