Της Ματίνας Γεώργα,
Η τράπουλα, το σύνολο δηλαδή διάφορων καρτών με τις οποίες παίζονται ποικίλα παιχνίδια τύχης ή ικανότητας, έλαβε την ονομασία της από την ιταλική λέξη “trappola”, που σημαίνει παγίδα. Αυτό που σήμερα είναι σίγουρα γνωστό είναι πως η προέλευσή της είναι ασιατική και την πατρότητά της διεκδικούν τέσσερις χώρες της Ανατολής: η Αραβία, η Αίγυπτος, η Ινδία και η Κίνα, σενάριο που είναι το πιο επικρατέστερο. Η έλευση και εξάπλωσή της στην ευρωπαϊκή ήπειρο συνέβη σε σύντομο διάστημα και σπουδαίο ρόλο σε αυτό διαδραμάτισαν, κυρίως, οι Σταυροφορίες και οι μετακινήσεις των Τσιγγάνων. Προφανώς, είναι δύσκολο να ορίσουμε επακριβώς την ημερομηνία εισαγωγής της τράπουλας στην ευρωπαϊκή κουλτούρα, όμως οι πρώτες καταγεγραμμένες περιπτώσεις χαρτοπαιξίας λαμβάνουν χώρα στην Ιταλία, τον 14ο αιώνα μ.Χ., και ταχύτατα εξαπλώνονται στις υπόλοιπες χώρες.
Τόσο η τράπουλα Ταρώ, τράπουλα της μαγείας και της μαντείας, που πρώτη γνώρισε ανταπόκριση εξαιτίας του συμβολιστικού χαρακτήρα της, όσο και η απλή, για χαρτοπαίγνια τράπουλα, στην αρχή κατασκευαζόταν με προσοχή, «στο χέρι» από ειδικούς, διαδικασία που υπήρξε χρονοβόρα και, συνεπώς, αύξησε την αξία της, αφήνοντας δυνατότητα κατοχής της μόνο στους ευγενείς. Μέσω της εφεύρεσης αμφοτέρων της τυπογραφίας και της ξυλογραφίας, η εκτύπωση και μαζική παραγωγή τραπουλόχαρτων γίνεται, σαφώς, πολύ πιο εύκολη διαδικασία και, επομένως, τα ίδια πολύ πιο οικονομικά προϊόντα. Με πρώτη χώρα εμφάνισης την Ιταλία, η τράπουλα ταξιδεύει και σε άλλες σημαντικές ευρωπαϊκές χώρες, τη Γερμανία, την Αυστρία και τη Γαλλία, η οποία και είχε αναλάβει το εμπόριο των τραπουλών.
Η κάθε μια χώρα, στο διάβα του χρόνου (γιατί πρέπει να ληφθεί υπόψη πως η τράπουλα μετρά τουλάχιστον επτά αιώνες ύπαρξης) επέλεγε διαφορετικά σύμβολα και πρόσωπα να απεικονίζονται στα φύλλα. Για παράδειγμα, τα επικρατέστερα σύμβολα έχουν γαλλική προέλευση και είναι τα εξής: οι Κούπες (♥), που συμβολίζουν τον κλήρο και τις αρετές του θάρρους και της μεγαλοψυχίας, τα Σπαθιά (♣), που συμβολίζουν τους ευγενείς και την υπεροχή τους, οι Καρώ (♦), που συμβολίζουν τους εμπόρους και τη σωφροσύνη και τέλος, τα Μπαστούνια (♠), που συμβολίζουν τους αγρότες και τη δύναμη. Στο σύνολό της μια σύγχρονη τράπουλα, κατασκευασμένη σύμφωνα με το γαλλικό πρότυπο, αποτελείται από 52 φύλλα, όσες είναι και οι εβδομάδες ενός έτους, από 13 φύλλα κάθε χρώματος, όσοι είναι και οι σεληνιακοί μήνες, από 4 χρώματα, όσες και οι εποχές του χρόνου.
Τα πρόσωπα που απεικονίζονται στην τράπουλα είναι ο Ρήγας, η Ντάμα και ο Βαλές. Δεν γίνεται, όμως, λόγος για τυχαία πρόσωπα. Με τη διάδοση της χαρτοπαιξίας, ο εθισμός και η πώρωση με αυτή δεν άργησαν να εκδηλωθούν και έτσι διάφορες χώρες, προκειμένου να περιορίσουν την καταστροφικότητά της, προέβησαν σε αυστηρές νομοθεσίες, με τις οποίες είτε την απαγόρευαν είτε τροποποιούσαν τη χρήση της και ρύθμιζαν την επιτρεπόμενη συμπεριφορά των παικτών. Προκειμένου να ξεφύγει τέτοιων περιορισμών, ένας Γάλλος στρατιώτης αποφάσισε να αποτυπώσει στα τραπουλόχαρτα φιγούρες κοινής αποδοχής, προερχόμενες από τη Μυθολογία, την Ιστορία και τη Θρησκεία. Πιο συγκεκριμένα, οι ντάμες ξεκίνησαν να αναπαριστούν την Αθηνά Παλλάδα, την Ιουδήθ, την Αρζίν και τη Ραχήλ και οι βαλέδες τον Λάνσελοτ, τον Έκτορα, τον Οζιέ και τον Λαΐρ. Οι ρηγάδες, οι τέσσερις αγνοί βασιλιάδες, αναπαριστούν τον Δαυίδ, τον Ιούλιο Καίσαρ, τον Καρλομάγνο (ο φημισμένος ρήγας που αυτοκτονεί) και τον Μέγα Αλέξανδρο.
Η τράπουλα έφτασε στην Ελλάδα μέσα από τις Δυτικές και όχι τις Ανατολικές χώρες και η πρώτη που σώζεται φαίνεται πως εκδόθηκε στην Ουγγαρία το 1829, με απεικονίσεις σημαντικών ελληνικών πολιτικών προσώπων, όπως αυτό του Καποδίστρια, του Υψηλάντη, του Μαυροκορδάτου και του Κουντουριώτη. Το ελληνικό κράτος κατάφερε να κερδίσει σημαντικά έσοδα από το μονοπώλιο των χαρτοπαιγνίων, ενώ από τον 20o αιώνα φαίνεται πως η χαρτοπαιξία και τα τυχερά παιχνίδια εκδιώχθηκαν και, μετέπειτα, περιορίστηκαν σε λέσχες και καζίνο, επιτρέποντας μόνο στα απλά παιχνίδια της τράπουλας να κρατούν συντροφιά στις παρέες στα καφενεία και στις συγκεντρώσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Η ιστορία της τράπουλας και των χαρτιών!, cretalive.gr, διαθέσιμο εδώ
