Του Δημήτρη Τσελίκα,
Συνεχίζουμε το αφιέρωμα στη ζωή του Μιλτιάδη (που ξεκινήσαμε εδώ). Μετά τα πρώτα χρόνια και την τυραννία στη Χερσόνησο, ο Μιλτιάδης εξελέγη Στρατηγός και ηγήθηκε της προετοιμασίας για την ελληνική άμυνα στον Μαραθώνα, μετά από μεγάλη προσπάθεια να πείσει τους συμπολίτες του και τον Πολέμαρχο Καλλίμαχο.
Ο αθηναϊκός νόμος όριζε πως κάθε μέρα αναλάμβανε τη διοίκηση της στρατιάς ένας από τους Δέκα Στρατηγούς. Ο Αριστείδης προσφέρεται να δώσει τη σειρά του στον Μιλτιάδη. Το ίδιο θέλουν να κάνουν και οι υπόλοιποι, όμως φοβούνται ότι η Εκκλησία του Δήμου θα τους ζητήσει ευθύνες για παράβαση του πατροπαράδοτου νόμου της καθημερινής περιοδικής στρατιωτικής ηγεσίας. Γι’ αυτό, ο Μιλτιάδης αποφασίζει να διατάξει την επίθεση την ημέρα που θα έχει εκείνος την αρχηγία. Την 17η του μηνός Μεταγειτνιώνος του τρίτου έτους της 72ας Ολυμπιάδος (ήτοι 12 Σεπτεμβρίου 490 π.Χ.), ο Μιλτιάδης αναλαμβάνει Αρχιστράτηγος. Μαζί με τους 10.000 Αθηναίους οπλίτες (ο Μιλτιάδης δεν ήθελε να πάρει όλον τον στρατό μαζί του, αλλά να υπάρχει και μια φρουρά πίσω στην Αθήνα) ακολουθούν και 10.000 δούλοι με ελαφρύ οπλισμό (ψιλοί). Η ιστορία επίσης έγραψε πως 1.000 Πλαταιείς, αυτοβούλως και επιδεικνύοντας τεράστιο ηρωισμό, πήγαν μαζί με τους Αθηναίους στον Μαραθώνα για να υπερασπίσουν την Ελλάδα.
Η παράταξη του ελληνικού στρατού είχε ως εξής: Στο δεξιό κέρας βρισκόταν ο Καλλίμαχος με την Αιαντίδα φυλή, αφού εκεί πολεμούσε πάντοτε ο Πολέμαρχος, στο αριστερό οι Πλαταιείς και στο κέντρο ο Θεμιστοκλής με τον Αριστείδη να ηγούνται της Λεοντίδας και Αντιοχίδας φυλής. Οι υπόλοιπες 7 φυλές (Ερεχθηίς, Αιγηίς, Πανδιονίς, Ακαμαντίς, Οινηίς, Κεκροπίς, Ιπποθοντίς) βρίσκονταν παρατεταγμένες μεταξύ του κέντρου, του δεξιού και του αριστερού κέρατος. Το σχέδιο του Μιλτιάδη ήταν ιδιοφυές. Ενίσχυσε τα δύο άκρα της παράταξης του ελληνικού στρατού (βάθος παράταξης 8 άνδρες) και αποδυνάμωσε το κέντρο (βάθος παράταξης 3 άνδρες).
Έφτασε η μέρα της επίθεσης. Ξημέρωσε, οι Έλληνες έκαναν τις απαραίτητες θυσίες και πήραν θέση μάχης. Οι δύο στρατιές απείχαν περίπου 8 στάδια ή 1.500 μέτρα. Ξαφνικά, ακούγεται η πολεμική ιαχή. Οι Έλληνες με τον αλαλαγμό (Αλαλά, πολεμική κραυγή προς τον Αλαλάξιο Άρη) και υπό τους ήχους του παιάνα αρχίζουν ξαφνικά να τρέχουν προς τους Πέρσες. Φυσικά και αυτό ήταν μέρος του σχεδίου του Μιλτιάδη. Έπρεπε να φτάσουν όσο πιο γρήγορα γινόταν κοντά τους, ώστε να αποφύγουν τα περσικά βέλη. Πράγματι, το σχέδιο πέτυχε, και ξεκίνησε μία από τις ενδοξότερες μάχες της ελληνικής ιστορίας. Η υπεροχή του ελληνικού οπλισμού (ξίφη, δόρατα, ασπίδα, πανοπλία) σε συνδυασμό με την άριστη στρατιωτική εκπαίδευση των Ελλήνων οπλιτών και κυρίως το υψηλό ηθικό συνέβαλαν στη μεγαλειώδη νίκη επί των βαρβάρων. Η επίθεση που εξαπέλυσαν στο ελληνικό κέντρο ανάγκασαν τον Θεμιστοκλή και τον Αριστείδη να υποχωρήσουν, όμως τα δύο άκρα συνέκλιναν και περικύκλωσαν τους Πέρσες. Τότε ξεκίνησε η μεγάλη σφαγή. Οι Πέρσες έπεφταν νεκροί από τα ξίφη των Ελλήνων. Όσοι προλαβαίνουν τρέχουν πανικόβλητοι προς την παραλία. Ο σώζων εαυτόν σωθήτω. Πέφτουν στους βάλτους και στα έλη της πεδιάδας και πνίγονται, αφού δεν ξέρουν να κολυμπούν.
Το σχέδιο του Μιλτιάδη συνεχίζεται. Πλέον σκοπεύει να κάψει τα περσικά καράβια. Αυτά όμως είναι αγκυροβολημένα μακριά, πλησιάζουν ίσα για να παραλάβουν τραυματίες και μετά απομακρύνονται. Η αμμουδιά του Σχοινιά βάφεται κατακόκκινη με αίμα. Στη μάχη έπεσε και ο ηρωικός Καλλίμαχος, ο οποίος μάλιστα δέχτηκε τόσα ακόντια και βέλη που αντί να πέσει κάτω νεκρός έμεινε όρθιος από το βάρος τους που τον στήριζαν. Ένας ακόμη επώνυμος νεκρός ήταν και ο αδελφός του ποιητή Αισχύλου, ο Κυναίγειρος. Αυτός ο τεράστιος ήρωας έπιασε ένα περσικό καράβι από την πρύμνη με το χέρι του, ένας Πέρσης όμως του το έκοψε με το πελέκι. Ο Κυναίγειρος το έπιασε με το άλλο χέρι, όμως ο Πέρσης του το έκοψε και αυτό. Ο Κυναίγειρος τότε έπιασε το πλοίο με τα δόντια του, ώσπου ο Πέρσης του έκοψε το κεφάλι.
Χρυσές σελίδες ηρωισμού γράφτηκαν εκείνη την ημέρα στον Μαραθώνα. Οι Έλληνες νίκησαν, και πανηγύριζαν στην παραλία. Ο Μιλτιάδης, όμως, είναι σκεπτικός. Καλεί έναν οπλίτη και του αναθέτει την αποστολή να μεταφέρει το μήνυμα της νίκης στην Αθήνα, ώστε να αναθαρρήσουν οι Αθηναίοι και να απογοητευθούν οι μηδίσαντες. Αυτός τρέχει πάνοπλος για την ασφάλειά του, διότι παντού κυκλοφορούν βάρβαροι. Φτάνει στην Αθήνα, φωνάζει το περίφημο «Νενικήκαμεν» και αμέσως μετά πέφτει κάτω νεκρός.
Η ώρα που τελείωσε η μάχη είναι 12 το μεσημέρι. 6.400 βάρβαροι από τους 250.000 χιλιάδες που πήραν μέρος στην μάχη (500.000 συνολική στρατιά) είναι νεκροί. Από τους Αθηναίους πέθαναν μόνο 192, ενώ είναι άγνωστος ο αριθμός των νεκρών δούλων και Πλαταιέων. Ένα άγνωστο, αλλά συνάμα και πολύ ενδιαφέρον περιστατικό μας διηγείται ο Ηρόδοτος για τον Επίζηλο του Κουφαγόρου, έναν Αθηναίο οπλίτη. Ο Επίζηλος, ενώ πολεμούσε εκ του συστάδην, τυφλώθηκε χωρίς να τον χτυπήσει κανείς ούτε από κοντά ούτε από μακριά, και έμεινε για όλη του την ζωή τυφλός. Ο ίδιος έλεγε πως, κατά την διάρκεια της μάχης, στάθηκε απέναντί του ένας μεγαλόσωμος οπλίτης, του οποίου το μακρύ γένι σκέπαζε όλη του την ασπίδα. Το φάντασμα αυτό προσπέρασε τον Επίζηλο, αλλά σκότωσε τον σύντροφό του. Μια ιστορία με μεταφυσικά στοιχεία, η οποία προστίθεται στις διηγήσεις για τα υπόλοιπα μεταφυσικά στοιχεία της μάχης του Μαραθώνα, όπως η εμφάνιση του Θησέα, του Πάνα αλλά και του Εχετλαίου, ενός πολεμιστή που κρατούσε ένα όπλο που εκτόξευε ακτίνες, καθώς λέγεται. Αυτά τα γεγονότα όμως δεν μπορούν να αποδειχθούν μετά από τόσους αιώνες.
Ξαναγυρίζουμε στον ήρωα της μάχης όμως, στον Μιλτιάδη. Οι Αθηναίοι και οι Πλαταιείς έχουν συλλέξει τους νεκρούς τους, τους οποίους και θα τιμήσουν, πανηγυρίζουν τη νίκη τους και οι δούλοι συγκεντρώνουν τα λάφυρα. Ο Μιλτιάδης όμως παραμένει σκεπτικός. Κατάκοπος και ματωμένος από την μάχη κάθεται στην παραλία και κοιτάζει τα εχθρικά πλοία που απομακρύνονται. Όσο τα βλέπει να ξεμακραίνουν, τόσο γεμίζει από φόβο. Τι θα έκανε αυτός, αν ήταν στην θέση του Δάτιδος, σκέφτεται (Δάτις και Αρταφέρνης, οι δύο στρατηγοί των Περσών στον Μαραθώνα); Θα πήγαινε στην Αθήνα, προφανώς. Οι υπερασπιστές της πόλης έχουν μείνει στο πεδίο της μάχης να ξεκουραστούν, επομένως η πόλη είναι απροστάτευτη. Και πράγματι, την ίδια ώρα στο πλοίο του, ο Δάτις δίνει διαταγή στο επιτελείο του και λέει: «Τώρα που οι Έλληνες πανηγυρίζουν, εμείς πλέουμε προς το Φάληρο. Οι άντρες μας θα ξεκουραστούν, και αύριο θα επιτεθούμε στην Αθήνα». Ο Δάτις ποντάρει σε προδοσία της φιλοπερσικής παράταξης των Αθηνών, όπως μπόρεσε να μπει και στην Ερέτρια. Και πιθανότατα να το κατάφερνε, αν δεν υπήρχε ο στρατηγικός νους του Μιλτιάδη.
Ενώ ο Έλληνας αρχιστράτηγος ταλανιζόταν από αυτές τις σκέψεις, βλέπει με την άκρη του ματιού του μια λάμψη στην κορυφή της Πεντέλης. Οι στρατιώτες φωνάζουν ότι πρόκειται για λάμψη της θεάς Αθηνάς, που πανηγυρίζει για τη νίκη. Ο Μιλτιάδης όμως προσέχει καλύτερα, και αντιλαμβάνεται πως πρόκειται για αντικατοπτρισμό. Κάποιος προδότης δίνει σήμα στα περσικά καράβια πως οι Έλληνες έχουν μείνει στον Μαραθώνα. Ο Μιλτιάδης δεν χάνει χρόνο. Διατάζει συναγερμό και μαζεύει όλο το στράτευμα. Τους εξηγεί πως, αν δεν φτάσουν γρήγορα στην Αθήνα, τότε η τεράστια νίκη στον Μαραθώνα δεν θα έχει κανένα αντίκρισμα. Πρέπει να προστατεύσουν την πόλη, τους βωμούς και τις οικογένειές τους, και για να γίνει αυτό, πρέπει να ξεκινήσουν ευθύς αμέσως για την πόλη.
Οι Έλληνες ξεσπούν σε ζητωκραυγές. Το σθένος τους είναι τεράστιο. Με ασύλληπτες σωματικές και ψυχικές δυνάμεις ξεκινούν την πορεία προς το κλεινόν άστυ. Στο πεδίο της μάχης μένει μόνο ο Αριστείδης με την Αντιοχίδα και την Λεοντίδα φυλή, για να προσέχουν τα λάφυρα. Ο στρατός φθάνει στην πόλη το απόγευμα, και ο περσικός στόλος αγκυροβολεί στο Φάληρο αργά το βράδυ. Το πρωί, όταν ξυπνούν, οι Πέρσες αντικρίζουν τον ελληνικό στρατό πάνοπλο στην παραλία να τους περιμένει. Ο Δάτις σηκώνει πανιά και επιστρέφει στην Περσία. Η Αθήνα σώθηκε, χάρις στην ιδιοφυία του Μιλτιάδη.
Συνεχίζεται…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κων. Παπαρρηγόπουλου «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τόμος 2, Αθήνα: Εκδόσεις Λυμπέρη – Εκδόσεις Οξύ.
- Πλεύρης, Κ. (2012), Οι βάρβαροι (Αναφορά στα Ελληνοπερσικά), Αθήνα: Εκδόσεις Ήλεκτρον.
- Ηρόδοτος Αλικαρνασσεύς, Ιστοριών Α’ – Κλειώ (2012), μτφρ. Τζαφερόπουλος Α., Αθήνα: Βιβλιοθήκη Των Ελλήνων – Γεωργιάδης.
- Μιλτιάδης. Η άγνωστη ζωή του στρατηγού που συνέτριψε τους Πέρσες στον Μαραθώνα. Γιατί τον δίκασαν οι Αθηναίοι, που τον θεωρούσαν τύραννο, mixanitouxronou.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Miltiades, livius.org, Διαθέσιμο εδώ
- Miltiades, worldhistory.org, Διαθέσιμο εδώ
