Της Μαριάννας Κώστα,
Στην Ευρώπη, ο πολιτισμός χρησιμοποιείται πλέον όλο και περισσότερο για τη θεραπεία κάθε ψυχικής νόσου. Αυτή η στροφή στις θεραπευτικές προσεγγίσεις έχει αποκτήσει δυναμική τα τελευταία χρόνια, καθώς οι ερευνητές και οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας αναγνωρίζουν τον αντίκτυπο που έχει στην επαναστατική αλλαγή του τρόπου με τον οποίο τα κράτη-μέλη της Ε.Ε κατανοούν και θεραπεύουν τη ψυχική υγεία. Το παρόν άρθρο διερευνά τους λόγους πίσω από αυτή την αυξανόμενη τάση, εξετάζει τα οφέλη των πολιτιστικών θεραπειών και συνιστά ορισμένα αξιοσημείωτα παραδείγματα πολιτιστικών παρεμβάσεων που χρησιμοποιούνται σε ορισμένα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πίσω από την αυξανόμενη χρήση του πολιτισμού ως θεραπευτικού εργαλείου στην Ευρώπη κρύβεται η αναγνώριση ότι η ψυχική υγεία είναι βαθιά συνδεδεμένη με την πολιτιστική ταυτότητα. Ο πολιτισμός διαμορφώνει τις πεποιθήσεις, τις αξίες και τις στάσεις μας και επηρεάζει βαθιά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Αναγνωρίζοντας τον ρόλο του πολιτισμού, οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν να προσαρμόσουν τη θεραπεία με το πολιτισμικό κεφάλαιο του ατόμου και να αυξήσουν την αποτελεσματικότητά της.
Επιπλέον, οι πολυπολιτισμικές κοινωνίες της Ευρώπης απαιτούν μια πιο πολιτισμικά ευαίσθητη προσέγγιση της ψυχικής υγείας. Με τον αυξανόμενο αριθμό μεταναστών και προσφύγων που ζητούν άσυλο στις ευρωπαϊκές χώρες, είναι ζωτικής σημασίας να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες ψυχικής υγείας αυτών των μειονοτήτων. Η πολιτισμική θεραπεία παρέχει στους μετανάστες και τους πρόσφυγες ένα χώρο για να εκφράσουν τις εμπειρίες, τις αξίες και τις πεποιθήσεις τους, επιτρέποντας στους θεραπευτές να παρέχουν πιο αποτελεσματική και εξατομικευμένη φροντίδα.
Ένα σημαντικό πλεονέκτημα της πολιτισμικής θεραπείας είναι ότι μπορεί να μειώσει το στίγμα που περιβάλλει τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι ψυχικές ασθένειες εξακολουθούν να στιγματίζονται έντονα, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να κρύβουν την αγωνία τους και να αποφεύγουν να ζητήσουν βοήθεια. Η πολιτισμική θεραπεία μπορεί να δημιουργήσει ένα πιο αποδεκτό και περιεκτικό περιβάλλον, ενσωματώνοντας πολιτισμικές πρακτικές και πεποιθήσεις. Αυτό όχι μόνο ενθαρρύνει τα άτομα να αναζητήσουν υποστήριξη, αλλά προάγει επίσης την αίσθηση της κοινότητας και του ανήκειν, η οποία είναι απαραίτητη για την ψυχική ευεξία.
Στην Ευρώπη, έχουν προκύψει διάφορες πολιτιστικές παρεμβάσεις που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα αυτής της προσέγγισης. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, η Εθνική Υπηρεσία Υγείας εφαρμόζει την «κοινωνική συνταγογράφηση». Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που συνδέει τους ανθρώπους με πολιτιστικές δραστηριότητες με βάση την κοινότητα, όπως είναι τα μαθήματα τέχνης ,η κηπουρική και οι μουσικές ομάδες. Οι δραστηριότητες αυτές αποσκοπούν στη βελτίωση της ψυχικής υγείας παρέχοντας στα άτομα την αίσθηση του σκοπού, της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και της αυτοέκφρασης μέσα σε ένα πολιτιστικό πλαίσιο.
Ένα άλλο αξιοσημείωτο παράδειγμα είναι η Σουηδία, όπου η χρήση της «πολιτισμικής θεραπείας» είναι ευρέως διαδεδομένη. Η πολιτιστική θεραπεία χρησιμοποιεί πολιτιστικά αντικείμενα, τελετουργίες και παραδόσεις για να προωθήσει την αυτοανασκόπηση, την προσωπική ανάπτυξη και τη θεραπεία. Μέσω της αφήγησης ιστοριών, της μουσικής και της τέχνης, οι άνθρωποι μπορούν να εξερευνήσουν τις εμπειρίες και τα συναισθήματά τους με πολιτισμικά κατάλληλους και θεραπευτικούς τρόπους. Με την ενσωμάτωση πολιτιστικών στοιχείων στη θεραπεία, η πολιτιστική θεραπεία εμβαθύνει την αυτογνωσία και προάγει την ανθεκτικότητα και την ευημερία.
Ενώ η ένταξη της κουλτούρας στη θεραπεία της ψυχικής νόσου είναι αναμφίβολα ευεργετική, πρέπει να αντιμετωπιστούν διάφορες προκλήσεις και ζητήματα. Πρώτον, οι θεραπευτές πρέπει να είναι πολιτισμικά ικανοί για να κατανοούν και να εργάζονται αποτελεσματικά με διαφορετικούς πληθυσμούς. Αρμόζει να υλοποιηθούν προγράμματα κατάρτισης για να αυξηθεί η διαπολιτισμική κατανόηση των θεραπευτών και να διασφαλιστεί ότι παρέχεται φροντίδα που ανταποκρίνεται σε πολιτισμικό επίπεδο. Επιπλέον, οι πολιτισμικές θεραπείες δεν θα πρέπει να παρέχονται μεμονωμένα, αλλά ως συμπληρωματική προσέγγιση παράλληλα με τις τεκμηριωμένες θεραπείες.
Συμπερασματικά, η αυξανόμενη χρήση του πολιτισμού για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής υγείας στην Ευρώπη αποτελεί προοδευτική και αναγκαία αλλαγή στις θεραπευτικές προσεγγίσεις. Αναγνωρίζοντας τον αντίκτυπο του πολιτισμού στην ψυχική ευεξία, οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν να παρέχουν πιο εξατομικευμένη και αποτελεσματική φροντίδα. Με την υιοθέτηση των πολιτιστικών θεραπειών, η Ευρώπη δημιουργεί ένα περιβάλλον χωρίς αποκλεισμούς και αποδοχής που μειώνει τις προκαταλήψεις, προωθεί την υποστήριξη της κοινότητας και βελτιώνει τη συνολική ψυχική ευεξία. Καθώς η σημασία του πολιτισμού στην ψυχική υγεία γίνεται όλο και περισσότερο κατανοητή, είναι απαραίτητο να διεξαχθεί περαιτέρω έρευνα, να αναπτυχθούν βέλτιστες πρακτικές και να διασφαλιστεί η πολιτισμική επάρκεια των θεραπευτών για όλους όσοι αναζητούν υποστήριξη μέσω της ψυχοθεραπείας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Commission advocates for the benefits of culture on Mental Health and well-being, Culture and Creativity, Εc.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Here’s how culture is used to treat mental health issues in Europe, Euronews, διαθέσιμο εδώ
