Του Πέτρου Κολυάρδου,
Φαίνεται ότι η ιστορία της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας (Μ.Ε.Θ.) οφείλει τη δημιουργία της σε μία «μαύρη σελίδα» για την ιστορία της ιατρικής, που ως επικεφαλίδα φέρει τη λέξη πολιομυελίτιδα. Η πολιομυελίτιδα, παρότι έχει αναγνωριστεί ως ξεχωριστή νόσος και έχει προσδιοριστεί το αιτιολογικό της υπόβαθρο ήδη από το 1908 και τον Karl Landsteiner, συνεχίζει να βρίσκεται σε έξαρση και για το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα. Ας αποπειραθούμε να χρησιμοποιήσουμε τη «μηχανή του χρόνου» για ακόμα μία φορά, με σκοπό να γυρίσουμε στην πρωτεύουσα της Δανίας, τη Κοπεγχάγη, και συγκεκριμένα στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, όπου ιδρύεται και η πρώτη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.
Ο οραματισμός του πρωτεργάτη Bjørn Aage Ibsen ήταν να δημιουργηθεί ένας χώρος για τη συνεχή παρακολούθηση του αερισμού και της αναπνευστικής λειτουργίας των ασθενών με βολβική πολιομυελίτιδα. Η συνέχεια είναι εν μέρει προφανής, αν αναλογιστεί κανείς ότι η ιατρική κινείται και εξελίσσεται με γνώμονα τις ανάγκες των ασθενών. H Μ.Ε.Θ. σήμερα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ηλεκτρονικούς αναπνευστήρες για τη μηχανική υποστήριξη της αναπνοής μέσω ενδοτραχειακού σωλήνα ή τραχειοστομίας, αλλά και ένα πλήρες monitor system για την παρακολούθηση των ζωτικών σημείων του ασθενούς, δηλαδή της καρδιακής λειτουργίας, της θερμοκρασίας, της αναπνευστικής ικανότητας, της αρτηριακής πίεσης κ.ά. Στον χώρο της Μ.Ε.Θ. υπάρχουν εξωτερικοί βηματοδότες, συσκευές μέτρησης της ενδοκρανιακής πίεσης (ιδιαίτερα σημαντικές στις περιπτώσεις κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων), απινιδωτές, μηχανήματα αιμοκάθαρσης («τεχνητού νεφρού») και ο ιδιαίτερα σημαντικός αναλυτής αερίων αίματος.
Διαχωρισμός Εντατικής Θεραπείας
Ένας τυπικός διαχωρισμός της Μ.Ε.Θ. βασίζεται στην ηλικία των ασθενών. Έτσι, υπάρχει η Παιδιατρική Μ.Ε.Θ. (Νεογνική και Παίδων) και η Μ.Ε.Θ. Ενηλίκων, με την τελευταία να δέχεται ασθενείς από την ηλικία των 16 ετών και άνω. Στην περίπτωση της Μ.Ε.Θ. ενηλίκων μπορούμε να βρούμε πολλές υποκατηγορίες, ανάλογα με το περιστατικό του ασθενούς που χρήζει εντατικής θεραπείας (π.χ. νευροχειρουργική μονάδα, αναπνευστική μονάδα, πολυδύναμη μονάδα, στεφανιαία μονάδα κ.ά.). Στην Ελλάδα, οι περισσότερες Μ.Ε.Θ. είναι πολυδύναμες, ενώ μετράμε λιγοστές κλινικές Μ.Ε.Θ. Παίδων. Τα περισσότερα νοσοκομεία διαθέτουν μεταβατικές Μονάδες Αυξημένης Φροντίδας (Μ.Α.Φ.), που αποτελούν έναν συνδετικό κρίκο της Μ.Ε.Θ. με την έξοδο του ασθενούς σε γενική μονάδα ή μονάδα αποκατάστασης. Η Μ.Α.Φ. δέχεται ασθενείς που η κατάστασή τους δεν βρίσκεται σε τόσο κρίσιμο στάδιο για την εισαγωγή τους στη Μ.Ε.Θ., αλλά και δεν επαρκεί για την κατάσταση της υγείας τους ένας γενικός θάλαμος.
Ασθενείς στη Μ.Ε.Θ.
Συστήματα όπως το APACHE II, το SAPS II, το MODS βοηθούν το ιατρικό προσωπικό να αξιολογήσει την κατάσταση του ασθενούς. Συγκεκριμένα, η νοσοκομειακή θνησιμότητα προβλέπεται χρησιμοποιώντας τη βαθμολογία APACHE II, την κύρια διαγνωστική κατηγορία με την οποία ο ασθενής εισάγεται στη Μ.Ε.Θ., καθώς, επίσης, με το εάν ο ασθενής χρειάστηκε ή όχι επείγουσα χειρουργική επέμβαση. Τα συνηθέστερα περιστατικά, τα οποία αντιμετωπίζονται σε μία Μ.Ε.Θ. είναι ασθενείς με αναπνευστική ανεπάρκεια, λοιμώξεις, εμφράγματα, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, μετεγχειρητικές επιπλοκές ή μυασθένειες, αλλά και διάφορες περιπτώσεις στις οποίες απειλείται η ζωή ενός ασθενούς.
Μ.Ε.Θ. και δωρεά οργάνων
Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει στις περιπτώσεις ασθενών που είναι εγκεφαλικά νεκροί. Ο εγκεφαλικός θάνατος ταυτίζεται με την ώρα θανάτου ενός ανθρώπου, η οποία αναγράφεται και στο πιστοποιητικό θανάτου. Μερικές φορές οι ασθενείς υποστηρίζονται, όντας εγκεφαλικά νεκροί, δίνοντας τη δυνατότητα στους οικείους του ασθενούς να προβούν στη μεγαλύτερη πράξη θάρρους, μεγαλοψυχίας και ανθρωπισμού, στη συναίνεση, δηλαδή, της δωρεάς οργάνων. Η ελλιπής ενημέρωση ή ο φόβος για τη δωρεά οργάνων ερμηνεύει την ισχνή συμμετοχή, ωστόσο πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους ότι η συγκεκριμένη πράξη συνιστά την ύψιστη πράξη συμπάθειας προς τους συνανθρώπους μας, αλλά και τη μεγαλύτερη δυνατή προσφορά.
Η ζωή στη Μ.Ε.Θ. από την οπτική του ιατρικού προσωπικού
Κάποτε, η κάθε βάρδια προσωπικού στη Μ.Ε.Θ. ξεκίναγε με μία αναφορά του ασθενούς, δηλαδή ένα hand over όλων των ζωτικών σημείων του και μία συζήτηση των τάσεων παρατήρησης, όπως είναι ο καρδιακός ρυθμός, η αρτηριακή πίεση, η κεντρική φλεβική πίεση και η ενδοκράνια πίεση, τα επίπεδα οξυγόνου κ.ά. Σήμερα, τα πράγματα έχουν αλλάξει ως προς τον τρόπο καταγραφής, ο οποίος διευκολύνει τη συνεχή και σταθερή παρακολούθηση κάθε ασθενούς, δεδομένου ότι όλες οι τιμές των ζωτικών σημείων καταγράφονται αυτόματα και ηλεκτρονικά σε έναν υπολογιστή, που βρίσκεται δίπλα από την κλίνη. Η κατάσταση κάθε ασθενούς ελέγχεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα και γίνεται διαρκής αξιολόγηση της κατάστασης, καθώς από τη συλλογή όλων αυτών των δεδομένων αποφασίζεται και η θεραπευτική παρέμβαση.
Στην πραγματικότητα, η καθημερινότητα σε μία Μ.Ε.Θ. είναι μία μάχη, μία μάχη για τη ζωή και ένας αγώνας ενάντια στον θάνατο, με βαριές κλινικές εικόνες κατεσταλμένων τις περισσότερες φορές ασθενών, που μάχονται για τη ζωή τους. Ασφαλείς προβλέψεις για την πορεία των ασθενών σε κλινικές όπως η Μ.Ε.Θ. δεν υπάρχουν, καθώς όλα γυρίζουν γύρω από πιθανότητες, δεδομένου ότι η κατάσταση των ασθενών μπορεί να μεταβληθεί από τη μία στιγμή στην άλλη.
Είναι εύκολα αντιληπτό ότι ένα δύσκολο μέρος της δουλειάς των ιατρών είναι η ενημέρωση των οικείων του ασθενούς, αναφορικά με την εξέλιξη της κατάστασής του, ενώ ένα ίσως ακόμα πιο δύσκολο είναι η λήψη αποφάσεων, όπως η απλή συντήρηση ή ακόμα και η απόσυρση της θεραπείας των ασθενών. Τέτοιου είδους αποφάσεις συνήθως σηματοδοτούν το τέλος της ζωής ενός ασθενούς και παρότι φαίνονται να πηγαίνουν ενάντια στη βιοηθική και τις αρχές της ιατρικής, με τη συγκατάθεση της οικογένειας πολλές φορές γίνονται πραγματικότητα, δίνοντας ένα «άδοξο» τέλος σε μία τέτοια μάχη. Το πεπερασμένο της ανθρώπινης ύπαρξης είναι κάτι δεδομένο, ωστόσο η ιατρική μάχεται πάντα για την αύξηση του προσδόκιμου και της ποιότητας ζωής των ανθρώπων. Οι σκέψεις μας είναι πάντοτε μαζί με τους γιατρούς, τους ασθενείς και τις οικογένειές τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Monitoring of Patients in the ICU, physio-pedia.com. Διαθέσιμο εδώ
- Scoring systems in the intensive care unit: A compendium, PubMed. Διαθέσιμο εδώ
- A typical day in ICU, Imperial NHS UK. Διαθέσιμο εδώ
- Monitoring and Testing the Critical Care Patient, Msd Manual. Διαθέσιμο εδώ
- What to expect in intensive care, Health Direct. Διαθέσιμο εδώ
