Της Κατερίνας Ζευγίτη,
Σε έναν κόσμο που γίνεται από πολλές πλευρές ολοένα και πιο δύσκολος, και σχεδόν αβίωτος, με προβλήματα σοβαρά και ενίοτε ανυπέρβλητα να ταλανίζουν τον άνθρωπο, και ιδίως τον νέο, ο οποίος θέλει να ανοίξει τα φτερά του, η επαγγελματική αποκατάσταση αποτελεί μια βασική σταθερά για τον ίδιο, αφού, πατώντας πάνω σ’ αυτή κι εξασφαλίζοντας τα προς το ζην, προσπαθεί να πολεμήσει και να ανταπεξέλθει με επιτυχία στον ρόλο του στη ζωή. Βέβαια, η σταθερά αυτή δύναται να μετατραπεί σε φοβερό άγχος για τον καθένα, που ψάχνει τους λόγους για τους οποίους οδηγήθηκε στην ανεργία, που έρχεται αντιμέτωπος με τις συνέπειες, και που τελικά, καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για να αλλάξει την κατάσταση.
Είναι αληθές ότι το φαινόμενο της ανεργίας απασχολεί σημαντικά τις κυβερνήσεις, τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο, όσο και στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και προκαλεί από τη μια μεριά το επιστημονικό ενδιαφέρον επιμέρους ερευνητών, και από την άλλη, τη θέσπιση μέτρων και πολιτικών για την αντιμετώπισή της. Η ανεργία, η οποία συνεπάγεται τη φτώχεια, σταδιακά μετατρέπει τις ανεπτυγμένες βιομηχανικές οικονομίες της δύσης σε κοινωνίες των «δύο τρίτων», με τεράστιες οικονομικές, αλλά και κοινωνικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη, στη συγκρότηση και στην οργάνωση αυτών των κοινωνιών. Χαρακτηριστικά, έχει αποκτήσει δραματικές διαστάσεις στις Ευρωπαϊκές χώρες, με το μέσο ποσοστό της ανεργίας να αγγίζει το 10%. Η Ελλάδα, μάλιστα, κατέχει ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά ανεργίας στους υποψήφιους εργαζόμενους.
Στο συγκεκριμένο άρθρο, θα παρουσιάσουμε τους ποικίλους λόγους για τους οποίους μένει κανείς χωρίς εργασία, και τα αποτελέσματα που επιφέρει η διαμονή στην οικία του, σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Πρωτίστως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ένας βασικός παράγοντας που στερεί από τους συνανθρώπους μας τη χαρά της εργασίας σχετίζεται με την τεχνολογία. Πιο συγκεκριμένα, η ραγδαία εξέλιξή της έχει επιφέρει την αυτοματοποιημένη εκτέλεση διάφορων καθηκόντων, που άλλοτε απασχολούσαν ανθρώπινα χέρια. Η αιτία κρύβεται στο γεγονός ότι οι μηχανές αποδίδουν περισσότερο και αποτελεσματικότερα. Για παράδειγμα, στη βιομηχανική παραγωγή, η χρήση μηχανών έχει υποκαταστήσει πλήθος χειρωνακτών, όπως άλλωστε και η χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών έχει αντικαταστήσει πολλούς υπαλλήλους της ακμάζουσας γραφειοκρατίας. Έτσι, παρατηρούμε ότι σιγά σιγά, βυθίζονται στον βυθό της προόδου πολλές χειρωνακτικές εργασίες, και μαζί τους, η απόλαυση που χαρίζουν ή το πνεύμα της ομαδικότητας και της αλληλεγγύης μεταξύ συναδέλφων.
Επιπλέον, μια από τις μεγαλύτερες γενεσιουργούς αιτίες που οδηγούν στην ανεργία συνδέεται άμεσα με την έλλειψη ορθού επαγγελματικού προσανατολισμού από το εκάστοτε εκπαιδευτικό σύστημα. Με λίγα λόγια, η ελλιπής ενημέρωση των εφήβων, σε συνδυασμό με την αναποφασιστικότητα που χαρακτηρίζει την ηλικία τους, έχει ως αποτέλεσμα τη διεκδίκηση συγκεκριμένων πανεπιστημιακών σχολών, και κατόπιν, συγκεκριμένων επαγγελμάτων, τη στιγμή που άλλες επαγγελματικές επιλογές ή επιλογές κατάρτισης απομένουν χωρίς ουσιαστική ζήτηση. Είναι φανερό ότι από τη στιγμή που δεν υπάρχει πλήρης ενημέρωση, και όταν δεν γίνονται σωστές επιλογές επιμόρφωσής τους, δυστυχώς, δεν έχουν άμεση αποκατάσταση στο μέλλον.
Εκτός από αυτό, φαίνεται ότι η αναξιοκρατία, η οποία έχει τον κατεξοχήν λόγο, κυρίως στην χώρα μας, είναι μια βαρυσήμαντη αιτία που ταράζει τα νερά. Δηλαδή, όσον αφορά την εύρεση προσωπικού, υπάρχουν νευραλγικές θέσεις, οι οποίες έχουν καλυφθεί από άτομα τα οποία δεν διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις πάνω στο αντικείμενο με το οποίο ασχολούνται. Αντιθέτως, άνθρωποι που είναι ειδικευμένοι πάνω στις ίδιες θέσεις, είτε παραμένουν άνεργοι επί μακρόν, είτε ασχολούνται με εντελώς διαφορετικό αντικείμενο. Κι αυτό συμβαίνει καθώς από πίσω κρύβονται πολιτικοί και οικονομικοί λόγοι. Παράλληλα, η εισροή μεταναστών στα μεγάλα αστικά κέντρα προκαλεί κι αυτή με τη σειρά της την ανεργία, αφού οι οικονομικοί μετανάστες αποτελούν φθηνό εργατικό δυναμικό και προτιμώνται από εργοδότες.
Τέλος, ας αναλογιστούμε ότι η βαθιά οικονομική κρίση εξώθησε, όχι μόνο τον ιδιωτικό τομέα, αλλά ακόμη και τον δημόσιο, στη μείωση εργαζομένων με την λύση απολύσεων, ή με το «πάγωμα» των προσλήψεων. Επίκαιρο όσο ποτέ το αίτιο αυτό, διότι η παρούσα παγκόσμια κρίση έβαλε λουκέτο σε επιχειρήσεις και μείωσε κατά πολύ τις επενδύσεις. Συμπερασματικά, καταλαβαίνουμε ότι από την στιγμή που μια επιχείρηση δεν μπορεί να πουλήσει στην αγορά τα αγαθά που παράγει, μειώνει το προσωπικό της, προκειμένου να γλιτώσει κάποια έξοδα. Σίγουρα κι η έλλειψη σωστού προγραμματισμού για την άσκηση ορισμένων επαγγελμάτων δημιουργεί κορεσμό, ενώ ταυτόχρονα, σε άλλα επαγγέλματα, υπάρχει περιορισμένος αριθμός μισθωτών που τα εξασκούν.
Η κοινωνία βρίσκεται σε μια περίοδο πνευματικής, καλλιτεχνικής και επιστημονικής στασιμότητας, επειδή οι νέοι που αποτελούν το πιο δυναμικό της κομμάτι παραμένουν αποκομμένοι από τον εργασιακό στίβο, και κατ’ επέκταση, στερούνται το δικαίωμα να προσφέρουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους.
Αρχικά, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο άνεργος έρχεται αντιμέτωπος με την οικονομική καχεξία, γιατί στερείται τα έσοδα τα οποία του είναι απολύτως απαραίτητα για την επιβίωσή του, αλλά και για την κάλυψη των πάγιων οικονομικών του υποχρεώσεων. Ειδικότερα, η αδράνεια του τον «σπρώχνει» στο να εξαρτάται από τους γονείς του και να έχει μια κακή ποιότητα ζωής, όταν ακούει συνεχώς ότι δεν είναι ικανός να προσφέρει τίποτα. Συνεπώς, αρχίζει να αισθάνεται παραγκωνισμένος και να βιώνει ένα πλέγμα ενοχής, εφόσον ζει εις βάρος κάποιων άλλων. Συνεπώς, ο άνεργος δυσκολεύεται να λάβει μια αυτόνομη θέση στην κοινωνία, να αξιοποιήσει τις δυνατότητες του, και ως εκ τούτου, αδυνατεί να προχωρήσει σε σημαντικά βήματα της ενήλικης ζωής, όπως το να δημιουργήσει οικογένεια, να εκπληρώσει τους στόχους του, ή να ταξιδέψει, εφόσον έχει άδειο πορτοφόλι.
Επιπροσθέτως, σημειώνεται αύξηση φαινομένων κοινωνικής παθογένειας. Είναι εύλογο ότι τα αρνητικά συναισθήματα που νιώθει ένας άνεργος θέτουν σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή. Πράγματι, το άτομο, μη μπορώντας να εργαστεί και να εξασφαλίσει τα προς το ζην, καταφεύγει πολλές φορές ακούσια σε βίαιες και εγκληματικές πράξεις, λόγου χάρη στη ληστεία. Ακόμη, δεν είναι λίγες οι φορές που ένας εργαζόμενος αναγκάζεται να διαλέξει ένα επάγγελμα, απλώς για να απασχολείται, και πέφτει θύμα εκμετάλλευσης.
Επιπλέον, η μακροχρόνια ανεργία φέρει εξαιρετικά επώδυνες συνέπειες στην ψυχολογία του ατόμου, το καθηλώνει, μιας και ο άνεργος εκλαμβάνει το πρόβλημα ως δική του αποτυχία. Αποδεικνύεται ότι κλονίζεται η αυτοπεποίθησή του και παλεύει καθημερινά με έντονα συναισθήματα άγχους, ανασφάλειας και κατάθλιψης, νιώθει σαν να είναι ένα λιοντάρι κλεισμένο μέσα σε ένα κλουβί. Ήδη, οι πρώτες σοβαρές μελέτες των ψυχολογικών επιπτώσεων της ανεργίας πραγματοποιήθηκαν το 1938 από τους Philip Eisenberg και Paul F. Lazarsfeld, οι οποίοι, αναλύοντας τις αντιδράσεις των ανέργων, αναγνώρισαν τρια τυπικά στάδια ή φάσεις. Το πρώτο στάδιο χαρακτηρίζεται από την απόρριψη και τη συστηματική άρνηση της νέας κατάστασης. Το άτομο, δηλαδή, αρνείται να αποδεχτεί ότι έχασε την εργασία του και ελπίζει ότι με κάποιο τρόπο θα επαναπροσληφθεί, ή θα βρει άλλη καλύτερη εργασία. Ακολουθεί στη συνέχεια το στάδιο της απαισιοδοξίας και της ανησυχίας, καθώς ύστερα από αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες εύρεσης εργασίας, αρχίζει να συνειδητοποιεί τη δεινή κατάστασή του. Τότε, συνήθως, έπειτα από εννιά μήνες ανεργίας, εισέρχεται στο στάδιο της απελπισίας και της κατάθλιψης.
Σε τελευταία ανάλυση, η οικονομική δυσπραγία συνεπάγεται την πτώση της κατανάλωσης προϊόντων και ζήτησης υπηρεσιών, με αποτέλεσμα τον γενικότερο κλονισμό της αγοράς. Ακολούθως, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας συνδράμουν στην πτώση των εισφορών των ασφαλιστικών ταμείων, αλλά και στην επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού ώστε να υλοποιηθούν προγράμματα πρόσκαιρης επαγγελματικής αποκατάστασης μέρους των ανέργων.
Εν κατακλείδι, η ανεργία, ως γέννημα των υφιστάμενων κοινωνικοπολιτικών συγκυριών σε παγκόσμια κλίμακα, έχει προκαλέσει σοβαρούς τριγμούς. Δεν χρειάζεται όμως να μας καταβάλει η απαισιοδοξία, αλλά αντίθετα, καλούμαστε να «εξοπλιστούμε» ως πολίτες με τα κατάλληλα επαγγελματικά εφόδια, αλλά και να διεκδικήσουμε, μέσω της συμμετοχής στα κοινά, από την κρατική εξουσία, την εκπόνηση ενός βιώσιμου προγράμματος με απώτερο σκοπό, την ανάπτυξη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Πρώτη» στην ανεργία των πτυχιούχων ΑΕΙ στην Ε.Ε. στη χώρα μας και το 2021, ot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ´ Λυκείου: Η ανεργία οδηγεί σε απώλεια του εαυτού (Κριτήριο αξιολόγησης), filologikos-istotopos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ν. Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου, Εργασία-επάγγελμα-ανεργία, pt.slideshare.net διαθέσιμο εδώ
