Του Δημήτρη Βασιλόπουλου,
Κοιτάζοντας την Ελλάδα του 1960, παρατηρούμε μια χώρα της οποίας η πολιτική ζωή είναι ιδιαίτερα πολυτάραχη. Οι κυβερνήσεις δυσκολεύονταν να βρουν σταθερότητα, με τις περισσότερες να σχηματίζονται απλά για να δοθεί ένα φαύλο αίσθημα πολιτικής ομαλότητας στη χώρα. Ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα που χαρακτήρισαν τη δεκαετία του ’60 ήταν η παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή από την πρωθυπουργία της χώρας το 1963 και η σύγκρουσή του με το παλάτι, η οποία αποτέλεσε πρόδρομο των δεινών που επρόκειτο να ακολουθήσουν αργότερα με την επιβολή της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών το 1967. Για να καταλάβουμε, όμως, πραγματικά τα γεγονότα γύρω από την παραίτηση Καραμανλή, πρέπει να αναλύσουμε ορισμένα πράγματα, τα οποία διαδραματίστηκαν μεταξύ του ιδίου και του Στέμματος αλλά και να αναλύσουμε το προφίλ του μεγάλου αυτού πολιτικού.
Στο πρόσωπο του Σερραίου πολιτικού το Στέμμα έβλεπε έναν πολιτικό ικανό να κρατήσει τις ισορροπίες και να εγκαθιδρύσει μια πολιτική σταθερότητα στη χώρα. Η προσωπικότητά του σαν πολιτικού αρχηγού είχε δοκιμαστεί ήδη κατά το παρελθόν, ενώ ο ίδιος ήταν ιδιαίτερα αυστηρός και δεν συγχωρούσε εύκολα το λάθος, σύμφωνα με τον στενό του συνεργάτη Κωνσταντίνο Τσάτσο. Ήταν ιδιαίτερα νομιμόφρων, κάτι που τον καθιστούσε τον κατάλληλο για την επίτευξη της πολιτικής ομαλότητας. Οι σχέσεις του με τα ανάκτορα δεν ήταν ιδιαίτερα στενές, πάρα τυπικές θα έλεγε κανείς.
Στις εκλογές 1961, ο Καραμανλής με την ΕΡΕ κερδίζει την τρίτη συνεχόμενη εκλογική αναμέτρηση και ο Βασιλιάς Παύλος του δίνει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Από τότε και στο εξής, δηλαδή κατά το διάστημα του 1961 μέχρι και την παραίτηση του Καραμανλή το 1963, οι σχέσεις Στέμματος και Καραμανλή αλλάζουν προς το χειρότερο.
Το εκλογικό αποτέλεσμα της 29ης Οκτωβρίου 1961, αμφισβητείται από τον μεγάλο αντίπαλο του Καραμανλή, τον Γεώργιο Παπανδρέου, καθώς γίνεται λόγος για βία και νοθεία από εκπροσώπους της ΕΡΕ. Τότε ξεκινάει και η πραγματική, όχι απαραίτητα ολική, ρήξη με το παλάτι. Η αντιπολίτευση υπονομεύει και πιέζει τον Καραμανλή, με τον Βασιλιά να αναφέρει ότι η βασιλική οικογένεια δεν προστατεύεται αρκετά, επιτυγχάνοντας έτσι μια διαρκή τριβή του ίδιου με το Στέμμα. Επιπρόσθετα, μεγάλο ρόλο στις τεταμένες σχέσεις Στέμματος-Καραμανλή έπαιξε και η στάση της Βασίλισσας Φρειδερίκης, η οποία, μάλιστα, λέγεται ότι πίεζε τον σύζυγό της να εναντιώνεται όλο και περισσότερο σε τυχόν αντιβασιλικά μέτρα που θα έπαιρνε ο Καραμανλής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αύξηση της βασιλικής χορηγίας στην οποία ο Καραμανλής αρχικά εναντιώθηκε, λόγω της δεινής οικονομικής θέσης στην οποία βρίσκονταν τα δημόσια ταμεία. Ωστόσο, αργότερα με ψήφισμα η κυβέρνησή του πέρασε την εν λόγω νομοθεσία, εξαγριώνοντας την αντιπολίτευση, η οποία άσκησε κριτική στο παλάτι για την ακαταλληλότητα Καραμανλή, παρουσιάζοντάς τον ως την κύρια πηγή προβλημάτων.
Ο Καραμανλής δεν ήταν ιδιαίτερα βασιλόφρων, αλλά ήταν πολιτικός που γνώριζε τη σημασία του θεσμού, επομένως με επιστολή του το 1962 προς το παλάτι προσπάθησε να εξομαλύνει αφενός τη σχέση του με αυτό και αφετέρου να εξηγήσει ότι με τις απαιτήσεις που έχει το Στέμμα είναι λογικό να υπάρχει διαρκής πολιτική σύγκρουση. Ενδεικτικό παράδειγμα τα ταξίδια στο εξωτερικό και η έλλειψη αξιόπιστου συμβούλου στο παλάτι για την επικοινωνία με την κυβέρνηση. Η επιστολή του Πρωθυπουργού βρίσκει τον Βασιλιά Παύλο δυσαρεστημένο και η ρήξη μεταξύ τους γίνεται ακόμη πιο έντονη.
Εν συνεχεία, ένα από τα μεγαλύτερα «σκάνδαλα» της ελληνικής βασιλικής οικογένειας έρχεται να συνταράξει το πολιτικό σκηνικό για ακόμη μια φορά, καθώς στο προσκήνιο μπαίνει ο γάμος της Πριγκίπισσας Σοφίας με τον διάδοχο του ισπανικού θρόνου Χουάν Κάρλος. Η Βασίλισσα Φρειδερίκη ζητάει η προικοδότηση της νύφης να καλυφθεί από το ελληνικό δημόσιο. Το ποσό για την εποχή ανέρχεται στα 9 εκατομμύρια δραχμές, πράγμα που για το δημόσιο ταμείο ήταν επαχθές. Ο Καραμανλής δέχεται, εν τέλει, να το πληρώσει, αφού με περηφάνεια απορρίπτει την πρόταση του Αριστοτέλη Ωνάση για 300.000 δολάρια, δεχόμενος πυρά από την αντιπολίτευση και σε συνδυασμό με την αύξηση της βασιλικής χορηγίας, όπως προαναφέρθηκε, θα οδηγήσουν τον Καραμανλή να ζητήσει την παραίτηση του, η οποία ωστόσο δεν γίνεται δεκτή από το παλάτι, καθώς ο Βασιλιάς θεωρούσε ακόμα ότι ο Καραμανλής δεν έχει επιτελέσει το έργο του.
Σε αυτό το σημείο δεν πρέπει να ξεχάσουμε και το ιστορικό πλαίσιο που ακολουθεί την εποχή. Είμαστε εν μέσω της χειρότερης δεκαετίας του Ψυχρού Πολέμου. Οι Η.Π.Α. επιθυμούν στους δυτικούς τους εταίρους να υπάρχει μια σταθερή, φιλοδυτική κυβέρνηση, η οποία δεν θα διστάσει να πάρει μέχρι και αντικομουνιστικά μέτρα, αν χρειαστεί.
Εκεί, όμως, που το ποτήρι ξεχείλισε ήταν όταν ο Καραμανλής θέλοντας να επιταχύνει την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ προσπάθησε, χωρίς να το καταφέρει, να αναθεωρήσει το σύνταγμα που θα έδινε περισσότερη δύναμη στην εκτελεστική εξουσία και θα περιόριζε την επιρροή που ασκούσε το παλάτι. Το γεγονός αυτό οδήγησε πλέον το Στέμμα σε ανοιχτή ρήξη με τον συντηρητικό Πρωθυπουργό και έφτασε σε σημείο να υποστηρίξει, όπως διατείνεται ο Καραμανλής μετέπειτα, την ίδια την αντιπολίτευση μέσω διαφόρων οργανισμών, που είχε επιρροή η βασιλική οικογένεια, κάτι που στην ουσία είχε ως σκοπό την παραίτηση του Καραμανλή.
Η τελική παραίτηση ήρθε 11 Ιουνίου του 1963, όταν ο Καραμανλής φεύγει στο εξωτερικό για να επιστρέψει το 1974 και να βάλει τέλος στον θεσμό της Μοναρχίας με Δημοψήφισμα. Στο μεσοδιάστημα συνέβη στην Ελλάδα ένα γεγονός το οποίο κάνεις δεν φανταζόταν ή τουλάχιστον δεν ήταν τολμηρός αρκετά για να πιστέψει, καθώς το πολιτικό κενό και η πολιτική αναταραχή ανοίγει την πόρτα στην επιβολή της δικτατορίας των Συνταγματαρχών τα έτη 1967-1974.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Τσάτσος, Κωνσταντίνος (1984), Ο άγνωστος Καραμανλής, Αθηνά: χ.ε.
- Χατζηβασιλείου, Ευάνθης (2010), Ελληνικός Φιλελευθερισμός, Το ριζοσπαστικό ρεύμα, 1932-1979, Αθήνα: Πατάκης.
