Του Πάνου Σταθόπουλου,
Η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα (ΡΑ) είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα από το οποίο πάσχει το 0,5-1% του πληθυσμού, διαβόητο για τη χαρακτηριστική εικόνα της προσβολής των αρθρώσεων που προκαλεί. Παρά το όνομα της, βέβαια, οι εκδηλώσεις της νόσου δεν περιορίζονται στις αρθρώσεις και οι βλάβες σε διαφορετικά συστήματα του οργανισμού δεν είναι σπάνιες. Πρόκειται, δηλαδή, για μία συστημική νόσο, δηλαδή δύναται να επηρεάσει και άλλα ζωτικά όργανα και στο παρόν άρθρο θα παρουσιαστούν οι εξωαρθρικές εκδηλώσεις της.
Στο αναπνευστικό σύστημα, που αποτελείται από την αεροφόρα οδό και τους πνεύμονες, ιδιαίτερα συχνή είναι η προσβολή του λάρυγγα, η οποία όμως δεν προκαλεί εντύπωση. Ο σκελετός του λάρυγγα αποτελείται από χόνδρους και εξωκυττάριο υλικό όμοιο με των αρθρώσεων του μυοσκελετικού. Έτσι, η μεγαλύτερη άρθρωση μεταξύ των χόνδρων του (κρικαρυταινοειδής) μπορεί να φλεγμαίνει και η φλεγμονή αυτή να οδηγεί σε αντίστοιχη συμπτωματολογία, δηλαδή βράγχος φωνής, αίσθημα ξένου σώματος ή πληρότητας στον λαιμό αλλά και εισπνευστικό συριγμό που μπορεί λανθασμένα να αποδίδεται σε άσθμα ή βρογχίτιδα. Η κρικαρυταινοειδής αρθρίτιδα εμφανίζεται περίπου στο 55% των ασθενών με ΡΑ, κυρίως σε γυναίκες με σοβαρή, εμμένουσα νόσο, όμως είναι ασυμπτωματική στο 58% των περιπτώσεων. Μπορεί να εκδηλωθεί οξέως, στα πλαίσια μιας λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού, όπως π.χ. σε COVID-19 λοίμωξη και να επιδεινώσει μια πιθανή αναπνευστική ανεπάρκεια. Η συγκεκριμένη εκδήλωση της ΡΑ, δεν παύει να είναι στην ουσία της η προσβολή μιας ακόμα άρθρωσης, όχι όμως αυτή που θα σκεφτόμασταν πρώτη.
Άλλες εκδηλώσεις της ΡΑ από το αναπνευστικό είναι οι βρογχεκτασίες, η διάμεση πνευμονοπάθεια (InterstitialLung Disease – ILD), η πλευριτική νόσος και τα ρευματοειδή οζίδια, με συχνότερη την πρώτη (μέχρι 10% των ασθενών με ΡΑ) και πιο πτωχή σε πρόγνωση τη δεύτερη (ILD) που εμφανίζεται σε ποσοστό λιγότερο από το 5% των ασθενών με ΡΑ. Νεότερα δεδομένα, με πιο εξειδικευμένες διαγνωστικές μεθόδους, δείχνουν ότι το ποσοστό αυτό μπορεί να είναι μεγαλύτερο και η πνευμονολογική εκτίμηση προτείνεται πλέον συχνότερα. Η ILDείναι μια προοδευτικά εξελισσόμενη βλάβη των κυττάρων πέριξ των αεροθυλακίων του πνεύμονα που εμφανίζεται με συμπτώματα δύσπνοιας και μη παραγωγικού (ξηρού) βήχα και χαρακτηριστική ακτινολογική και ιστολογική εικόνα, ούσα μία βλάβη που οδηγεί συχνά σε εκτεταμένη φλεγμονή και πνευμονική ίνωση. Η εμφάνιση της ILD μπορεί να σχετίζεται με πτωχή πρόγνωση και να είναι η δεύτερη αιτία θανάτου σε ασθενείς με ΡΑ μετά τα καρδιαγγειακά συμβάματα (βλ. παρακάτω). Η φαρέτρα όμως της ιατρικής κοινότητας σήμερα μπορεί να παρατείνει την εξέλιξη της σημαντικά.
Οι βρογχεκτασίες είναι η διάταση των αεραγωγών συνήθως μεγάλου και μεσαίου μεγέθους και είναι άλλο ένα παράδειγμα μιας όχι και τόσο εξωαρθρικής εκδήλωσης (τυπικά δεν περιλαμβάνεται σε αυτές) καθώς οι βρόγχοι στην κατασκευή τους αποτελούνται επίσης από χόνδρο οπότε η συμμετοχή τους είναι σε ένα βαθμό αναμενόμενη. Οι περισσότεροι ασθενείς παραπονούνται για χρόνιο βήχα και παραγωγή διαυγούς φλέγματος με περιόδους εξάρσεων και υφέσεων που επιτείνονται από λοιμώξεις, οπότε μπορεί να παρουσιαστούν έντονα με αναπνευστική δυσχέρεια και αιμόπτυση. Η αντιμετώπιση των βρογχεκτασιών στη ΡΑ δε διαφέρει από αυτή που εφαρμόζεται σε άλλες αιτίες και περιλαμβάνει βρογχοδιαστολή, εμβολιασμό, αντιφλεγμονώδη και σε περιπτώσεις εξάρσεων αντιβιοτική αγωγή.
Τόσο η πλευριτική νόσος όσο και τα ρευματοειδή οζίδια δεν παρουσιάζουν έντονη συμπτωματολογία. Η μεν είναι συνήθως υποκλινική και υπάρχει στο 40-75% των ασθενών με ΡΑ ως υπεζωκοτική συλλογή υγρού, δηλαδή υγρό στην κοιλότητα που περιλαμβάνεται ο πνεύμονας από έναν υμένα, τον υπεζωκότα. Το υγρό αυτό έχει ιδιαίτερα βιοχημικά στοιχεία που το χαρακτηρίζουν και όταν εντόπιζεται πρέπει να αναλυέται προς αποκλεισμό άλλων αιτιών όπως η φυματίωση ή μια πιθανή κακοήθεια. Τα ρευματοειδή οζίδια εμφανίζονται σπάνια αλλά είναι η μοναδική πνευμονική εκδήλωση ειδική για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Συνήθως αποτελούν τυχαίο ακτινολογικό εύρημα που πρέπει επίσης να διερευνάται προς αποκλεισμό κακοήθειας ή άλλων καταστάσεων που εμφανίζονται παρόμοια.
Οι εκδηλώσεις από το αναπνευστικό είναι συχνές αλλά δεν είναι οι μόνες. Το νευρικό σύστημα μπορεί επίσης να πάσχει με πολύ συχνή την εμφάνιση περιφερικής νευροπάθειας, βλάβης, δηλαδή, στα περιφερικά νεύρα που καταλήγουν στους μύες και μπορεί να οδηγήσουν σε αδυναμία και αίσθημα μουδιάσματος. Η νευροπάθεια σε συνδυασμό με τη φλεγμονή των αρθρώσεων του μυοσκελετικού οδηγεί σε ακόμα πιο έντονη κινητική δυσλειτουργία και επηρεάζει την ποιότητα της ζωής του ασθενούς με ΡΑ. Πιο κεντρικά, στον εγκέφαλο, σπάνια και κυρίως σε ηλικιωμένους μπορεί η ΡΑ να επιπλακεί με μια μορφή μηνιγγίτιδας βαριάς μορφής και υψηλής θνητότητας.
Η σημαντικότερη αιτία θανάτου σε ασθενείς με ΡΑ, όμως, είναι τα καρδιαγγειακά συμβάματα. Σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό, οι ασθενείς αυτοί διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης εμφράγματος του μυοκαρδίου και σχεδόν 50% μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου. Ο κίνδυνος αυτός σχετίζεται με τον έλεγχο και την ενεργότητα της νόσου. Για την πρόληψη των επιπλοκών αυτών και την ελαχιστοποίηση της νοσηρότητας και της θνητότητας, ο ιατρός συστήνει τον έλεγχο και τον περιορισμό των υπόλοιπων επιβαρυντικών παραγόντων. Έτσι, ο ασθενής με ΡΑ πρέπει να έχει υπό έλεγχο την αρτηριακή του πίεση, το βάρος του, να φροντίζει πιθανή δυσλιπιδαιμία, να μην καπνίζει και να υποβάλλεται συχνά στις αντίστοιχες εξετάσεις.
Συνοπτικά, η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα είναι μια πολυσυστημική νόσος και μπορεί να προσβάλλει τον οργανισμό με πολλούς διαφορετικούς τρόπους ώστε να μην μπορούν να περιγραφούν σε ένα απλό ενημερωτικό άρθρο στη στήλη της υγείας. Ο ασθενής με ρευματοειδή αρθρίτιδα μπορεί να παρακολουθείται από ιατρούς διαφορετικών ειδικοτήτων οι οποίες θα συνεργάζονται μεταξύ τους, αλλά και με τον ίδιο τον ασθενή με σκοπό την εξασφάλιση της καλύτερης δυνατής ποιότητας ζωής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Adam Feather, David Randall, Mona Waterhouse, Kumar & Clark΄s: Clinical Medicine, 10th Edition, 2020
- Munther A. Khamashta, Manuel Ramos-Casals Autoimmune Diseases: Acute and Complex Situations, Springer, 2011
- Rheumatoid arthritis: Extra-articular manifestations and comorbidities, Science Direct. Διαθέσιμο εδώ
- Extra-articular Manifestations in Rheumatoid Arthritis, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
