Του Κωνσταντίνου Μεταξά,
Το Taxi Driver αφηγείται την ιστορία ενός μοναχικού άνδρα ονόματι Travis Bickle, τον οποίο υποδύεται ο Robert De Niro. Είναι ένας από τους πολλούς απρόσωπους ανθρώπους, που υπάρχουν μόνοι τους και με τους οποίους είναι γεμάτες οι μεγάλες πόλεις των Η.Π.Α. Μοναχικοί άνθρωποι, που ζουν μοναχικές ζωές, χωρίς οικογένεια, φίλους ή αγαπημένα πρόσωπα. Η μόνη του μορφή αυτοέκφρασης είναι ένα χειρόγραφο ημερολόγιο που ξεφυλλίζει ασταμάτητα, το οποίο κανείς δεν θα διαβάσει ποτέ. Στην αρχή της ταινίας, θα μπορούσες, σχεδόν, να χαρακτηρίσεις τον Travis ως έναν δυσαρεστημένο αθώο. Αλλά μέρος της γοητείας της ταινίας είναι να τον παρακολουθείς να χάνει σιγά-σιγά αυτήν την αθωότητα. Και αυτό που γίνεται τόσο τρομακτικό όσο και συναρπαστικό είναι να βλέπεις τι αντικαθιστά αυτή τη χαμένη αθωότητα.
Το συμπαθητικό πορτρέτο του Paul Schrader και του Martin Scorsese γι’ αυτόν τον κακοπροαίρετο άνθρωπο καταγράφει την καθημερινή, εβδομαδιαία, μηνιαία ύπαρξή του. Καθώς η ταινία μάς παρασύρει μέσα από τη ρουτίνα του Travis, βλέπουμε πόσο αιματηρά εύκολο είναι γι’ αυτόν να παρασυρθεί σε βίαιες φαντασιώσεις, αντιληπτές αδικίες και μια δίψα για δράση που μόνο μια αιματοχυσία θα σβήσει. Βλέπουμε πόσο εύκολο είναι για τον Travis, όντας ολομόναχος, να γίνει, αρχικά, ένας τρελός και, τελικά, μια… κοινωνιοπαθητική ωρολογιακή βόμβα!
Ένα από τα μεγάλα άγχη του οδηγού ταξί είναι ότι είναι γυρισμένο από την οπτική γωνία του Travis Bickle. Αυτή η οπτική είναι ενός ανθρώπου που είναι ρατσιστής. Όχι ένας… έντονος και «φωνακλάς» ρατσιστής, όπως ο χαρακτήρας του Joe του Peter Boyle για παράδειγμα, ή ο τύπος του ταραχοποιού ρατσιστή της ταινίας Redneck, στον οποίο ειδικευόταν τότε ο Don Stroud. Ο Travis δεν λέει ποτέ τίποτα απροκάλυπτα ρατσιστικό για τους μαύρους κατοίκους της Νέας Υόρκης, με τους οποίους μοιράζεται τους δρόμους. Ποτέ δεν τους αποκαλεί «αράπηδες». Οι χαρακτήρες στο Mean Streets χρησιμοποιούν αυτή τη βρισιά. Το ίδιο κάνει και ο ίδιος ο Scorsese, παίζοντας τον απατημένο συνεπιβάτη του Travis στο πίσω κάθισμα, ο οποίος συλλογίζεται τι μπορεί να κάνει ένα 44άρι Magnum στη γυναίκα του. Το Wizard του Peter Boyle αναφέρεται στους μαύρους ως “spooks”. Επιχειρηματολογεί για τη Δικαιοσύνη του ως ταξιτζής, λέγοντας: «Μερικοί δεν δέχονται καν spooks. Δεν έχει σημασία για μένα».
Ωστόσο, η ταινία καθιστά προφανές ότι βλέπει τους μαύρους άνδρες ως μορφές κακόβουλης εγκληματικότητας. Τον απωθεί κάθε επαφή μαζί τους, πρέπει να τους φοβάται ή τουλάχιστον να τους αποφεύγει. Αφού παρακολουθούμε την ταινία από την οπτική γωνία του Travis, το ίδιο κάνουμε κι εμείς (εκείνο το εκπληκτικό χαμηλό γωνιακό dolly shot του μαύρου νταβατζή, στην ολονύχτια καφετέρια, που χτυπάει το τραπέζι με το δάχτυλό του). Μέρος της αγωνίας που νιώθει ο θεατής, παρακολουθώντας την ταινία, προέρχεται από το ερώτημα που η ταινία σε αναγκάζει να θέτεις στον εαυτό σου: Αποτελεί μια ταινία για έναν ρατσιστή ή είναι μια ρατσιστική ταινία; Η απάντηση είναι σαφώς η πρώτη.
Φυσικά, αυτό που καθιστά την ταινία ένα τολμηρό αριστούργημα είναι ότι τολμά να θέσει αυτό το ερώτημα στο κοινό και, στη συνέχεια, το αφήνει να επινοήσει τη δική του απάντηση. Στα χρόνια που πέρασαν από τότε που έγραψε το σενάριο, ο Paul Schrader έχει διατυπώσει ότι ο ρατσισμός του Travis πηγάζει από το γεγονός ότι οι απογοητευμένοι και ανίσχυροι φτωχοί τείνουν να εκτονώνουν τη δυσαρέσκειά τους όχι στην ισχυρή τάξη από πάνω τους, αλλά στην ακόμα πιο ανίσχυρη τάξη από κάτω τους. Ενώ σε ένα ευρύτερο και πιο πολιτικό πλαίσιο αυτό είναι αλήθεια, δεν είναι αυτός ο σημαντικότερος λόγος που ο Schrader έκανε τον Travis ρατσιστή.
Ο πραγματικός λόγος του «ανταγωνισμού» του Travis προς τους μαύρους είναι ότι ταιριάζει με το μίσος του Ethan Edwards για τους Κομάντσι, στην ταινία The Searchers. Ωστόσο, όσο σκληρή κι αν είναι η ταινία του Scorsese, δεν παύει να είναι μια αποδυναμωμένη εκδοχή του αρχικού μηδενιστικού κειμένου του Schrader, γιατί στο αρχικό σενάριο του Schrader, όλοι οι χαρακτήρες στο τέλος που σκοτώνει ο Travis ήταν μαύροι. Ο νταβατζής Sport του Harvey Keitel ήταν μαύρος, όπως και ο τύπος που διαχειριζόταν το ξενοδοχείο που έπαιζε ο Murray Moston στην ταινία του Scorsese.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Tarantino, Q.: Cinema speculation. Weidenfeld & Nicolson.2022
- Frayling, C.: Cinema: The whole story (P. Kemp, Ed.). Thames & Hudson.2019
