Του Νικήτα Μιστσένκο,
Αν και πρόκειται για μια υπόθεση που αναφέρεται σε γεγονότα σχεδόν δεκαετίας, η σημασία της είναι εξαιρετικά μεγάλη για μια σειρά λόγων. Πρόκειται για την πρώτη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και κατά της εδαφικής της ακεραιότητας. Τα ζητήματα που θίγονται, άπτονται του δικαιώματος στην ανθρώπινη ζωή, της προστασίας της τιμής και φυσικά της ελευθερίας του κάθε ατόμου ξεχωριστά.
Η ολλανδική πλευρά απευθύνθηκε στο Δικαστήριο για την κατάρριψη της πτήσης ΜΗ17 των Μαλαισιανών αερογραμμών στην ανατολική Ουκρανία, όπου 196 από τα 298 θύματα ήταν Ολλανδοί πολίτες. Η ουκρανική πλευρά αναφέρθηκε σε ένα μοτίβο παραβιάσεων άρθρων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) εκ μέρους στρατιωτικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας και των αυτονομιστών των αυτοαποκαλούμενων Λαϊκών Δημοκρατιών του Ντονέτσκ και του Λουγάνσκ. Και οι δύο ενάγοντες εισηγήθηκαν πως οι αναφορές τους για τις εν λόγω παραβιάσεις εμπίπτουν στη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Μεταξύ άλλων, το Δικαστήριο διαπίστωσε, ότι περιοχές στην ανατολική Ουκρανία σε χέρια αυτονομιστών ήταν, από τις 11 Μαΐου 2014 και τουλάχιστον έως τις 26 Ιανουαρίου 2022, υπό τη δικαιοδοσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αναφέρθηκε στην παρουσία ρωσικού στρατιωτικού προσωπικού στην ανατολική Ουκρανία από τον Απρίλιο του 2014 και την μεγάλης κλίμακας ανάπτυξη ρωσικών στρατευμάτων από τον Αύγουστο του 2014. Ακόμη, διαπιστώθηκε πως το εναγόμενο κράτος είχε σημαντική επιρροή στη στρατιωτική στρατηγική των αυτονομιστών, τόση που τους προμήθευε με μεγάλο αριθμό όπλων, από τις πρώτες κιόλας μέρες ύπαρξης των 2 Λαϊκών Δημοκρατιών (DPR, LNR) αλλά και τους επόμενους μήνες, ακόμη και χρόνια. Οι δεσμοί μεταξύ των δύο Λαϊκών Δημοκρατιών και της Ρωσίας επιβεβαιώνονται από το γεγονός ότι η ρωσική πλευρά προχώρησε σε χρήσεις των πυροβολικών της συστημάτων, μετά από αιτήματα των δυο Δημοκρατιών, αλλά και από το ότι προσέφερε οικονομική και πολιτική στήριξη στους αυτονομιστές. Το συμπέρασμα του Δικαστηρίου ήταν πως τα γεγονότα και τα αποδεικτικά στοιχεία είναι επαρκή, για να γίνουν δεκτές κάποιες από τις προσφυγές της Ουκρανίας και η προσφυγή της Ολλανδίας.
Η κυβέρνηση της Ολλανδίας ισχυρίστηκε, πως η Ρωσική Ομοσπονδία ήταν υπεύθυνη για την κατάρριψη του αεροσκάφους, πως δε διενήργησε αποτελεσματική έρευνα και πως η στάση της μετά το δυστύχημα προκάλεσε έντονο πόνο και ταλαιπωρία στους συγγενείς των θυμάτων. Υποστήριξαν πως υπήρξε παραβίαση των άρθρων 2, 3 και 13 της Σύμβασης (προστασία της ανθρώπινης ζωής από τον νόμο, απαγόρευση βασανιστηρίων, απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, δικαίωμα σε αποτελεσματική προσφυγή).
Οι ισχυρισμοί της ουκρανικής πλευράς αναφέρονταν, μεταξύ άλλων, σε παράνομες στρατιωτικές επιθέσεις εναντίον αμάχων που προκάλεσαν μεγάλο αριθμό θυμάτων, συμπεριλαμβανομένης και της κατάρριψης του αεροσκάφους με τους Ολλανδούς επιβαίνοντες. Αναφέρονταν σε βασανιστήρια, εκτελέσεις και ξυλοδαρμό έως θανάτου τόσο αμάχων όσο και Ουκρανών στρατιωτών, καταναγκαστική εργασία, απαγωγές, παράνομες συλλήψεις και μακροχρόνιες κρατήσεις, ενώ δεν απουσίαζαν επιθέσεις σε Ουκρανούς δημοσιογράφους, αποκλεισμός των ουκρανικών ραδιοτηλεοπτικών σταθμών, απαγόρευση διδασκαλίας της ουκρανικής γλώσσας και καταστροφή της ατομικής περιουσίας Ουκρανών. Αυτό το οποίο αναφέρθηκε, ήταν πως όσοι υποστήριζαν την ουκρανική εδαφική ακεραιότητα και γενικά εθνοτικά Ουκρανοί βρέθηκαν στο στόχαστρο στοχευμένων επιθέσεων εναντίον τους. Η ουκρανική κυβέρνηση υποστήριξες πως παραβιάστηκαν συνολικά 11 άρθρα. Το άλλο μέρος της προσφυγής της Ουκρανίας έγκειται στην απαγωγή τριών ομάδων παιδιών και την παράνομη μεταφορά τους στη Ρωσία. Σε αυτό το σημείο οι ενάγοντες ήγειραν ένσταση για τη μην εξάντληση των εσωτερικών ενδίκων μέσων εκ μέρους της Ουκρανίας. Παρόλο που το Δικαστήριο δέχτηκε, ότι τα τρία περιστατικά, στα οποία ενεπλάκησαν συνολικά 85 παιδιά, κάποια από τα οποία όντως σε ευάλωτη κατάσταση, έλαβαν χώρα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα θα μπορούσαν να θεωρηθούν μοτίβο ενεργειών (διοικητικές ενέργειες), η ενάγουσα πλευρά δε μπορούσε να αποδείξει την εξάντληση των εσωτερικών ενδίκων μέσων. Συνεπώς, το αίτημα απορρίφθηκε.
Η παρούσα απόφαση αφορά το παραδεκτό των αιτήσεων. Στο επόμενο στάδιο της διαδικασίας, το ερώτημα, εάν υπήρξε παραβίαση της Σύμβασης όσον αφορά τις παραδεκτές καταγγελίες θα εξεταστεί από το Δικαστήριο. Σε εύθετο χρόνο θα εκδοθεί απόφαση. Η σημασία της υπόθεσης αυτής έγκειται στο γεγονός ότι το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρωσία είχε αποτελεσματικό έλεγχο σε όλες τις περιοχές στα χέρια των αυτονομιστών από τις 11 Μαΐου 2014 λόγω της στρατιωτικής της παρουσίας στην ανατολική Ουκρανία και του αποφασιστικού βαθμού επιρροής που είχε σε αυτές τις περιοχές, ως αποτέλεσμα της στρατιωτικής, πολιτικής και οικονομικής στήριξης προς τις δύο Λαϊκές Δημοκρατίες. Απορρίφθηκε, επίσης ένσταση του εναγόμενου κράτους ως προς την αντικειμενική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου (ratione materiae) επί καταγγελιών σχετικά με ένοπλες συγκρούσεις. Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι οι εγγυήσεις της Σύμβασης εξακολουθούν να ισχύουν σε καταστάσεις διεθνών ένοπλων συγκρούσεων. Ωστόσο, οι εγγυήσεις της Σύμβασης πρέπει να ερμηνεύονται σε αρμονία με άλλους κανόνες του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών διατάξεων του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- REPLAY: Ukraine’s Zelensky delivers speech in The Hague after strikes rock Kyiv, France 24, διαθέσιμο εδώ
- Eastern Ukraine and flight MH17 case declared partly admissible, ΕCHR, διαθέσιμο εδώ
