Είναι πιθανή η εξομάλυνση των σχέσεων Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας;

Της Κωνσταντίνας Μερλέμη,

Την Πέμπτη 27 Ιουλίου 2023, ο Jake Sullivan, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Προέδρου της Αμερικής Joe Biden, επισκέφθηκε τη Σαουδική Αραβία και συναντήθηκε στην περιοχή Jeddah, με τον πρίγκιπα διάδοχο Mohammed bin Salman. Στόχος της συνάντησης ήταν η ενίσχυση των σχέσεων των δύο χωρών, μέσα από συζητήσεις για «διμερή και περιφερειακά ζητήματα», όπως ανακοίνωσε ο Τύπος της αμερικανικής προεδρίας. Μεταξύ άλλων συζητήθηκαν οι στόχοι για μια Μέση Ανατολή ειρηνική και συνδεδεμένη με τον υπόλοιπο κόσμο, ενώ ακόμη οι αντιπροσωπείες των δύο χωρών δεσμεύτηκαν να τηρούν τακτικές επαφές.

Οι Αμερικανοί ασκούν, επίσης, πιέσεις για εξομάλυνση των σχέσεων της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ. Πρόκειται για ένα δύσκολο εγχείρημα, πράγμα το οποίο και οι ίδιοι αναγνωρίζουν. Ήδη τον Ιούνιο του 2023, ο Anthony Blinken, επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας, μετέβη για τον ίδιο σκοπό στην Σαουδική Αραβία, ωστόσο δήλωσε πως κάτι τέτοιο είναι σχεδόν ανέφικτο προς το παρόν και κάθε προσπάθεια θα αποβεί άκαρπη. Το ίδιο προσπάθησε να επιτύχει και το προηγούμενο καλοκαίρι ο  J. Biden, με μία επίσκεψη του ίδιου στη χώρα, η οποία επικρίθηκε έντονα. Πρόσφατα, μάλιστα, ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. δήλωσε ότι το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία απέχουν αρκετά από μία συμφωνία εξομάλυνσης.

Η συμφωνία αυτή θα στηρίζεται σε μία αμυντική πολιτική και ένα πρόγραμμα συνεργασίας για την χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Απέναντι σε αυτήν την προοπτική, πολλοί αξιωματούχοι του Ισραήλ εκφράζουν την αντίθεση τους με την ιδέα να αναπτύξει η Σαουδική Αραβία ένα πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας, ως μέρος μεσολάβησης των Η.Π.Α. για ενίσχυση των μεταξύ τους σχέσεων. Ο Yuli Edelstein που ηγείται της επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων και Άμυνας στην Κνεσέτ και είναι υψηλόβαθμο μέλος του κόμματος, δήλωσε ότι η σφυρηλάτηση των σχέσεων με την Σαουδική Αραβία δεν είναι επικείμενη, παρά τις οποιεσδήποτε πιέσεις από τις Η.Π.Α..

Παρόλα αυτά, είναι έντονος ο φόβος, που εκφράζουν τα Ισραηλινά ΜΜΕ σχετικά με την στάση που θα τηρήσει ο Netanyahu, για τον οποίο η δημιουργία σχέσεων με την Σ. Αραβία έχει αναδειχθεί σε κορυφαίο στόχο της εξωτερικής πολιτικής του κόμματός του. Συγκεκριμένα, η Σ. Αραβία θέτει ως προϋπόθεση για την εξομάλυνση των σχέσεων την δημιουργία μη στρατιωτικής εγκατάστασης για εμπλουτισμό ουρανίου. Ωστόσο, ο ισραηλινός λαός και ο στρατός φοβούνται, ότι ο Netanyahu θα ενδώσει στην πυρηνική απαίτηση της Σ. Αραβίας και το Riyadh θα εκμεταλλευτεί τη συμφωνία για στρατιωτικούς σκοπούς.

Ένας άλλος όρος που έθεσε η χώρα, τον οποίο επεσήμανε και ο επικεφαλής σύμβουλος του J. Biden, είναι η επίλυση της ισραηλινό-παλαιστινιακής σύγκρουσης, ώστε να αναγνωρίσει επίσημα το Ισραήλ. Κάτι τέτοιο βέβαια είναι σχεδόν ακατόρθωτο, τη στιγμή που στο Ισραήλ ηγείται η πιο δεξιά κυβέρνηση της ιστορίας του και οι εντάσεις με την Παλαιστίνη είναι εντονότατες.

Βέβαια, ο Netanyahu δεν εγκαταλείπει τις προσπάθειες για ενίσχυση των διπλωματικών του σχέσεων. Θέτει σε δεύτερη μοίρα τη συνταγματική κρίση που ταλαιπωρεί εδώ και μήνες την χώρα και έχει κλονίσει την οικονομία και τον σεβασμό των δυτικών συμμάχων, εγείροντας αμφιβολίες σχετικά με το κατά πόσο δημοκρατική είναι η τελικά η δημοκρατία του Ισραήλ και κινεί προσπάθειες για επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου. Το κόστος του έργου υπολογίζεται ότι ανέρχεται στα περίπου 27 δισεκατομμύρια δολάρια (100 δισεκατομμύρια σέκελ) και θα συνδέει διάφορες περιφερειακές περιοχές του Tel Aviv. Φιλοδοξεί στο μέλλον να επεκταθεί η χερσαία σιδηροδρομική σύνδεση με τη Σαουδική Αραβία.

Όσες πιέσεις πάντως και αν ασκήσουν οι Η.Π.Α. στις δύο αυτές χώρες για την εξομάλυνση των μεταξύ τους διπλωματικών σχέσεων, είναι προφανές ότι δεν επιθυμούν να φτάσουν σε τέτοιο σημείο, ώστε να έρθει σε ρήξη με τη Σ. Αραβία. Η τελευταία αποτελεί στρατηγικό τους σύμμαχο, που αγοράζει στρατιωτικό εξοπλισμό αμερικανικής κατασκευής, καθώς και ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη για τις τιμές του πετρελαίου. Οι σχέσεις του Ισραήλ με τη Σαουδική Αραβία, στην παρούσα φάση δεν φαίνεται να βελτιώνονται, καθώς το ζήτημα είναι περίπλοκο, με την πιθανότητα άλλες γειτονικές χώρες, όπως το Ιράν να θέσουν στο στόχαστρο τη Σαουδική Αραβία και να απειλήσουν την ασφάλειά της.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• US wants an Israeli-Saudi ‘normalisation’ deal. Why now?, Al-Jazeera, διαθέσιμο εδώ
• Potential Saudi-Israel normalization could see Palestinians thrown under the bus, The Times of Israel, διαθέσιμο εδώ
• Israel eying future link to Saudi Arabia with $27 billion national rail project,  alarabiyanews, διαθέσιμο εδώ